این کتاب جلد دوم و ادامه‌ی کتاب جزیره‌ی سرگردانی ‌ست. نمیتونم بگم ضعیف‌تر یا قوی‌تر از کتاب قبلی بود به نظرم کمی متفاوت بود. همچنان شعار خیلی پررنگ بود و شخصیت‌ها به دل نمی‌نشستند. با این حال من این رو از جزیره‌ی سرگردانی بیشتر دوست داشتم چون کمی ریتم تند‌تری داشت اما همچنان با بسیاری از حرف‌ها و شعارهای این کتاب هم مثل کتاب قبل مخالفم. اما داستان کتاب در ادامه‌ی کتاب قبل به زندگی هستی و مراد و سلیم پرداخته. پس از ماجراهای جلد قبلی در اتفاقی هستی دستگیر شده و حالا زندگی همه دستخوش تغییراتی میشه. جریان کتاب تا اتفاقات سال ۵۷ و جنگ ایران و عراق ادامه پیدا می‌کنه.ه
        

          سیمین دانشور یکه تاز نثر زنانه معاصر است!
سلیم و مراد هر دو به هستی مبتلا شده اند. نمی توانند از شکوه اثرگذاری اش بگریزند ، هرچقدر از او بگریزند یا بخواهند انکارش کنند.‌این حقیقتی_هرچند قبول نکردنی یا خوش نیامدنی_ از قدرت زن است! درخت نارنج  خشک می شود و از ریشه درمی آید اما دختر نارنج و ترنج با طوطک خیالاتش باقی می ماند...
خیلی اغراق آمیز است اما می توانم بگویم[درنظرم آمد] سلیم و مراد جنبه های مختلفی هستند که از دل شخصیت جلال آل احمد متولد شده اند. آن‌روحیه مذهبی سنتی و خانواده آداب و رسوم دان یا آن جوان درسخوانده روشنفکر مبارز سیاسی‌‌ آن مرد توده ای!... چقدر جلال هست در تار و‌پود این‌ ماجرا.
انتقاد های سیمین را به اندازه روایتش از تاریخ معاصر دوست دارم و می پذیرم. ساربان سرگردان، کتاب محترمی است.
        

          اين كتاب در ادامه اثر قبلى نويسنده است.
داستان زندگى هستى كه جايى در دهه پنجاه و در كتاب جزيره سرگردانى متوقف شده بود، در اين كتاب ادامه می‌يابد تا اوايل جنگ تحميلى. 
قسمت جذاب كتاب براى من اطلاعات كمتر گفته شده از خود سيمين دانشور است كه بعنوان دوست هستى در كتاب آورده شده و به زعم من سيمين دانشور به جاى آنكه براى روزنامه‌ها و مجله‌ها وقت بگذارد و از فعاليتها و عقايدش بگويد خيلى خصوصى و ويژه در كتابش از آئها پرده‌بردارى كرده است .
ماجرا در كتاب سومى به نام كوه سرگردان ادامه مى‌يابد اما قبل از چاپ به طور مرموزى از سيمين خانم كش رفته و تا الان هيج خبرى از آن اثر نيستﺍ!
        

          سه گانه سرگردانی که دو کتابش چاپ شد و کتاب سوم مثل عنوانش دچار سرگردانی شد و ده ساله که هیچ خبری ازش در دست نیست. قبلا توی ریویویی که برای سووشون نوشتم گفتم به سیمین دانشور تعصب دارم و با تعصب امتیاز می‌دم و به این کتاب هم با تعصب نمره‌ی سه رو دادم. 
شاید باورنکردنی باشه که نویسنده‌ی سووشون این کتاب رو نوشته. به نظر من هر داستانی با هر لایه‌ها و سطوح زیرینی که داره باید در سطح اول چیزی برای گفتن داشته باشه اما توی داستان ساربان سرگردان خیلی جاها سطح اول داستان فدای سطوح زیرین می‌شد. مثلاً فرار فرخنده از زندان و رها شدن مراد و هستی تو جزیره سرگردانی و ایضاً فرار اونها خیلی تصادفی رخ می‌ده و دنیا دست به دست هم می‌ده تا نقشه‌های ضعیف و حماسی احمد گنجور به ثمر بشینه. 
نکته دیگه‌ای توجه من رو جلب کرد فضای داستان بود. داستان با روایت سلیم شروع می‌شه به هستی می‌رسه و در این بین یک فصل هم به شخصیت مرکزی مراد می‌رسه (هر چند راوی سوم شخص می‌مونه)... اولین انتظاری که از یک کتاب دنباله‌دار می‌شه داشت اینه که فضا و زبان کتاب قبلی رو دنبال کنه اما ساربان سرگردانی نمی‌تونه دنباله‌روی جزیره سرگردانی باشه. شخصیت‌پردازی‌ها هر چقدر که تو کتاب جزیره سرگردانی شده باقی می‌مونه و تو این کتاب کمتر سراغ این مبحث می‌ره. خیلی از تیکه کلام‌ها بین تمام شخصیت‌های رمان یکسانه... مثلاً از زبان مراد و سیمین و... توی تعاریفشون از دیده‌هاشون لفظ «بشنو از...» خوانده می‌شه. دیالوگ‌ها خیلی شعاری و ایدئولوژیک می‌شه. بعضی صحنه‌ها به شدت باورنکردنی و حماسی می‌شه (مثل صحنه دستگیری هستی). هر چند نواقص رمان هر چقدر که به فصل‌های پایانی نزدیک می‌شه بیشتر برطرف می‌شه اما این رمان نتونست حتی مثل جزیره سرگردانی من رو ارضا کنه چه برسه به سووشون.
        

          قطعا نه به اندازه‌ی سووشون و جزیره‌ی سرگردانی، اما مطمئنم که از خوندنش لذت بردم.
قبول دارم که بعضی از جاها، بعضی چیزها توی ذوق می‌زد و انگار که نوشته شده بودن تا کتاب مجوز بگیره اما یک اثر رو باید از همه‌ی جوانب نگاه کرد و سنجید.
من فضاسازی و تعلیق‌های داستانیش رو دوست داشتم. 
صد حیف و صد افسوس که جلد سوم این کتاب هرگز چاپ نشد.
شاید قرار بود در "کوه سرگردانی" به پاسخ پرسش‌هایی که در این کتاب توی ذهنمون ایجاد شد برسیم.
        

          زلزله در جزیره ی سرگردانی! 
        

          از جلد قبلی کمتر دوستش داشتم ولی خوب بود.
صد حیف و صد افسوس که جلد آخرش هیچ وقت چاپ نشد. :(
        

          اگر "جزیره سرگردانی" را خوانده اید با شروع شدن این رمان جا میخورید چون همان ابتدا یک چرخش اساسی در ماجرا ایجاد شده و میبینیم نویسنده تصمیم گرفته از "هستی نوریان" یک شخصیت قهرمان انقلابی بسازد که در نوع خودش هم خیلی جالب درآمده. رمان این طوری آغاز میشود:


سلیم فرخی گیج شد. هر قدمی که برای یافتن هستی، برای نجاتش، برای پیدا کردن سرنخی در جست و جوی شخصیت او برمیداشت گیجترش میکرد. جغرافیای ذهنش جهت یابیش را چنان گم کرد که عاقبت به حس لامسه بسنده کرد و به ازدواج با نیکو تن داد. صدای خواهرش، گفت و گو از مراد، قربان صدقه های مادرش، حرف و سخن بیژن، صحرای دلش را خارستان کرد و خارها تیز بود و به قلبش فرو می رفت و آن به آن نیش خارها گزنده تر می شد. خواهرش قدسی هر روز یا هر شب از اصفهان تلفن میکرد و در ذهنش درای یک حیرانی تازه، یک سلسله پرسشهای بی انتها را فرومیکوفت. پرسشهایی که جوابی برایشان نداشت و به پرسشی از خودش منتهی می شد که آیا زندگی یک سلسله «چراهایی» نیست که جوابشان «هم چرا» است یا پاسخهای کوتاه دارد که گاه آن پاسخها هم اشتباهی بیش نیست. چشمهایش را می بست و گوشی تلفن را از گوشش دور می گرفت و صدای خواهر بلندتر که: صدایم را میشنوی؟ این دختره به درد تو نمی خورد... دختری که به زندان بیفتد تکلیفش معلوم است. از کجا میدانی که سرش به آخورهای دیگر بند نبوده؟

و از فرازهای مهم رمان وقتی است که هستی و مراد را با هلیکوپتر به جزیره سرگردانی در دریاچه نمک قم میبرند تا ازشان زهرچشم بگیرند:


چشمهای هستی و مراد را گشودند. دو تا مرد دیگر هم بودند. اینک نور عظیم، سکوت و برهوت. انگار آسمان سرتاسر خورشید بود - جزیره سرگردانی همان طور که کراسلی وصفش را کرده بود و صدای مرد اول که در آن برهوت هوهو کرد و علمی با بیرق سپید به دست مراد داد.
- اگر تصمیم گرفتید با ساواک بدون قید و شرط همکاری کنید، فردا که به سراغتان می آییم، این بیرق را به علامت تسلیم در هوا تکان تکان بدهید. وگرنه همین جا می مانید تا جمجمه هایتان مثل جمجمه هایی که روی دریاچه نمک ... شیر فهم شد.

البته من یک موقعی گفتم که این فراز خیلی مهم را نویسنده نتوانسته چندان خواندنی از آب دربیاورد. به خاطر نگاه زنانه یا حتی پیرزنانه. آن هم یک خانم بازنشست شده از دانشگاه که هول است یک عالمه برداشت فلسفی و عرفانی و آیینی از هرکنش داستانی خودش بدهد. به همین خاطر یک عنصر اساسی که "سووشون" را تبدیل به شاهکار کرده از دست میرود: کانونی شدگی
اینجا دوربین نویسنده روی هیچ موضوع دقیقی کانونی (فوکوس) نشده و به خاطر همین جذابیت اثر به مراتب از سووشون کمتر است.
با همه اینها به نظرم رمانی مهم و قابل توجه است
روحش شاد
        

          خیلی خوشحالم که این کتاب در ادامه جزیره سرگردانی نوشته شد، وگرنه پایان جزیره سرگردانی من رو دق می‌داد:)
نقطه عطف کتاب هم پیروی نکردن هستی از واژه "تمکین" در نامه سلیم بود که باعث شد هستی از چارچوب‌هایی که سلیم و جامعه براش ساخته بودن و ارزش‌های خودش نبودن خلاص بشه.