یادداشت‌های فاطمه معماریانی (30)

          للحق 

استونر | جان ویلیامز 


کتاب را در یکی دوساعت و در یک نشست خواندم. 
در روزی که باید برایم با روزهای دیگر متفاوت می‌بود اما از معمولی‌ترین روزهای زندگی‌ام، معمولی‌تر گذشت و این تصادفِ"غم معمولی بودن" روز تولدم با اندوه‌ پایدار و عمیقی که در سطر سطر زندگی استونر حلول کرده بود، هم عجیب بود و هم دردناک و هم مهم. 


درباره استونر چه چیزی می‌توان نوشت؟ 
درباره اثری متفاوت از هر کتابی که تا کنون خوانده‌ام. 
استونر دهقان‌زاده‌ای است میان‌مایه که به مقام استاد تمامی دانشکده ادبیات می‌رسد و پس از چهل سال تقلایی پوچ برای بدست آوردن چیزی که خود نمی‌دانست چیست و تجربه کردن هر آن‌چه در دایره اختیار اوست، به آغوش مرگ می‌رود. 
گمانم تمام آن‌چه ویلیامز در این شاهکار معمولی به دنبال آن است، روایت و توصیفی شکوهمند در اوج سادگی از "میان‌مایگی" است. 
این میان‌مایگی شرافتمدانه در مقابل فرومایگی ضدقهرمان‌های علیل داستان چنان مورد ستایش قرار می‌گیرد که گویی هیچ راهی برای برون‌رفت از چنگال‌های زمخت حقیقت تلخ بی‌معنایی زندگی جز پذیرش آن وجود ندارد. 


ویلیامز همان‌اندازه که از عشق، ادبیات، شور زندگی، شهوت و غصب و کینه و امید صحبت می‌کند، هیچ یک را به رسمیت نمی‌شناسد. 
در این کتاب نمی‌توان معنایی را یافت در عین این‌که در سراسر متن و با سطر به سطر آن می‌توان قدم در جهان فلسفه گذاشت.. 

کتاب روایت انسان‌هایی ست که در زندگی و تاریخ گم می‌شوند. 
انسان‌هایی که همیشه جنگیده‌اند اما معنایی برای زیستن نداشتند. 
انسان‌های درمانده‌ای که در نامعادلات جهان هویتی پیدا نکردند، شکست خورده‌اند و به انزوای ناشی از سقوط "خویشتن" خو گرفته‌اند. 
انسان‌های مبتلای قرن بیست و یکمی... 


استونر کتاب غمگینی است. 
غمی که سنگینی‌اش تا مدت‌ها خواننده را رها نمی‌کند. غمی آشنا، ساده، عمیق و جنون‌آمیز.



کتاب دوازدهم چهارصد و چهار



        

          
للحق 

شهید مطهری در فصلی از حماسه حسینی به مبارزه با تحریف‌های واقعه کربلا برخاسته و این تحریف‌ها را به دو بخش لفظی و معنوی تقسیم کرده‌است. 
مهم‌ترین تحریفی که ایشان سعی می‌کند آثار و  غبارش را از صورتِ عزای شیعه پاک کند همین کتاب روضة الشهدای فیض کاشانی است.
این کتاب از دو جهت قابل نقد می‌داند؛ هم نویسنده آن را جرح می‌کند و هم متن آن را پر از ایرادات جدی و تحریفات بی اساس واقعه‌ی مستند عاشورا می‌داند. 

حالا محمد حقی آمده و سعی کرده متن کتاب را ویرایش و مستند کند. 
این کتاب در تاریخ عزای شیعیان فارسی زبان نقش مهمی دارد. تقریبا می‌توان گفت ریشه "روضه" هایی که امروز برگزار می‌کنیم، مجالس " روضه‌الشهدا"خوانی بوده که به عنوان اولین کتاب مقتل فارسی در قرن دهم مورد اقبال تمام خطبا و مادحین مجالس اقامه عزای سیدالشهدا واقع شده است و در نتیجه منبعی نیست که به راحتی بتوان داعیه‌ی کنار گذاشتن آن را داشت. 


کتاب روضه از نظر فرم بی‌نظیر است. وفادار به نثر اصلی گلستان‌گونه کتاب مانده و منصفانه‌ باید گفت که  روایت و تاریخ و شعر و ادبیات را به نیکی ترکیب کرده‌. 

- بماند که قدرت نویسندگی و شاعرصفتی واعظ کاشانی را برای نگارش این اثر به نحوی می‌ستایند که گویی واقعه عاشورا افسانه‌ای ست و کاشانی توانسته با ادبیات حماسی‌اش آن را باز آفرینی کند! - 

از نظر محتوا اما به نظرم این گزینش از اصل "داستان‌محوری" کتاب کاسته و سرعت روایت وقایع بالاست. 
علی‌رغم مستند‌سازی گرد‌آورنده،کماکان نثر پر است از گزارش‌های نادرست از وقایع و افراد و چیزی نیست که بتوان آن را نادیده گرفت. 


در مجموع اگر علاقه‌ای به مطالعه‌ی مقاتل صحیح و مستند دارید، کتاب روضه گزینه خوبی نیست و آن‌ را پیشنهاد نمی‌کنم. 


#کتاب‌های_۴۰۴ 
#سال_زیستن_با_کتاب
        

          اگر غم لشگر انگیزد | سیدمهدی شجاعی 
( جلد دوم حماسه سجادیه ) 

للحق 

انتظار من از سیدمهدی شجاعی بیشتر از این است. 
بویژه بعد از خواندن جلد یک کتاب که بیشتر به امام سجاد پرداخته بود و گمان می‌کردم قرار است بهتر از قبل ایشان را بشناسم و درباره عصر حیات ایشان پس از واقعه‌ کربلا بخوانم و بفهمم. 
جلد دوم حماسه سجادیه حول محور تحرکات سیاسی بن زبیر و رجال سیاسی مکه و مدینه برابر حکومت غصبی یزید (علیه العنه) و در نهایت شرح جزئیات واقعه حرّه می‌چرخد. 
عصاره‌ی محتوایی کتاب نهایتا در ۳۰،۴۰ صفحه جمع می‌شود اگر بخواهیم وجه سخن‌سرایی و داستان‌پردازی نویسنده را نادیده بگیریم. 

بخش‌هایی که از زبان ابلیس روایت می‌شود بیشتر از جلد اول است. نویسنده تلاش کرده با وصله و پینه برخی خرده‌روایت‌های هم‌عصران حضرت زین العابدین را که در تواریخ پیدا کرده جای‌جای کتاب بگنجاند که گاهی خیلی این بی‌ربطی توی ذوق خواننده می‌زند. 

مسئله‌ی قابل تامل کتاب، شرح عدم واکنش و در ظاهر بی‌تفاوتی امام سجاد (علیه السلام) است به جنایات سپاه شام در مدینه که در صفحه آخر کتاب به آوردن دعایی از ایشان برای پیروزی مومنین ختم می‌شود! 
امیدوارم این شخصیت سجاده‌نشینی که سیدمهدی شجاعی در این جلد از علی‌بن‌الحسین به تصویر کشیده و این‌قدر خونسرد و بی‌تفاوت در پاسخ به عمال مسلم‌بن عقبه و جواسیس مروان وقتی از واقعه حره می‌گویند، آب به جویبار می‌ریزد و خرما تعارف می‌کند، را برای منِ مخاطب باورپذیرتر و تطهیر کند! 


#کتاب‌های_۴۰۴ 
#سال_زیستن_با_کتاب 

        

          " تفسیر سوره حشر " - سیدعلی خامنه‌ای

للحق 

بعد از طرح کلی اندیشه اسلامی در قران فهمیدم چقدر به قرائت حضرت‌آقا از قران نیازمندم. چقدر از همه تفسیرهای دیگر روان‌تر، به جهانِ امروز نزدیک‌تر و با روح قران عجین‌تر است. 
این کتاب اولین کتاب تفسیری است که از ایشان می‌خوانم. سوره حشر را انتخاب کردم چرا که یکی از دوست‌داشتنی‌ترین سور قران برای من است و پس از این کتاب محبت و علاقه‌م به حشر عزیز دوچندان شده. 


#سال_زیستن_با_کتاب
        

          کتاب سوم. بخش اول  


نه تنها قلمم و کلماتی که می‌دانم که اندیشه‌ و خیالم عاجز است از توصیف این شاهکار ادبیات کلاسیک. 
نویسنده در قریب هفتصد صفحه داستان گیرا، پرکشش، با یک پی‌رنگ تمیز، پر از توصیفات دقیق، صحنه‌پردازی‌های درخشان و شخصیت‌پردازی‌های فوق‌العاده دقیق و آمیخته با جزئیات وصف‌نشدنی  تمام ابعاد وجود انسان را با خود همراه می‌کند و به  یک آینده‌ی محتمل پادآرمان‌شهری‌ می‌برد. 
کتاب سوم. بخش دوم 


قلعه مالِویل آمیزه‌ای است از مفاهیم سیاست، قدرت، ناکارآمدی،خطرناکی و پیش‌بینی‌ناپذیریِ علم مدرن، شهوت، غضب، عشق، ایمان، خانواده، روح تعاون و اتحاد، تجارت‌پیشگی و تلاشی ستودنی برای بقا پس از انفجار مهیبی که از بشریت چیزی باقی‌ نگذاشته و قهرمان کتاب - امانوئل کنت - در حوالی قرن بیستم فرانسه به دنبال احیای آن‌هاست. 

جامعه‌ی کوچک پس از " روز واقعه" ابدا کمونیستی نیست اما در همه چیز اشتراکی است حتی در کامجویی از چند زن باقی‌مانده. 
مومن نیست اما برای زنده نگه‌داشتنِ روح امید هر شب کتابِ مقدس یهود را می‌خواند و هر صبح آیین عشای ربانی مسیح را برگزار می‌کند. 
صلح‌جو و مهربان است اما غارتگران را به طرز رقت‌بار و خشنی از دم تیغ می‌گذارنند.
داعیه و سلوک دموکراسی دارد اما هماره به برکت وجود یک قدرت مرکزی همیشه خیرخواه اداره می‌شود. 
با " تملیک " مخالف است اما به مالکیت خصوصی پایبند ست و معامله‌هایی با محوریت انتفاع شخصی می‌کند.. 
پاک‌دامنی و عصمت و عشق افلاطونی را می‌ستایدو در عین حال خود را از هیچ لذت جسمانی محروم نمی‌کند. 
سراسر شور زندگی و امید به آینده دارد و لحظه‌‌ای از بیم آینده و مرگی که پشت در است، تهی نمی‌شود. 

این مسلک سراسر تضاد و تناقض و چه بسا - با در نظر نگرفتن فساد جنسیِ تطهیر شده‌اش -  شکوهمندی ست که امانوئل برای جامعه‌ی انسانی پس از " روز واقعه" ترسیم کرده و خود سخت به آن پای‌بندد، بی‌بندوباری در اوج تعهد به حفظ نظام انسانی!


بی‌شک این کتاب جزء ده کتاب برتری ست که از ادبیات کلاسیک جهان خوانده‌ام و احتمالا خواهم خواند. 

به قول سروش صحت غبطه می‌خورم به کسانی که هنوز قلعه مالویل را نخوانده‌اند چون می‌توانند از آن لذت ببرند. 

پی‌نوشت: 
کتاب فاقد جزئیات و توصیفاتی ست که برای سنین نوجوان (و حتی بیشتر) ابدا پیشنهاد و توصیه‌اش نمی‌کنم. 

        

          دومین کتاب امسال هم مثل کتاب اول حاصل یک انتخاب اشتباه بود. 
علی رغم معروف بودن و عنوان جذاب کتاب، همه شوق من برای خواندن پس از گذشت چند صفحه از فصل اول و بعد از مقدمه خوبش از بین رفت. 
تمام کتاب به جز مقدمه و بخش نتیجه‌گیری مختصر پایانی پر از بررسی تحقیقات روان‌شناسی و پوزیتیویستی روی کودکان و مراحل رشد و چالش‌های دوره‌های مختلف نوجوانی بود. 
چیزی که بیش از هرچیز در طول کتاب آزارم داد، پررنگ بودن ِ نگاه زیستی و حیوانی نویسنده به انسان به عنوان خروجی نظریه تکامل داروین و نه وجودی روحانی و متعالی بود که سوژه دانشمندان و محققین برای کشف چگونگی عملکرد مغز قرار داشت. 
اگر مجموعه‌ی گفتارهای مختلف و متنوع کتاب که به نظر من نظم چندان منطقی نداشت را نادیده بگیریم، عصاره‌ی کتاب همان جمله‌ی معروف روی جلد است و نه چیزی بیشتر. 
علاوه بر ترجمه سخت کتاب که باعث می‌شد خیلی از پاراگراف‌ها را نخوانده عبور کنم و در هر فصل مستاصل به دنبال جان مطلب و ایده اصلی نگارنده بگردم. 
فکر می‌کنم تنها دلیل تجدید چاپ این کتاب معرفی مجتبی شکوری در برنامه‌ی کتاب باز باشد!
  

        

          گویا این نسخه‌ی کوتاه شده اصل داستان موبی‌دیک هست، اما بهرحال نسخه‌ی خوب با یک ترجمه مناسب بود که وادارم کرد یک ساعت تموم میخکوبش بشم و در کل در دو روز کتاب رو تموم کنم. 

داستان روایت یک سفردریایی چندساله برای شکار نهنگه که به شکل متفاوتی به پایان می‌رسه و واقعا شما رو مبهوت توصیفات زیبا و دقیقش می‌کنه.
اسماعیل، راوی کتاب، برای دیدن دنیا و تجربه‌ کردن شکار نهنگ و جهان‌گردی با کشتی پئوکود همراه میشه و خب.. خیلی درخشان بود. 
واقعا دوستش داشتم.. 

چندساعتی روی اقیانوس‌های دور و عمیق و طوفانی کتاب خوندم و بیشتر از پیش عاشق سفر شدم :)
        

          جلد اولش کمابیش با انتظارم از کتاب کمی تفاوت داشت. 
سیدمهدی شجاعی دست روی سوژه‌ی خوبی گذاشته،بخشی از تاریخ و سرگذشت ایام پس از عاشورا را روایت می‌کند که دیگر پس از اربعین حسینی کم کم فراموش می‌شود. 
حماسه سجادیه می‌خواهد تصویر مخاطب از امام سجاد علیه‌السلام را از یک امام بیمار ناتوان، مدام گریه کننده و یک امام سجاده‌نشین منزوی که متاسفانه قرن‌هاست روی منبرها و در روضه‌ها پررنگش می‌کنند، تغییر بدهد و شخصیت‌ زین العابدین و کنش‌گری‌های فعالانه‌اش را و اثر عظیمش در زنده‌نگه‌داشتن اسلام علوی پس از فاجعه‌ی عاشورا را روایت کند. 
از این رهگذر هم فورانی از شخصیت‌شناسی‌ها و تاریخ‌نگاری‌های مغفول‌مانده آن روزها را با ترتیبی نامعلوم و ظاهرا بی‌نظم مشخص، را در فصول مختلف وارد کتاب کرده و خرده‌روایتی از هرکدام را برای شناخت بیشتر و معرفی به مخاطب آورده که البته این هم تلاش قابل توجهی ست برای دیدن تاریخ عاشورا از زاویه‌ای دیگر بویژه با تکیه بر شناخت کاروان اسراء‌.

برای قضاوت درباره کتاب هنوز دو جلد دیگر باقی‌است :)
        

          مدت‌ها بود از ژانر وحشت کتابی نخونده بودم. 
کتاب روان و کوتاهی بود که یک نفس باید خوند و همراه آلن یک شب طولانی رو سپری کرد و بعد یک جور دیگه‌ای به مرگ و زندگی فکر کرد! 
شخصیت‌پردازی و صحنه‌پردازی کینگ عالی بود! 
        

          مجموعه‌ای بود از داستان‌های کوتاه، با فضاسازی و شخصیت‌پردازی خوب و جذاب و البته در عین رئالیستی بودن داستان‌ها، تاریک و مغموم و در جست و جوی‌ حقیقت زندگی! 
نسبت به کتاب قبلی که از حسام الدین مطهری خواندم- درخت به- کتاب بهتری بود. 
        

          داستانی بسیار کوتاه، اما دل‌نشین، پر از تعلیق و رفت و برگشت. درباره همه‌چیز و هیچ چیز. 
ماجرای نویسنده‌ای که با یک زن تنها و یک دختربچه ۵ ساله‌اش آشنا می‌شود و با او ازدواج می‌کند و در وضعیتی تلخ، معمولی و نامعلوم به سر می‌برد.
یک استاد ادبیاتِ مغموم و تنها که القصه ناپدری فوق العاده‌ای است و یک شب‌ تا صبح را با خیال‌بافی به سرانجام می‌رساند. 

ارزش خواندن داشت!
        

          للحق. 
خیلی غم‌انگیزه که به این بخش مهم سالهای کوتاه خلافت امیرالمومنین کم‌تر از هرچیز دیگری اشاره شده. 
الغارات به شکل خیلی دردناک و ملموسی دلیل مظلومیت امیرالمومنین رو میاره جلوی چشمهای مخاطب و یک تلنگر بزرگه برای این‌که ببینیم نسبت ما با وصف شیعه بودن و ولایت‌مداری چیه!
چقدر بهانه‌جوییم. 
چقدر دل‌بسته به دنیا و مافیهاش هستیم
چقدر ترسو و بزدل و منفعت طلبیم
چقدر خسته و ملول و راحت‌طلبیم
چقدر دور از مفهوم جهادیم... 

واقعا خسرانه اگر امام زمانمون الان هم مثل جد بزرگوارشون از سستی ما به خدا شکایت ببرن...
        

          این کتاب هم صرفا گرد‌آوری بود. عمده مطالب به نظرم تکراری میومد و نویسنده فقط یک سری مطالب رو ذیل دو سه تا ساختار مرتبط با خانواده بازخوانی کرده بود. 
البته از طرفی می‌تونه برای کسی که تازه می‌خواد وظایف خانواده از منظر قران و روایات رو بشناسه، قابل توصیه ست! 
        

          تصویر نسبتا جامعی از شبکه مسائل حقوق زن و خانواده!
        

          مجموعه از مقالات درباره برخی از چالشهای شکلی و ماهوی زن، کودک و خانواده 
        

          اجمالا میتونم بگم گردآوری خوبی در باب تزاحم حقوق بین اعضای خانواده بود. اما صرفا کار ترویجی بود و ادعای جدیدی یا راهکار جدیدی در کتاب ارائه نشده بود. 
        

          کتاب خوبی بود. هم برای خودیاری، هم تسهیل‌کننده روند درمان و هم برای افرادی که خودشون درمان‌گر هستند مفید بود و گمون نمیکنم بشه جزء دسته روان‌شناسی زرد دونست این کتابو! 
        

          به عنوان یک زندگی‌نامه کتاب خوبی بود.
طبیعتا خالی از اشکال و ایراد هم نبود، چون نویسنده کتاب با غرض نویسندگی سراغش نرفته. 

اگر بخوام با زندگی‌نامه‌های خوبی مثل مردی در تبعید ابدی یا نخل و نارنج یا کهکشان نیستی مقایسه کنم،کتاب سطح پایینی داشت. 
یک نواختی نثر در اون رعایت نشده بود، گاهی بسیار نزدیک به زبان محاوره امروز و گاهی نثر کهن قرن ششم و گاهی زبان فلسفه و گاهی زبان عرفان و گاهی زبان تاریخ‌نگاری! 
خلاصه اینکه فراز و فرود خیلی داشت. 
 زندگی سهروردی به عنوان یک حکیم و عارف سرگشته و حیران بیشتر روایت شده بود و جز این‌که پای درس علما می‌نشسته و اهل بحث و سوال بوده اشاره بیشتری به شخصیت و بعد علمی ایشون نشده بود. پرداختن بیش از حد به نزدیکی سهروردی به آداب و اندیشه زرتشت هم جای سوال داشت... یعنی برای من مخاطب بالاخره روشن نشد که چرا حکمت اشراق رو برگزیده... 

اما در کل کتاب خوبی بود. اجمالا ما رو با سرگذشت شیخ شهاب الدین سهروردی ، حکیم مرموز و البته با حکمتی جذاب و دوست‌داشتنی که رگه‌های  اندیشه‌ش رو  در آثار صدر المتالهین هم می‌بینیم، آشنا می‌کنه. 
        

          مجموعه‌ای از چند داستان کوتاه، روان، ساده و در عین حال جذاب و پر از معنا  از شخصیت‌های متفاوت با قصه‌هایی متفاوت که علاء الاسوانی - نویسنده مشهور مصری - هر کدام را با دقت و جزئیاتی مهم اما موجز روایت کرده است. 
قصه‌هایی از سرگذشت انسان‌هایی شرقی در دنیایی مدرن، با مسائل کوچک و بزرگی که حلقه‌ی اشتراک همه‌ی آن‌ها احساسات واقعی و معمولی آدم‌هاست. 

        

          کتاب سوژه خوب و نسبتا جدیدی داشت.. اما.. قدرت پردازش داستان ؟ خیلی ضعیف! خیلی کم! 


شخصیت‌‌ها هم نه خوب معرفی شده بودند و نه خوب تحلیل شدند و نه خوب توصیف!
ملغمه‌ای بود از هر فانتزی و کلیشه‌ای که می‌شود درباره یک مهاجر شرقی در یک کشور اروپایی گفت و نوشت. 
تاریخ‌ها و توالی وقایع هم‌خوانی نداشتند. مثلا در فصلی تولد ۱۵ سالگی تئو را در هرات به تصویر میکشد و در فصلی دیگر در زمان روایت اکنون تئوی ۳۳ ساله، خاطره‌ای مربوط به ۱۸ سال قبل را در ایتالیا روایت می‌کند! 
 وقایع و جزئیاتی بود که نویسنده می‌خواست اثر آن‌ها را در داستان و در شکل‌گیری شخصیت تئو و سایر شخصیت‌ها نشان بدهد، اما جز اشاره‌ای مختصر آن هم بدون در نظر گرفتن بافت داستان و صحنه ، کار بیش‌تری برای رسیدن به هدف نکرده بود و بیشتر به پرگویی شبیه بود تا روایت. 
مخاطب خط روایت را گم می‌کرد و خیلی از گره‌ و تعلیق‌های داستان ، باز نشد و جواب درخوری نداشت! 
 شهر‌ها، اسامی، مکان‌ها، تاریخ‌ها و ساعت‌ها با عجله و بی دقت ریخته شده بودند توی داستان، 
گویی نویسنده می‌خواسته شناخت نسبی‌اش را از ایتالیا نشان بدهد. ‌


فصول آخر کتاب به شکل به نظر من غیرقابل قبولی  سرعت گرفت و پایان بندی ؟ 
اصغر فرهادی طور و بر عهده مخاطب! 


خلاصه این‌که.. 
خوب نبود! توصیه نمی‌کنم!