بریده‌های کتاب زینب صادق‌پور

شما در ایران نمی‌توانید نمایشنامه ای بنویسید که مثلاً خیاط یک نقش منفی در نمایشنامه داشته باشد یا یک راننده تاکسی یا یک کارمند دولت و بعد تمام اشخاص در هر صنف و هر کار. چرا که دستگاه حکومتی خوش بینی و امیدواری به وضع موجود را یکی از راه‌های مصالحه بین مردم و دولت می‌داند. هیچ کس حق ندارد از کسی انتقاد کند یا به نظر اولیای امور اهانت کند، جز خود دستگاه حکومتی که دائم این کار را می‌کند و این را حق مسلم خود می‌داند و می‌شمارد. هر نوع جرأت و جسارت محکوم است. چرا که ممکن است چنین تعبیر شود که جز دولت کس دیگری همچین اجازه ای دارد! دولت، یا بهتر بگویم قوه‌ی مجریه، خود را قادر مطلق می‌داند و چنین هم رفتار می‌کند، احدی حق چون و چرا ندارد. و هر سؤالی ده‌ها عارضه به دنبال دارد و هر عارضه صدها تهمت و برچسب برای سؤال‌کننده. بدین‌سان سانسور به معنی وسیعی مطرح می شود. دستگاه حکومتی خود به شدت سانسور می‌کند، سازمان‌های وابسته را به سانسور وا می‌دارد و از اتحادیه‌های فرمایشی صنفی برای سانسور استفاده می‌کند و آخر سر همه را به جان مردم می‌اندازد.

پیش خود فکر کردم، پیش از بهار من در چه عوالمی بودم، چه نقشه‌ها و چه فکرها که در سر نداشتم و برای خودم خوش‌ خوش بودم. آن‌وقت‌ها مگر به فکرم می‌رسید که ممکن است چند ماه دیگر در یک دهکده‌ی دورافتاده خواهم بود و کارم به‌جایی خواهد رسید که موقع طواف امامزاده‌ی بی نام و نشانی، ته دل فکر بکنم اگر چیزی هست، اگر واقعاً خبری هست و اگر یک گور خاموش می‌تواند معجزه کند و دعای آن پیرزن قادر است آرامش محتومی به ناامیدان ببخشد؛ من، من خسته و ناامید از همه مستحق‌ترم.

«همه کارا گدائیه و همه گدان. من یه جورشم و تو هم یه جورشی.»

مرد مسنی که زانوانش را بغل کرده می‌گوید:«واسه‌ی چی دروغ بگه خان؟» تیمور می‌خندد:«هیچ‌وقت معلوم نمی‌شه که چرا یه آدم دروغ می‌گه. فقط خودش می‌تونه بفهمه که چرا دروغ می‌گه.»

عاشق پیوسته با این حقیقت روبروست که هیچ‌چیز پایدار نیست.

اِما پرسید: مگر اصلاً می‌شود که آدم به خوشبختی برسد؟ رودولف جواب داد: بله ، یک روزی می‌رسد.

به نظرش می‌آمد که بعضی جاهای کرهٔ زمین باید که خوشبختی تولید کنند، مثل گیاهی که خاص خاک آنجا باشدو در جاهای دیگر بَد بروید.

آن روز صبح ستاره‌خانم شانه‌های نحیف زنبق را در دستانش گرفت و با مهربان‌ترین لحنی که در خود سراغ داشت، طوری که برخورنده و دلگیرکننده نباشد به زنبق گفت:« یادت هست به تو گفتم که اگر آنقدر بدشانس باشی که ارباب بعد از پنجاه سال برگردد...» زنبق به یاد شب ورودش به خانه‌ی زن افتاد. بله. حرف ستاره‌خانم را به خوبی به یاد داشت. پس سرش را تکان داد و ستاره‌خانم با غمی که در چشمانش موج برمی‌داشت گفت:« تو بدشانسی دخترکم...»

همیشه آدما موقه‌ی سلام و خداحافظی یه حرفای بی‌خودی به هم می‌گن.

« اون دیوونه بود. آدم که دیوونه‌ها رو نمی‌زنه!» این جمله رو بیست‌وپنج بار با خودم تکرار کردم.

ما واقعاً وقتی توی آینه به خودمون نگاه می‌کنیم، داریم به کی نگاه می‌کنیم.

در عوض محیط کلاس را خیلی دوست داشتم و به قدری در تعامل با دانش‌آموزان غرق می‌شدم که یادم می‌رفت دنیایی هم بیرون از آن فضا وجود دارد، دنیایی که در آن کلی گرفتاری و غصه داشتم.

اصلاً مگر می‌شود آدم یازده سال آزگار توی یکی از مدرسه‌های برادران مریست درس بخواند و خل و چل نشود؟ دیگر بعد از آن همه شست‌وشوی مغزی، فکر توی کله‌ی آدم می‌ماند؟... چه بلاهایی که در آن یازده سال سر روح و روانمان نیاوردند. یازده سال یک روز و دو روز نیست؛ یک عمر است! یازده سال مزخرفاتشان را توی کله‌مان فرو کردند و وادارمان کردند تن به قوانین ابلهانه‌شان بدهیم.

شاید این یکی از تراژدی‌هایی بود که زندگی برای ما رقم می‌زند: سرنوشت ما این است که در پیری بدل به همان چیزی شویم که در جوانی بیش از همه از آن نفرت داشته‌ایم.

« نمی‌توانست با خودش کنار بیاید.» این فقط یک جمله بود، ولی جمله‌ای دقیق. زیر فشار قدرت، خویشتن آدمی ترک برمی‌دارد و دوپاره می‌شود: پاره‌ی بزدل در جلوت و پاره‌ی قهرمان در خلوت، یا بالعکس. البته شکل معمول‌تری هم دارد: دو پاره‌ی بزدل، در خلوت و جلوت. انسانی که با تبر دوپاره‌اش کرده‌اند؛ ولی نه، قضیه به این سادگی‌ها نبود. بهتر است بگوییم: انسانی که خرد و خاکشیرش کرده‌اند و او بیهوده می‌کوشد به یاد بیاورد که چگونه این خرده‌ها_خود او_ زمانی کل منسجمی را تشکیل می‌داده‌اند.

این‌ها تصور می‌کردند سازوکار قدرت را می‌دانند و از تو می‌خواستند با آن بجنگی، همان‌طور که خودشان باور داشتند اگر جای تو بودند، می‌جنگیدند. به عبارت دیگر، آن‌ها خواستار خون تو بودند. شهید می‌خواستند تا با آن شرارت رژیم را ثابت کنند. اما قرار بود تو شهید شوی نه آن‌ها. و برای اثبات این‌که رژیم حقیقتاً تبهکار و هیولاوار و گوشتخوار است، چند شهید لازم بود؟ بیش‌تر، هرچه بیش‌تر.

قاضی می‌آید تو. مثل همیشه شلوغ است و پرسروصدا. این اسم را بچه‌ها بهش دادند. کتاب قانون متحرک زندان است. ... قاضی سربه سر همه می‌گذارد... و گاهی لودگی می‌کند: اگر عمامهٔ آخوندو بدزدی که زیرشلوارش کنی، مشمول مادهٔ ۱۲۷ می‌شی. آخه، آخوند از ابنیه و آثار مذهبیه. بعد لبخند می‌زند، انگشتش را زیر بینی آدم می‌گرداند و ادامه می‌دهد -عمامهٔ آخوند، از آثار مذهبیه، اما کون پتی تو که احتیاج به شلوار داره چی؟...

امریکایی‌ها، برخلاف پروپاگاندا‌ی خودشان، ذاتاً بسیار منفعلند، زیرا همه‌چیز، از اندیشه تا غذا، برایشان پیشاپیش فرآوری می‌شود. حتی گاوهای امریکایی، که بی‌حرکت در مزارع ایستاده‌اند، شبیه آگهی کنسروهای شیرعسلی هستند.

بنابراین به تو توصیه می‌کنم جغرافیایی را بخواه و آرزو کن که در آن بی هیچ سعی و قصد قبلی، با کلمات شسته و تیز، بتوانی راضی‌بودن و راضی‌نبودن را بگویی و بنویسی.

من از این بیماری انسان که همیشه می‌خواهد چیزی پنهان‌کردنی و بروزندادنی داشته باشد هیچ‌وقت سر در نیاورده‌ام.