"امام حسینِ ما خیلی معمولی ها"

محرم سال قبل (۱۴۴۵) کتاب کآشوب را که بیش از یکسال بود خریده بودم و گوشه ی کتابخانه ام خاک میخورد برداشتم. هیچ تصوری از آنچه پیش رویم خواهد بود نداشتم. نشر اطراف را هم نمی‌شناختم. اما بعد، کآشوب، آشوبی شد برای فهم چیستی و چگونگی رابطه ی خودم با امام حسین(ع)، با محرم. منِ سنگین‌دل که قد فهم‌م به روضه ها و مقتل ها نمیرسید، لا به لای این روایت های خیلی خودمانی، آب میشد و اشک...

اینکه چرا بعد از تمام کردن کآشوب، نرفتم سراغ دومین کتاب مجموعه و یکهو پریدم به کتاب چهارم یعنی "رهیده" یک دلیل خیلی ساده دارد: لیست کتاب های پیشنهادی مدرسه نویسندگی مبنا. از خرید اردیبهشتِ کتابی نمایشگاه کتاب تا اول محرم به معنای واقعی کلمه له له میزدم برای خواندنش اما می‌دانستم که حسینِ (ع) دل من در غیرِ محرم، حیاتی پویا ندارد.

با شروع محرم کتاب را شروع کردم. راستش را بخواهید رهیده را کمی تا حد زیادی اصلا در حد کآشوب دوست نداشتم. روایت ها خیلی دیگر بیش از اندازه معمولی بودند یا اگر هم معمولی نبودند، زبانِ روایت‌شان خیلی معمولی بود. درست است که مجموعه ی کآشوب روایت آدم های معمولی است، اما نشان دادن این معمولی بودن به شکلی زیبا را خود کآشوب در جان من نهادینه کرد که رهیده در حد آن پدیدار نشد. با این حال بعضی روایت ها را خیلی دوست داشتم:

روایت اول به نظرم خیلی قوی بود و همان اول کتاب کمالگرایی آدم را قلقلک میداد.
روایت چهارم که از زبان دختر در توضیح اسارت پدر، روایت قابل قبولی بود اما به نظر من طولانی.
"آخرین تباکی" و "روادید" را خیلی دوست داشتم، خیلی زیاد. (امیدوارم نویسنده ی روادید حالش خوب باشد، توی روایتش گفت که سرطان گرفته و جست و جوی من برای یافتن نامش بی نتیجه ماند)
"الف محذوفه" ، "در وطن خویش توریست" ، "سلام بر دورافتادگان" و "نشانه ای آفتابی برای سرزمین های ابری" را هم دوست داشتم.
"وقت خون در مسجد ملک" هم نثر عالمانه ای داشت، خوشم آمد.

اما باقی روایت ها برایم در حد انتظارِ پیش‌ساخته نبودند.
البته در خلال کتاب نام افرادی یادآوری شد که حالا نداریم‌شان: حاج آقا فاطمی‌نیا و علی شادمانی. خود من هم یاد مسعود دیانی افتادم. خدا همه شان را بیامرزد.

در کل محرم امسالم هرجا که مجالس روضه در حد این بی‌نقص‌گرایی کوفتی ام ظاهر نمی‌شدند به رهیده پناه می‌بردم که رهیده هم در اکثر اوقات روحم را ارضا نمی‌کرد و این اسباب ناراحتی بود.

همین...
      

        "این دفتر معجزه نمیکند!"

امسال چهارمین سالی است که بولت ژورنال دارم. صفحه های زیادی حذف کرده ام. صفحه هایی اضافه کردم. اما با این وجود اول امسال وقتی داشتم روی اولین برگه ی دفترم نقشی از ۱۴۰۳ میزدم، شک کردم که واقعا این دفتر برایم کارایی داشته؟ یا صرفا برای شوآف و درنتیجه ی مقهورِ هنرهای پوچِ فجازی شدن؛ این دفتر را برگزیده ام؟ با خودم گفتم شاید مشکل از اینجاست که من از اساس فلسفه ی این دفتر را درک نکرده ام و تا نظرات سازنده اش را نخوانم، راه به جایی نمی‌برم.

از قضا دوسال پیش با یکی از دوستانم این کتاب را به صورت شریکی خریدیم و کتاب همه ی این دو سال دست او بود. او مجذوب این کتاب بود. این کتاب و دفترِ برساخته از مفاهیم این کتاب را همه جا با خود می‌برد. شوقش هنگامی که می‌گفت: "این کتاب زندگی من را متحول کرده" آن حسِ حسادتِ زنانه ام را بدجور تحریک میکرد. اما درست زمانی که قصد کرده بود کتاب را به من بدهد، کتاب گم شد (اینم شانس مایه😶).

به هر صورت تابستان امسال را گذاشتم تا این دفتر را بفهمم. برای اینکه زندگی من هم متحول شود؛ علاوه بر کتاب در دوره ی پیشرو خانم نجاری (مترجم کتاب) شرکت کردم.

درنهایت عایدی من از کتاب: صفر😂.
گفتن این حرف یحتمل به بولت ژورنالیست ها قدری شجاعت میخواهد. اما برای من که همه ی دانسته هایم از اینترنت باعث شد چهار سال مداوم چنین دفتری داشته باشم، هیچ چیز جدیدی نیفزود، جز یک سری جملات گرد و قلنبه (اگر نگوییم انگیزشی زرد). نویسنده برای توجیه چرایی دفتر؛ دست به هر مفهوم بولدشده ی امروزی میزند (از کمالگرایی تا وابی‌سابی و ایکیگای) و اینها را به گونه ای ناقص توضیح میدهد و درنهایت منظورش را هم نمی‌رساند. انگار تلاش کرده باشد همه ی کتاب های توسعه ی فردی و انگیزشی را ناشیانه خلاصه نویسی کند.

من ابدا منکر فایده مندی این دفتر نیستم، چون بقول خانم نجاری در مقدمه ی کتاب: فکر نمیکنم این دفتر دیگر از زندگی ام بیرون برود. اما بیاید با خودمان روراست باشیم. نه دفتر و نه کتابِ این دفتر، معجزه نمی‌کنند. معجزه فقط و فقط توی چیزی ست که ما خیلی جلوتر از بولت ژورنالیست ها داشته ایم: محاسبه...
شما هزاران هزار برنامه هم که بنویسید تا وقتی محاسبه نکنید کجای کارید و اصلا راه را درست رفته اید یا نه، فایده ندارد.

پ.ن ۱: یکی از دوستان در پی یکی از نظرات منتقدانه ام به کتاب حین وارد کردن میزان پیشرفت صفحات مطالعه شده، نوشت: "یه سررسید بردارید و برنامه تونو بنویسید، اینا دیگه بقیه اش دیگه مارکتینگه" خیلی به این جمله اش فکر کردم.

پ.ن ۲: توی خواب چیزای خوبی برای یادداشت کتاب ها بهم الهام میشن ولی به نوشتن در بیداری که میرسه اصلا از یادداشت راضی نیستم😶
      

        بنده خدایی می‌گفت: «پرم به پر هر کدام‌تان که بگیرد؛ یقه تان را میگیرم مینشانم‌تان پای اتک آن تایتان.» حالا من میخواهم بگویم اگر پرم به پر هرکدام‌تان بگیرد؛ علاوه بر اینکه مینشانمتان پای اتک آن تایتان😌؛ مجبورتان میکنم مغالطات را هم بخوانید😁.

ما یک استاد منطق داریم فامیلش همتی است. استاد همتی از آنهایی ست که همه ازش حساب میبرند. ما هم که به برکت علاقه ی وافرمان به فلسفه و منطق، شیفته و مرید این استاد شدیم. این استاد همتی یک اخلاق بدی دارد (این را توی یادداشتم بر کتاب سیری در نهج البلاغه هم گفتم) آن هم این است که هر ترم، هر درسی با ایشان داشته باشیم، مجبورمان میکند علاوه بر کتاب درسی‌مان، یک کتاب هم غیر از سرفصل های درسی بخوانیم و خلاصه کنیم. این ترم هم که منطق ۲ (صناعات خمس) را داشتیم، مجبورمان کرد کتاب مغالطات دکتر خندان را بخوانیم و خلاصه کنیم. بماند که «مغالطه کردن» و «مغالطات» و «تشخیص مغالطه» توی کلاس ما دیگر شبیه یک میم (meme) شده بود...

خواندن این کتاب را میشود به همه ی آدمهای بالغ پیشنهاد کرد، حتی آنهایی که مطلقا از منطق چیزی سر در نمی آورند. یحتمل ادعای این حرف بزرگتر از دهان من باشد اما میتوانم بگویم که زیربنای فکری یک آدم و نگرش عقلانی اش؛ به دو مرحله تقسیم میشود: یکی قبل از خواندن مغالطات و دیگری بعد از خواندن مغالطات.
استاد همتی هی میگفت اینطور حرف هارا در مدح این کتاب و ما باور نمی‌کردیم. ولی بعد خواندنش بود که فهمیدیم عجب! چقدر دور و بر ما مغلطه و مغلطه‌گر ریخته و ما خبر نداشتیم؛ از سخنران های خیلی معروف گرفته تا بحث های بی سر و ته خانوادگی، از من‌و‌تو و بی‌بی‌سی تا همین صدا و سیمای خودمان.

فقط به زعم من این کتاب یک اشکال داشت _که شاید به خواندن من برمیگردد_ آن هم اینکه تعداد زیاد مغالطات باعث شده بود خیلی هایشان شبیه هم به نظر بیایند؛ البته با توجه به اینکه آقای خندان هر کدام را متناسب با جایگاه استفاده شان تقسیم کرده بودند (مثلاً "مغالطه در هنگام ادعا کردن" یک قسم است، "هنگام مخالفت با یک ادعا" یک قسم است و "هنگام دفاع از ادعای اولیه" هم یک قسم)؛ این کار معقول به نظر می‌رسد.
دیگر اینکه اسامی بعضی هایشان چیزی نبود که زیاد در خاطر آدم بماند. ما چون هول هولی کتاب را خواندیم و خلاصه کردیم؛ فرصت نداشتیم روی هر کدام فکر کنیم، مثالش را اطرافمان پیدا کنیم، اصلا اسمش را درست یاد بگیریم و بعععد برویم سراغ مغالطه ی بعدی. همین ها باعث شد که توی بحث هایمان سر کلاس می‌فهمیدیم که یکی دارد یک جای حرفش را مغالطه می‌کند؛ اما یادمان نمی آمد حرفش را دقیقا به کدام مغالطه میشود گره زد. و در نهایت خودمان دچار مغالطه ی «این که مغالطه است» می‌شدیم😐؛ مغالطه ای که وقتی یک آدم نمی‌تواند اشکالی به حرف طرف مقابلش بگیرد، به جایش فقط میگوید این حرف مغالطه است بدون اینکه دلیل و مدرکی برای مغالطه بودن حرف طرف مقابل ارائه دهد.

پ.ن ۱ : توی مقدمه ی کتاب، دکتر خندان می‌گوید هر وقت موقع صحبت کردن با کسی متوجه مغالطه ای لا به لای حرف هایش شدید، صریح و مستقیم نگویید که مثلاً این مغالطه را کردی. چون آوردن لفظ «مغالطه» خودش یکجور بار منفی دارد. به جای گفتن این لفظ فقط اشکالش را که مصداق آن مغالطه میشود بیان کنیم.

پ.ن ۲ : چقدر مغالطه مغالطه شد، خودم عصبی شدم😂.
      

        استاد همتی آدم عجیبیه. هر واحدی که باهاش داریم، غیر از کتابی که درس میده، یه کتاب رو هم میگه که بخونیم و خلاصه بنویسیم و نمره اختصاص میده به این فعالیت. این ترم چون دوتا واحد درسی باهاش کلاس داشتیم (منطق و نهج البلاغه) و برای هر دوتا یه همچین چیزی درنظر گرفت، التماس کردیم که برای خلاصه کردن یکیشون کوتاه بیاد و اون کتاب همین جناب مستطاب سیری در نهج البلاغه است.

با اینکه خوندن کتاب خیلی طول کشید و یجورایی اولش حس اجباری بودن میداد، ولی واقعا کتاب فوق العاده ای بود و ازش لذت بردم. به نظرم به نسبت کتابهای معروف دیگه ی شهید مطهری نسبت به این کتاب بی مهری شده.

چیزی که در ادامه می‌نویسم یه خلاصه ای از بخش ها و نکات مهمه کتابه که یادم بمونه:
بخش اول: این بخش داره اهمیت کتاب نهج البلاغه در نظر اندیشمندان و نویسندگان و کلا کله گنده هارو میگه. نکته ی جالب این بخش این بود که میگه: هر شاعری، هر نویسنده ای توی یه زمینه ی خاصه که حسابی میترکونه. تو شاعرا یکی غزل عالی میگه یکی دیگه مثنوی. بعد میگه دیدیم مثلاً اگه شاعری تو غزل فوق العاده است، اگه بزنه کانال حماسه؛ دیگه نمیتونه به قشنگی قبل شعر بگه و کلا خراب میشه. ولی حضرت علی تو نهج البلاغه طوری تو زمینه های مختلف از حماسه و موعظه گرفته تا زهد صحبت کرده طوری که آدم باورش نمیشه این کسی که اینطور عاجزانه برای خدا راز و نیاز میکنه، همونیه که اون خطبه های حماسی فوق العاده رو میخونه. و بعد میگه این به خاطر اینه که سخن هرکس نماینده ی روح و دنیاییه که بهش تعلق داره و روح حضرت علی چون محدود به دنیای خاصی نیست (انسان کامل) سخنش هم محدود به جایی نیست.

بخش دوم: تو بخش الهیات و ماوراءالطبیعه، وقتی بحث توحید در نهج البلاغه میشه نویسنده میگه بیشتر بحث های توحیدی نهج البلاغه حالت تعقلی و فلسفی دارن. مسائلی که بعدها فلاسفه بهش رسیدن حضرت علی گفته بودن مثلاً اولیت حق در عین آخریت و ظاهریت در عین باطنیت.
شهید مطهری میگه یه نقدی بقیه به شیعه میکنن اینکه خیلی خودشو درگیر فلسفه کرده درحالیکه ما "جاست" با تفکر در مخلوقات به خدا و قدرتش پی می‌بریم و این همه لقمه دور سر پیچوندن لازم نیست. شهید مطهری میگه ما شیعه ها اینو از خودمون درنیاوردیم و در قرآن و نهج البلاغه مباحثی برای توحید عنوان شده که فقط با مطالعه ی حسی مخلوقات نمیشه بهش رسید مثل جبر و اختیار.
بعد از بیان اینا دیگه میریم تو بحر خود مباحث فلسفی نهج البلاغه. اولیش اینه که خدا ماهیت نداره چون ماهیت مستلزم حد و مرزه. بعد کلام های خود حضرت رو میاره که تو خطبه های ۱،۱۸۴و۱۵۰ اومده و نکته اش اینه که خدا در چیزی حلول نمیکنه چون حلول مستلزم محدودیتِ گنجایش پذیریه ولی از هیچ چیز هم بیرون نیست چون بیرون بودن هم مستلزم نوعی محدودیت دیگه است.
در توضیح وحدت حق، گفته میشه که وحدت حضرت حق وحدت عددی یعنی یک در مقابل دو و کثرت نیست بلکه وحدتیه که اصلا دومی براش قابل فرض نیست چون بی نهایته و بودن دویی کنار او نشون دهنده محدودیته و اگر دویی فرض کنیم یا خود اوست یا چیزی که نمیشه بگیم دومیِ خداست. حضرت علی در خطبه ۱۵۰ میگن هرکس خدا رو با صفتی زائد بر صفاتش توصیف کنه او را محدود کرده و...
قسمت بعدی همون بحث اولیت و اخریت و ظاهریت و باطنیت خداست. میگه تقدم ذات حق بر زمان و نیستی و آغاز هستی، معنیش فقط این نیست که او همیشه بوده چون همیشه بودن مستلزم فرض زمانه و ازلیت خدا فراتر از این معناست و  خدا نه تنها با همه زمان ها بوده، بلکه بر زمان هم تقدم داره.
در توضیح اینکه خدا هم پیداست هم پنهان میگه که خدا در ذات خودش پیداست اما از حواس پنهانه و این محدودیت حواسه نه خدا. برای هرچیز دو وجود هست یکی وجود و ظهوری که ما ادراک میکنیم با قوای حسی‌مون و یکی هم اینکه خود اون شی فی نفسه و فی ذاته وجود و ظهور داره حتی اگه ما نبینیم. حالا میگه خدا که فعلیت و وجود محضه امکان نداره جایی و زمانی اون رو محدود کنه بلکه نسبت به حواس ما باطنه درعین اینکه ذاتش ظهور محضه.

بخش سوم: تو این بخش درباره سلوک و عبادت حرف زده میشه که نکته ی خاصی برای من نداشت ولی شاید برای یه نفر دیگه فصل خیلی مهمی باشه. درباره انواع عبادت و عبادت عباد در نهج البلاغه و یاد خدا و ایناست.

بخش چهارم: حکومت و عدالت. این فصل رو خیلی دوست داشتم و خیلی سوالامو جواب داد. اول میگه اونقدر حضرت علی رو مسأله حکومت حساس بوده که برای غیرمسلمان ها عجیب میزنه که چطور یه پیشوای دینی برای یه امر سیاسی اینطور اهمیت قائل بوده. بعد میگه با توجه به اینکه هدف بعثت انبیا تو قرآن برقراری عدالت بیان میشه چندان هم عجیب نیست اهمیت دادن به حکومت و عدالت. درباره ارزش و اعتبار این مسأله گریزی میزنم به جنگ احد و نکته ش اینه که حتی اگر پیامبر کشته بشوند یا بمیرند، نظام اجتماعی و جنگی مسلمونا نباید از هم بپاشه.یا اینکه حضرت علی با خوارج -که میگفتن قرآن برامون بسه و حکومت نمیخوایم_ مبارزه کردن نشون دهنده اهمیت این مسأله است.
حضرت علی مثل هر مرد الهی اگر حکومت به معنای مقام دنیوی بگیریم، سخت تحقیر می‌کنه و ذره ای برای این امر مثل دیگر مظاهر مادی دنیا ارزش قائل نیست اما وقتی وسیله باشه برای اجرای عدالت و حق، از حتی شمشیر زدن براش دریغ نمیکنه.
نکته ی دیگه درباب ارزش عدالت میگه که تفاوت منطق ها و طرز فکرهاست که ارزش های مختلف رو میسازه و از اسلام با اینچنین ساختمان فکری اهمیت داشتن عدالت به این اندازه اصلا عجیب نیست. بعد هم توضیحاتی درباره همون حکمت معروف که عدل بهتره یا جود و سخاوت میگه که خیلی عالی بود ولی طولانیه و اینجا نمینویسمش.

بخش پنجم: توی بخش اهل بیت و خلافت اپل نیاد مقام والای اهل بیت رو تبیین میکنم بعد اینکه اونا اولی بودن نسبت به خلافت با توجه به اوصافشون و وصیت پیامبر. بعد هم انتقاد از خلفا توی این امر رو میاره. در آخر به این سوال جواب میده که چرا حضرت علی از حق مسلم خودش چشم پوشی کرد و به زبون خودمون کوتاه اومد. این بخش آخر بیشتر برام جالب بود. میگه ما معنی سکوت کردن رو شمشیر نزدن می‌دونیم وگرنه که حضرت علی بارها درباره غصب حق خلافتش سخن میگه تو زمان خلفا و بعدش. و درباره ی همین سکوته که میگه استخوان در گلو بودم ولی صبر کردم. این سکوت یه سکوت منطقی بوده نه از سر بیچارگی.
بعد خود حضرت علی _با افتخار_ میگن که من دوتا کار توی دوتا موقعیت خطیر انجام دادم که کمتر کسی میتونسته تصمیم به این دوتا کار بگیره؛ یکیش همین موقف سکوت بود که بعضی وقتا سکوت کردن بیشتر از قیام کردن شجاعت میخواد. و دومین موقف قیام در برابر خوارج بود که با وجود ظاهرمومنانه شون کار سختی بوده ولی حضرت بدون ذره ای ترس از شک و دودلی اون موقع این حرکت و انجام میده.

بخش ششم: این بخش درباره موعظه ها و حکمت های حضرته که به نظرم اهمیتش تو قسمت های توضیح تقوا و بعد زهد بود.
تقوا تو نهج البلاغه به عنوان نیروی محافظی معرفی میشه که بر اثر تمرین های زیاد بدست میاد و لازمه داشتن تقوا قدرت اراده است و البته شخص متقی هم باید از تقواش محافظت کنه.
توی بخش زهد میگه زاهد کسیه که توجهش از مادیات به عنوان خواسته عبور کرده و رسیده به چیزهای بهتر و این بی رغبتی، بی رغبتی روحیه یعنی از طرف فکر و اندیشه است نه از ناحیه طبیعت که طرف مثلاً نمی‌خواد بخوره و میلی بهشون نداره.
در تفاوت بین زهد اسلامی و رهبانیت مسیحی _که مذموم اسلامه_ میگه راهبان از دنیا و مردم میبرن برای عبادت و میگن کار دنیا و آخرت جداست و یجورایی از مسولیت های دنیایی سر باز میزنن. اما زهد اسلامی درعین انتخاب یک زندگی ساده و پرهیز از تحمل و لذت‌گرایی، متن زندگی رو در روابط اجتماعی و مسولیت ها قرار داده و این دنیا و اون دنیا از هم جدا محسوب نمیشه.
گرایش انسان ریشه تو آزادمنشی ذاتی انسان داره که میخواد دربرابر اشیایی که از بیرون اونو مقتدر ولی از درون ضعیفش کردن، طغیان کنه و این طغیان اسمش زهده. ولی آزادی و آزادگی یه چیزی بیشتر از دلبستگی نداشته که شرط لازمه اما کافی نیست و عادت به حداقل برداشتها شرط دیگه است. زهد برداشت کم برای بازدهی زیاد
مسأله ی مهم دیگه ی این بخش تضاد دنیا و آخرته که حضرت میگن مثل دو تا هوو میمونن یا باید خودتو صرف خواب و خوراک و شهوت کنی یا راز و نیاز.

بخش هفتم: دنیا و دنیاپرستی و اینکه چرا حضرت علی اینقدر دنیاپرستی رو مذموم می‌کنه به خاطر اینکه اون زمان به سبب غنیمت های حاصل از جنگ ها، مردم یه حالت دنیاپرستی ای پیدا کردن، خصوصا با کارای عثمان.
و بعد میگه چیزی که تو اسلام مذمومه علاقه به دنیاست؛ نه علاقه از نوع فطری و طبیعی بلکه علاقه به معنای بسته بودن و اسیر دست امور مادی بودنه که مذمومه. ولی در کل خود دنیا مذموم نیست و مثل تعبیرات بقیه مکاتب بهش نمیگه زندان، بلکه میگه مزرعه ی کشاورزی انسان، بازار تجارتش. و نتیجه اینکه نه علاقه های طبیعی مذمومه نه دنیا و چیزی که مذمومه اینه که انسان کمالخواهی و ایدئالگراییش رو صرف دنیا کنه.

آخرین بحث کتاب اینه که اگه تعلق روحی به چیزی بیماری محسوب میشه، پس چه فرقی بین تعلق به خرما و خدا هست؟ اگزیستانسیالیست ها میگن که انسان باید از بند تعلق همه چیز حتی خدا آزاد باشه و اگر به چیزی تعلق پیدا کنه با خودش بیگانه میشه.
سوالی که میشه از اینا پرسید اینه که اگه قراره "خود" انسان محفوظ بمونه و تبدیل به غیر خود نشه پس باید هر حرکتی رو نفی کنیم چون حرکت یعنی دگرگونی و از طرفی این حرف متناقضه با اینکه بگیم انسان باید حرکت کنه تا به کمال خودش برسه.
اونا در جواب میگن که منظورمون از "خود" انسان اینه که اتفاق هیچ خودی نداشته باشه و "لاتعین محض" باشه، بی حد و مرز باشه و ماهیتش بی ماهیتی باشه.
بعد ما میگیم خوب این لاتعینی محض به دو صورت ممکنه:
۱.موجودی که لاتعین محض و بی ماهیت و بی قید و شرط باشه، اینا با صفات خدا جور درمیاد که حرکت برای محاله چون حرکت مستلزم نقصه که بخواد نقص رو برطرف کنه.
۲.موجود دیگه ای که فاقد فعلیت و کماله، یعنی امکان محضه و لافعلیت محضه، همون موجودیه که ما تو فلسفه بهش میگیم "هیولی اول/مادة المواد" که می‌تونه فعلیت و تعیین رو قبول کنه ولی در سایه ی یک تعین موجود می‌تونه شکل و ماهیت بگیره.
حالا میگه انسان نه اون اولی است (خدا) نه این دومی (هیولی و ممکن) بلکه وسط این دوتاست و تفاوت انسان با بقیه موجودات هم اینه که تکاملش حد یقف نداره.
بعد میگه که تکامل این نیست که انسان از "خود" به "غیر خود" تبدیل بشه. چیزی که خود فرد رو عوض میکنه، تغییر ذات و وجوده، نه تغییر ماهیت. و تغییر ماهیت از خود به بی خود شدن نیست و درنهایت تو تکامل انسان از خود ضعیفش به خود واقعیش میرسه.
قسمت آخر که بحثه خودفراموشیه میگه و اینکه "ناخود" رو "خود"بگیره تو مباحث دینی ما خیلی زیاد هست. مثلاً وقتی آدم خود واقعیش رو "تن" فرض کنه، در واقع ناخود رو خود پنداشته و خود واقعیش رو یادش میره و نه تنها خودشو یادش می‌ره بلکه مبدل به اون چیز میشه (با اون چیز محشور میشه).

و دیگه همین(:
والسلام...
      

        بعد از مدتهااااا یک کتاب را در عرض دو روز تمام کردم (صفحاتش زیاد نبود اما با در نظر گرفتن حجم کاری که من دارم به معجزه میماند😂). حقیقتش هیچ پیش زمینه و آمادگی ای در ذهنم نسبت به محتوا نداشتم ولی کتاب خوب تعلیق ایجاد میکرد و آدم را دنبال خودش می‌کشاند. نیمه ی اول کتاب را بیشتر دوست داشتم. نیمه ی دوم خیلی سریع و انگار بی حوصله جمع شده بود؛ خصوصا پایان کتاب. توصیفات ملموس بودند. حس ترس قشنگ در جان آدم می‌نشست.

داستان در کل جالب بود، با این حال نمیدانم چرا ته ذهنم همه اش انتظار داشتم اینها واقعی بوده باشد؛ انگار برایم این حجم اتفاقات دومینویی و ماورائی _که برای سید حمید پیش می آید_ در عالم داستان قابل باور نبود. البته که توی داستان همه چیز ممکن است؛ اما یحتمل به خاطر درون مایه ی دینی اش، توقع داشتم گوشه ای از ماجرا واقعی بوده باشد.

فارغ از ماجراها و اتفاقات عینی کتاب، درونیات و افکار سید خودش یک ماجرای دیگر بود. چقدر من این شک و تردیدها و خودگویی ها را دوست داشتم.

از میان این همه، ولی ارجاعات مداوم افکار سید به شخصیت لعیا را دوست نداشتم. تا یک حدی از باب ناراحتی و نگرانی یک همسر منطقی بود اما بعضی جاها بی ربط میزد. ارجاعات به سید موسی را دوست داشتم. هنوز برایم ماجرای داوود _دوست سید_ و پدر سید سوال است. شاید میشد کلا به این دو قضیه نپرداخت، اما حالا که نویسنده تصمیم گرفته بود بپردازد به نظرم باید بهتر پرداخته میشد و ابعاد بیشتری را روشن میکرد.

در نهایت؛ این دو روز اوقات فراغت خوبی در کنار این کتاب گذراندم، فکر کردم، بهت زده شدم و نمی هم گوشه ی چشمانم نشست...
      

        تابستان 1400 برای من که جهتِ یک زیارت چندروزه، باید سالها در خانه ی خدا پاچه‌خاری میکردم؛ یک رویاییِ تمام ناشدنی بود. چهل روزِ طرح ولایت را مشهد بودم و با وجود التقاط لهجه ای و زبانی -چرا که دانشجو از همه جای ممالک اسلامی ریخته بودند توی دوره-؛ خودم را مشهدی می‌پنداشتم. هنوز بیست و چهار ساعت از برگشتنم از مشهد به خانه نگذشته بود که اربعین رفتیم عراق و هر آنچه امام و امامزاده آنجا بود هم -به لحاظ زیارت- درو کردم. همین ها دلیل کافی و وافی به ورِ بوالهوس ذهنم -که حالا اندکی معنوی شده بود- میداد که: "آخ چه شود یک مدینه ای هم برویم معصومین آنجا را زیارت کنیم و بزند عد همان موقع که ما مکه‌-مدینه ایم امام زمان ظهور کند؛ آنوقت تیک زیارت همه ی ائمه توی تودولیست‌مان را می‌زنیم و اصلا تو بگو سعادتی از این بالاتر؟" نه که یک چندرغاز حقوقی هم فرهنگیان میداد ( و میدهد)؛ حس میکردم دیگر دستم رفته توی جیب خودم و یکجوری شاید متمول حساب میشوم که باید بروم حج‌م را به جا بیاورم. تازه یک استاد فقه هم داریم که من حس میکنم روح بانو مجتهده امین گاهی تویش حلول میکند. جناب استاده مستطابه از آنهایی بوده که برای راهنمایی زوار رفته حج و هی هروقت حرف حج میشود میگوید: دعا کنید توی جوانی قسمتتان بشود.

سر همین هرچندوقت یکبار جستجو میکنم «حج دانشجویی» و هر بار با سایت به روز نشده و قدیمی «ستاد عمره و عتبات دانشگاهیان» به بن‌بست می‌خورم. راستش را بخواهید تازه همین چند روز پیش فهمیدم که قدِ اوضاع اقتصادی ام عمرا به حج عمره هم نمیرسد؛ چه رسد به حج واجب. تازه همه ی اینها را اگر بگذارم کنارِ اینکه باید چندسال صبر کنم تا نوبتم شود؛ با یک حساب سر انگشتی برای من حج واجب رفتن تا آخر عمرم، احتمال ناممکنی میزند. (از خدا که پنهان نیست از شما چه پنهان وقتی زورم می‌آورد که نمیتوانم بروم؛ فحش و فضاحت است که به عربستان سعودی می‌بندم و همه ی تقصیرها را حواله اش میکنم -که کم بیراه هم نمی‌گویم البته- و بعد هم یک دعای ظهور می‌چسبانم تنگ فحش هایی که با ارفاق میشود اسمشان را تبری گذاشت؛ تا بلکه امام زمان بیاید و ما مفت و مجانی سیل شویم سمت مکه.)

سرتان را دردنیاورم. حالا شما در نظر بگیر "خال سیاه عربی" را بدهی به یک همچین آدمی که اینقدر مریض‌گونه خواهان حج است (و نه لزوما به قصد خلوص و به جا آوردن واجب، شاید چون فقط "دلش" میخواهد؛ وگرنه من که خودم میدانم چقدر رابطه ام با خدا شکرآب است).

من روایت را، و روایت حج را، و روایت حج از حامد عسکری را خیلی دوست دارم. روایتِ من بود انگار، با این تفاوت که من آن جسارت و پررویی حامد عسکری را ندارم (شما نگاه به قمپز درکردن‌م نکنید) و همین ها هم خودش موجبات حسادتم به این مرد را خیلی زیاد فراهم می‌کرد.

برای من که قلمم یکجورِ بی هویتِ نامعلومِ همه جایی و هیچ‌جایی‌ست؛ ترکیب های امروزی و جدید حامد عسکری دلنشین است. اما این برای پدرم که یک زمانی کتابخوان قهاری بوده و دادم که کتاب را بخواند، این ترکیبات نامأنوس میزد؛ البته او هم ارتباط خاص خودش را با کتاب برقرار کرد. و به جز این نقد البته، به نظر من حامد عسکری وقتی بحث ائمه و تعریف و توصیفشان را وسط می‌آورد؛ خیلی انگار بی مقدمه سراغشان میرود و مستقیم گویی اش بیشتر شبیه یک واعظ و سخنرانِ احساساتی است تا یک نویسنده ای که بخواهد با کلامش طنازی کند. البته این نظر من است و در اندیشه ی آبدوغ‌خیاریِ حقیر (که شاید حاصل نفاق، ترس، راضی نگه داشتن همه و امثال اینهاست) نظر "همه" بر نظر خودم اولویت دارد و درست تر است، و اصلا مرا چه به این غلط ها که بخواهم نظر بدهم و نقد بنویسم؟ ولی خب از آن جهت که "لاتی دنده‌عقب ندارد"؛ حرفمان را زده ایم و از همین تریبون اعلام میکنیم که تبعاتش (نظرات شما) را هم می‌پذیریم.

پ.ن۱: ببخشید یادداشتم خیلی پرت است و پایان باز؛ گویی پرنده ای که به هر جایی یک نوکی زده... و باز ببخشید که طولانی است...

پ.ن۲: خیلی ناخودآگاه انگار استاد جوان داشت توی مغزم با آن لحن خاص خودش یادداشتم را دیکته میکرد. "یک جوری" ها و "انگار" و "خیلی انگار"های زیادِ توی متنم حاصل تاثیرات ایشان است.

پ.ن۳: و من الله توفیق(:

      

        طمعِ نهایتِ استفاده از اشتراک فیدیبو، مرا وادار کرد (و میکند) که تا میتوانم کتاب های خوبی که شامل اشتراک میشوند را بخوانم (ببلعم) و چه کسی بهتر از  آقای رانپو.

چرا میگویم چه کسی بهتر از این مرد؟ راستش را بخواهید چند سال پیش انیمه ای می‌دیدم به نام «سگ های ولگرد بانگو» (که هنوز حوصله ام نکشیده فصل آخرش را ببینم). توی این انیمه همه ی کاراکترها نام یک نویسنده را دارند. من که در پوست خود از ذوق نوجوانانه ام برای کشف این فکت بزرگ نمیگنجیدم، شروع کردم اسم همه ی کاراکترها را سرچ کنم خصوصا ژاپنی هایشان را اما جست و جوهایم برای خواندن کتاب هایشان به هر دلیلی بی نتیجه ماند.

تا اینکه بعدها به مدد و برکت همین فیدیبو بالاخره کتاب های یکی از این بزرگواران یعنی همین مرد را یافتم، و چون می‌دانستم رانپو جنایی‌_معمایی‌نویس معروف ژاپن بوده و من هم که تازه به این ژانر علاقه مند شده بودم؛ شروع کردم به خواندن...اما حقیقتا رانپوی نویسنده کجا و رانپوی انیمه کجا (پیشنهاد میکنم حتما یک سرچ بکنید تا با کاراکتر انیمه ای، حداقل قیافه اش، آشنا بشوید😂).

حواسم به جلد کتاب نبود که «اتاق قرمز» یک «مجموعه ی داستانی» است و به خاطر همین اشتباه بعد از داستان اول باورم نمیشد قصه همینجا تمام شده باشد. من در آن لحظه؟ یاد احساسم موقع دیدن اولین سکانس های شاترآیلند افتادم: یک گیجی ترسناک، یک ابهامِ ناخوشایند در همان اولین رخ‌نشان‌دادن‌ها گلویت را میچسبید و تو از همان ابتدا مثل یک پیشگوی ناشی می‌دانستی که چیز خوبی در انتظارت نیست اما اینکه نمی‌دانستی «آن چیز» چیست؛ بر وهم ماجرا می افزود.

درنهایت؛ داستان اول را چون همین حس گیجی و حیرت و ترس را برایم به ارمغان آورد؛ هم دوست داشتم هم باورم نمیشد...
از داستان دوم و ششم خوشم آمد، خلاقانه بودند...
از شیوه ی بیان داستان سه و چهار و پنج خوشم نیامد اما ایده های قتل داستان چهارم را خیلی پسندیدم...😂

به نظرم شروع خوبی برای خواندن آثار ادوگاوا رانپو بود. امیدوارم باز هم اشتراک فیدی‌پلاس پَرِ طمع‌م را بجنباند که بقیه ی کتاب های این جناب و البته آگاتا کریستی عزیز را بخوانم...

پ.ن: الان معذبم چرا اینقدر یادداشت طولانی شد، شرمنده🫠
      

        اصلا فکرش را نمی‌کردم موضوع کتاب چنین مسأله ای باشد و من در همان صفحات اول بهت زده شدم (و حالا هم البته نمی‌گویم چه مسأله ای تا اگر شما هم موضوع کتاب را نمی‌دانید مثل من حیرت کنید).
کتاب شروع گیرایی داشت ولی فکر میکنم ادامه ی آن به لحاظ چگونگی روایت جذابیت اولیه را نداشت، با این حال اصل ماجرا و چگونگی حل مشکل راوی باعث میشد من را دنبال خودش تا آخر کتاب بکشاند.
خیلی از جاهای کتاب گریه کردم و حس نزدیکی شدیدی برای من بدنبال داشت ولی بعضی جاهای دیگر تجربه های نویسنده برای من غریبه بود و این غریبگی داستان نویسنده را خاص میکرد و دردناک البته!
نیمه ی اول کتاب ظلمت است و تمنا و نیمه ی دوم نور است و روشنایی و امید؛ "سفری از ظلمت به نور" واقعا برازنده ی این نوشتار است.
قلم روان آن همه فهم است و به همین دلیل خواندنش را میتوان به همه پیشنهاد داد  به شرطی که مثل من خواندن نیمه ی دوم برای دیگرانی ملال آور نباشد یا اگر بود؛ حداقل کنجکاویشان به قاعده باشد(:
      

        بعد از "قتل در قطار سریع السیر شرق" این دومین کتابی بود که از آگاتا کریستی خواندم. به لحاظ غافلگیری قتل در قطار سریع السیر را بیشتر پسندیدم، گرچه این کتاب را هم تا فصل ۲۳ ابدا نتوانستم حدس بزنم ولی در این فصل تقریبا فهمیدم. با این حال لحن، بیان و زاویه دید این کتاب را بیشتر دوست داشتم چرا که حس کردم جزئیات قابل درک تر و ملموس تری را بیان میکند.
و در نهایت اینکه: واقعا تو که هستی؛ ای آگاتا کریستی...🥲

      

        حالا و در ساعت ۱۱:۰۶ دقیقه ی ۵ دی ۱۴۰۲، سر یکی از کلاس های بیهوده ی دانشگاه تمامش کرده ام و دلم میخواهد بروم یک گوشه ای تنها بنشینم و برای غربت مردی تا این اندازه بزرگ گریه کنم.
مردِ این قصه را دوست داشتم ولی روایتِ این مرد را نه! خط زمانی روایت ها برایم گم بود و شخصیت های دیگر هم به قدر کفایت معرفی نمی‌شدند و فقط برایم یکسری اسم بودند بدون اینکه حسی در من برانگیزند و حس شهید صدر را فهمیده باشم، در کل نثر کتاب به دلم نمی نشست و هم دلیلی بر طولانی شدن مطالعه اش شد ولی به هر حال نوشتن از این مرد آن هم برای درک عموم مردم حتما کار سختی بوده و خانم برادران تا حد زیادی از عهده ی آن برآمده اند.
خوشحالم که این کتاب را خواندم و خوشحالم که باب آشنایی ام با سید محمد باقر صدر باز شده است...
      

        اصلا نمیدانم اسم کتاب را کجا شنیدم یا کی معرفی اش کرد. فقط میدانم اولین کتابی بود که از فیدیبو خریدم؛ دو سه سال پیش، شاید هم چهار سال پیش. و آن روزها فقط برای اینکه اپلیکیشن گوشه ی موبایلم خاک نخورد و کتاب گوشه ی قفسه های خالی اپلیکشن، چند صفحه ای یا فصلی می‌خواندم. فضای کتاب تاریک و مبهم بود و من نمیتوانستم این حجم از تیرگی را تحمل کنم.
حتی نمیدانم کی دیگر تاریکی لا به لای صفحات برایم عادی شدند که کتاب را تا ته خواندم و با اشک به آخر رساندم.
الان که این یادداشت را می‌نویسم از خواندن کتاب خیلی وقت گذشته ولی هنوز گاهی فکر میکنم به همه ی دخترکانی که گنجشک میشوند و همه ی پسربچه هایی که گنج... و به همه ی آدم هایی که در نقطه ای از روزمرگی‌شان گیر میکنند...
نثر کتاب واقعا متفاوت است و اگر شکل دیگری بود چه بسا سوژه و داستان حیف میشد.
      

        اولین کتاب جنایی-معمایی که خوندم و از چند جهت برام جالب بود:
_حتی جاهایی از کتاب که یه راز بزرگ برملا میشد، همون لحن ثابت و حتی خشک استفاده میشد ولی این داستان رو جالبتر هم میکرد
_به عنوان اولین کتاب معمایی، پر بود از معرفی کتاب ها و فیلم های این ژانر و یجورایی مرجع و دایره‌المعارف آثار این ژانر (البته اگه اسپویل شدن بعضی هاشون رو فاکتور بگیریم)
_انتظار آدم از یک اثر معمایی یعنی استفاده درست از عنصر غافلگیری و زیرسوال بردن قضاوت و ذهنیت خواننده رو به خوبی برآورده میکرد
      

        برای من که درباره انقلاب فرانسه مطالعه ای نداشتم؛ کتاب خوبی بود و نسبت به سیر تحولات و وقایع توضیحات کاملی بیان شد اما سوالی که همچنان برایم باقی ماند و به نظرم در کتاب به تبیین شفاف و کامل آن پرداخته نشد؛ چرایی اهمیت این انقلاب و تاثیرش بر جهان بود. البته نباید از این کتاب چنین انتظاری می‌داشتم چون -یحتمل- این کتاب تاریخیِ صرف محسوب میشود، و نه تاریخ تحلیلی(: