دُن کیشوت اثری کلاسیک و دارای طنز است. کتاب سرشار از ماجراهای متفاوت، خنده‌دار، هجوآمیز، سرگرم‌کننده و پُر پند و اندرز می‌باشد.
دُن کیشوت مردی است که در میان‌سالی زندگیش را وقف کتاب خواندن می‌کند. او عقل و هوشش را از فرط مطالعه‌ی زیاد و کم‌خوابی از دست می‌دهد و سودای پهلوانی را در سر می‌پروراند. در این راستا تصمیم می‌گیرد به کمک هر فریادرسی برسد.
در هر فصل از کتاب دُن کیشوت ماجراجویی‌هایی را از سر می‌گذراند و با شخصیت‌های جدیدی روبه‌رو می‌شود که قصه‌های شنیدنی دارند.
این کتاب منبع الهام و مورد ستایش بسیاری از نویسندگان بزرگ می‌باشد. «بن اوکری» برنده‌ی جایزه بوکر، هنگام اعلام نتیجه‌ی آرای نویسندگان درباره‌ی جهانی‌ترین نویسنده‌ی دنیای ادبیات در بنیاد نوبل، گفت:« اگر یک رمان باشد که هرکس قبل از مرگ باید آن را بخواند، آن رمان، "دُن کیشوت" است.»
          

            دن کیشوت، ماجرای مردی است که از بس قصه‌های شوالیه‌ها و پهلوانان را خوانده، دیگر خودش نیز دچار جنون شده و خود را «دن کیشوت مانش» می‌نامد و به سوی ماجراجویی می‌رود. ساختار کتاب این طور است که در صد صفحه‌ی نخست جلد اول شخصیت دن کیشوت به خوبی ترسیم می‌شود و پس از آن، نویسنده این تیپ شخصیتی را در موقعیت‌های مختلف قرار می‌دهد و واکنش‌های او را توصیف می‌کند که بعد از چند مورد دیگر قابل پیش‌بینی است. البته در میان ماجراهای خود دن‌کیشوت مدام ماجراهای فرعی پیش می‌آید. مثلاً دن‌کیشوت در کاروانسرا، جوانی را می‌بیند که داستان جالبی تعریف می‌کند یا سرگذشت عاشقی‌اش را بیان می‌کند. خود سروانتس هم در جلد دوم به این نحوه نوشتن اشاره می‌کند و در موردش توضیح می‌دهد. توصیف جزییات در کتاب، به خوبی خواننده را به اسپانیای قرن شانزده می‌برد: رسم و رسومات مردم، باورهای آن‌ها، شوخی‌های رایج، توصیف مکان‌های مختلف، کسب و کار مردم و ... .

نکته اندیشیدنی در مورد شخصیت دن کیشوت این است که او با خواندن داستان‌های پهلوانی، «هستی‌شناسی» خاصی را باور کرده است به گونه‌ای که هیچ شاهدی از دنیای واقع، نمی‌تواند آن را تغییر دهد. مثلاً باور دارد که او شکست‌ناپذیر است ولی وقتی شکست می‌خورد، به جای اصلاح نگاهش، شکستش را به عوامل مختلف نسبت می‌دهد: به اسب، به جادو، ... . معرفی چنین شخصیتی و وصف دقیق احوالاتش، به نظرم از ارزشمندترین چیزهای کتاب است که اگر کسی نمی‌تواند همه کتاب را بخواند، شایسته است با کمک خلاصه یا فیلمی از کتاب، با آن مواجه شود و در مورد آن بیندیشد.

اقتباس‌هایی که از این اثر صورت گرفته و ماجراهای مشهور این کتاب (مبارزه با آسیاب بادی، مبارزه با گله گوسفندان و ...) ، بیشتر، از جلد اول است. فیلم دن‌کیشوت اثر کوزینتسف، مردی از مانش با بازی پیتر اتول و فیلم ناتمام دن‌کیشوت اثر اورسون ولز، سه اقتباسی بودند که دیدم. پایگاه کتاب صوتی ایران صدا هم جلد اول کتاب را به صورت نمایش رادیویی درآورده که بسیار شنیدنی است (منوچهر آذری در نقش دن‌کیشوت). برنامه کتاب باز هم یک قسمت ویژه در مورد دن‌کیشوت داشت.

در مورد ترجمه محمد قاضی هم باید توجه کرد که ترجمه از فرانسه به فارسی انجام شده و با اینکه بسیار خواندنی و روان است اما به نظرم نام دن‌کیشوت (دن‌کیهوته یا دن‌کیخوته) یا سانکو (سانچو) نسبت به نسخه اصلی دگرگون شده‌اند.

از چاپ هشتم نشرثالث هم که بگذارید، هیچ نگویم. فکر کنم اصلا یک‌بار از روی کتاب خوانده نشده چه رسد به ویرایش. بعضی از غلط‌ها آنقدر تکرار شده‌اند که انگار عمدی در کار بوده. برای مثال: استو راحت(استراحت)، اعتو راض(اعتراض)، دختو ران(دختران)، مهتور(مهتر)، می‌بر دند (جداشدن کلمات از وسط) و ... . خلاصه صفحه‌ای را خالی از غلط نگارشی نگذاشته بودند.
          

            حدود ۴ سال پیش جلد اول رو خونده بودم و این بار که جلد دوم رو می خوندم خیلی بیشتر از دفعه قبل لذت بردم. شاید چون اینبار با سبک و قلم سروانتس بیشتر آشنا بودم. 
اینبار صحبت های حکیمانه دون کیشوت  برام خیلی جالب بود که در عین جنون، نصیحت ها و پندهایی که سروانتس از زبانش بیان می‌کنه در اکثر اوقات از یک حاکم فرزانه روشن گرانه تر و ارزشمندتره.

اما اگه قرار باشه جایگاه اول شیرین گویی و نقل پراکنی رو به کسی تقدیم کنم قطعا و یقینا سانچو دارنده مدال طلای شیرین سخنی خواهد بود.

و صد البته جا داره از ترجمه محشر و بینظیر استاد قاضی یاد کنم که این اثر رو به فارسی جاودانه کردند.
          

            کتابی با هزار لقب: «اولین رمان مدرن تاریخ»، «بهترین کتاب نوشته‌شده به زبان اسپانیایی»، «تأثیرگذارترین رمان ژانر تخیلی»و …

این کتاب، سرگذشت نجیب‌زاده‌ایست معروف به کیژادا، که در یکی از قصبات ولایت مانش زندگی می‌کرد. یکی از تفریحات و علاقمندی‌هاش شکار بود، اوایل در زمان بیکاری و کم‌کم تمام وقتش رو صرف کتاب خوندن می‌کرد، به خصوص کتاب‌های پهلوانی😁. 
🌱شب‌ها بیدار می‌ماند و برای آن‌که مفهوم عبارات را درک کند و در آن‌ها تعمق نماید و از بطون آن‌ها معنایی بیرون بکشد به خود رنج می‌داد، چندان که مرحوم ارسطو اگر عمدا و به همین منظور زنده می‌شد از عهده برنمی‌آمد  o(^ ᗜ ^*)o.
خلاصه این‌که انقدر ازین کتاب‌ها خوندو خوند تا بالاخره تصمیم گرفت خودشم یه پهلوان بشه.اسم خودشو بعد از چندین روز تفکر گذاشت «دن کیشوت مانش». از انباری خونش کلاه‌خود و سپر و نیزه برداشت و با اسبش (که بعد برای اونم اسم انتخاب میکنه) از خونه میزنه بیرون…

این داستان شرح بی‌نظیری داره و برای تک‌تک اتفاقات چیزی در چنته داره و حتی همین اسم‌گذاریشم خیلی بامزه و خاصه؛ چرا «دن کیشوت»؟
 تنها کتابی بود که واقعا بدون غصه خوردن، از خوندنش لذت بردم! و در عین حال که کلی جملات فلسفی و نکات پرمغز و آبدار چاشنی میکنه از خوندن اصل داستان لذت می‌برید. و جالبه که حتی یکبار هم عنان داستان از دستش درنمیره!

جلد اول به نسبت جلد دوم پویاتر بود. پهلوان قصه‌ی ما در سفرهاش اتفاقات خیلی جالبی رو رقم می‌زد و پر از داستان‌های مختلف بود. البته که در جلد دوم هم این تنوع ادامه پیدا می‌کنه ولی قسمت زیادیش رو در یک منطقه ساکن میشه و اتفاقات به پیشوازش میان.

یکی از نکات جذابش: نزدیکی خواننده به نویسنده است. سروانتس این کتاب رو منتسب می‌کنه به یک نویسنده‌ی دیگه که براش نقل شده و‌ اون به رشته‌ی تحریر درآوردتش! از همین رو، کلی طنز و شوخی میکنه که آره مؤلف این کتاب فلان و فلان و کلی لبخند به لبتون می‌نشونه. خلاصه که طنز خیلی شیرین و جذابی داره.
🌱در اینجا مؤاف این داستان تمام جزئیات خانه دن دیه‌گو را توصیف می‌کند و شرح تمام اشیائی را که در خانه یک نجیب‌زاده ثروتمند و ییلاق‌نشین می‌توان یافت به تفصیل باز می‌گوید، لیکن مترجم عرب چنین صلاح دانسته است که این بحث را به سکوت برگزار کند، زیرا که با موضوع اصلی داستان تناسبی ندارد و‌ آنچه به آن پیوستگی دارد حقیقت بارز است نه این‌گونه مطالب بی‌ثمر و خارج از موضوع. ص۱۷۱

ترجمه‌ی آقای محمد قاضی _و البته با نهایت امانت‌داری_ برای این کتاب واقعا معرکه‌اس. کاملاً تو حس و حال و هوای داستان قرار می‌گیرید. کلی پاورقی‌های مفید و توضیحات برای فهم بهتر و بیشتر داستان داره. حتی اصل ضرب‌المثل‌هایی که به فارسی برگردان شده رو هم توی پاورقی‌ها آورده.

انقدر ازین کتاب لذت بردم و انقدر مطالبی که براش یادداشت کردم زیاده که خودمم سردرگمم🤣! باید بعداً برگردم و ذره ذره این یادداشت رو کامل کنم.
          

            واقعا حسِ خواندنِ کتاب‌هایی اینقدر طولانی از یادم رفته بود. این حس که شروع می‌کنی و جهانی پرماجرا و عظیم پیش رویت هست و با تمام شدنش احساس غصه خواهی کرد و دلتنگِ شخصیت‌ها خواهی شد. خیلی دوستش داشتم. نه فقط به خاطر داستان، بلکه به خاطر روایت‌ فوق‌العاده و بدیع‌اش. با خواندنش راحت می‌شود فهمید که چطور این کتاب این‌قدر بر جریان‌های ادبیِ بعد خودش تاثیرگذار بوده و به عنوان اولین رمانِ مدرن شناخته شده. شکاف بین جهانِ خیال و جهانِ واقع برای دن‌کیشوت از بین رفته، و بارزترین جنبه‌ی کار سروانتس آنجاست که او کاری می‌کند تا مرزهای بین دنیای خواننده و جهانِ قهرمانِ داستان هم به چالش کشیده شود. او خواننده را مدام با این اندیشه مواجه می‌کند که شاید داستان‌هایی که بر دن‌کیشوت می‌گذرند، واقعا در جهانِ واقع و هم‌زمان با نوشته شدن کتاب رخ می‌دهند؛ چه آن‌که در جلد دوم می‌بینیم دن‌کیشوت مدام با آدم‌هایی مواجه می‌شود که جلد اول رمانِ سرگذشتِ خودش را که در دنیای واقعی و نه جهانِ داستان، چاپ شده را خوانده‌اند و از داستان‌هایش آگاهی دارند. حرکتِ مداومِ سروانتس بین دو جهان یک شکل ادبی خاص خلق کرده که ورای داستان، نبوغ و قدرت ادبی نویسنده را نشان می‌دهد.
          

            دون کیشوت به اولین رمان مدرن اروپایی معروفه و خیلی جالبه اولین رمان مدرن دراصل یه پارودی هم هست و یک اثر پیشین رو هجو کرده! دون کیشوت همون‌طور که تو داستان کاملاً مشخصه و حتی در آخرش از جانب مؤلف مستقیم بیان می‌شه نقیضه‌ای بر داستان‌های پهلوانی و شوالیه‌های دنیاگرده که گویا در اسپانیا ( و شاید اروپا)ی قرن شانزدهم و هفدهم کتاب‌های پرخواننده‌ای بودند. به همین دلیل فکر می‌کنم کتاب دون کیشوت قابلیت اقتباس‌های مدرنی رو داره که به موضوع تأثیرات مخرب رسانه (که اصولاً یه مفهوم پست‌مدرن و فوکویی هست) می‌پردازه! 
دون کیشوت یه شخصیت اشرافیه که تحت تأثیر همین کتاب‌ها که داستان‌هاشون در سال‌هایی دور اتفاق می‌افته، تصمیم می‌گیره برای اصلاح جامعه و جهان و کمک به نیازمندان و ضعفا به یک پهلوان و شوالیه تبدیل بشه و تو این راه سانچو پانزا هم به عنوان مهتر با خودش همراه می‌کنه! 
جلد اول از داستان می‌تونه کاملاً شیفته‌تون کنه! داستان خیلی سریع و پرماجرا پیش می‌ره! هر دفعه که دون کیشوت به ماجرای جدیدی برمی‌خوره شما بی‌صبرانه منتظر واکنش اطرافیان در برابر رفتارهای عجیبش هستید. همینطور داستان‌هایی خارج از دنیای دون‌کیشوت هم نقل می‌شه که هم می‌تونه جذاب باشه و هم می‌تونه یه جورایی به تجربیات نویسنده برگرده (البته اگه من اشتباه نکنم و ماجرای اسیر تو جلد نخست ارتباطی هرچند کوچیک با اسارت پنج ساله‌ی خود سروانتس داشته باشه و جالبه که هر دو اسارت تو آفریقا رخ داده). اما جلد دوم اون طراوت داستانی رو نداره. هر چند هنوز هم جذابه اما از اونجایی که از واکنش‌ها خبر دارید دیگه غافلگیر نمی‌شید. 
سروانتس در قالب داستان به نویسنده‌ی خیالی‌ عربی اشاره می‌کنه که انگار اونه که داستان دون کیشوت رو از واقعیتی مستند روایت می‌کنه. از اونجایی که بین کتاب اول و دوم ده سال وقفه میفته و از قضا انقدر کتاب اول موفق بوده که نویسنده تو پایان جلد دوم از تأثیر کتابش تو جامعه حرف می‌زنه، نویسندگان زیادی دست به نوشتن جلد دوم قبل از سروانتس می‌زنند (که الآن بهش می‌گن “fan fiction”) اما گویا اثرشون  جالب از آب درنمیاد و تو فصل‌های پایانی سروانتس ازشون گلایه هم می‌کنه!  
به هر حال تجربه‌ی خوندن دون کیشوت جذابه و تکرار نشدنی! البته باید توجه کنید که این رمان از اولین تجربه‌های نوع خودشه و نباید ازش شخصیت‌پردازی‌های داستایفسکی و تکنیک‌های پیچیده رمان‌نویسی رو انتظار داشته باشید، هر چند که به نظرم دون کیشوت و سانچو پانزا شخصیت‌پردازی قابل قبولی دارند اما بقیه شخصیت‌ها غالباً تک‌بعدی و ساده‌اند. 



پی‌نوشت: از اونجایی که یکی از علایق من بررسی کردن نسخه‌هاست بد نیست بگم شاید به درد کسی خورد! این کتاب یه بار با اسم دون کیشوت توسط محمد قاضی از زبان فرانسه ترجمه شده که در گذشته انتشارات نیل و الآن ثالث چاپ می‌کنه!  یه بار هم به اسم دون کیخوته از زبان اسپانیایی مستقیماً توسط کیومرث پارسای ترجمه شده و انتشارات روزگار چاپ کرده! اگه اهل کتاب باشید می‌دونید ترجمه‌ی قاضی از لحاظ شیوایی یه همیشه جز بهترین‌هاست اما یه مشکل داره، اون هم اینه که نام‌ها با لهجه‌ی فرانسوی نوشته شده! یعنی دون کیخوته‌ و سانچوی اسپانیایی به دون کیشوت و سانکو! تبدیل شدند! با این حال ترجمه‌ی قاضی به نظرم خیلی بهتره و می‌تونید با یه سرچ 
ساده فونتیک اسم‌ها رو از اینترنت پیدا کنید!