سال پیش بود یا اوایل امسال ،دقیق یادم نیست.
به دنبال یک سوال فلسفی، مطالعه‌ی کتاب خواندنی مغالطات دکتر خندان را با راهبری یکی از دوستان که فلسفه و منطق می دانست شروع کردیم.
ما ناخواسته در طول زندگی ،استدلال هایی برای نظرات خود می آوریم که از نظر منطقی درست نمی باشد.اثبات این درستی گاهی چنان سخت است که نه گوینده و نه شنونده هیچ کدام نمی فهمند در دام حرف اشتباهی افتاده‌اند.
در جامعه ما که بحران های سیاسی و اجتماعی زیادی در تاریخ معاصر خود دارد،مملو از مثال هایی است که روزگاری و یا شاید حالا در نظر عموم مردم،دلیل موجه و متقی به درستی برخی نظرات است.ولی وقتی به صورت علمی و بدون اعمال نظر احساسی خود به آنها نگاه می کنیم،نادرستی‌شان را متوجه می شویم.
این کتاب در هفت فصل با تقسیم بندی مغالطات پر کاربرد به معرفی آنها و شناخت و کشف شان کمک می کند.
البته برای ما که رشته‌ی دانشگاهی متفاوتی داشتیم ،فهم بعضی از روابط پیچیده منطقی در این کتاب دشوار است.اما  این موارد شاید ۱۰ درصد کل کتاب را شامل شود در حالی که از باقی کتاب می توان بسیار آموخت و دریچه هایی تازه‌ای برای بحث ها و استدلالات  روزمره‌ی زندگی پیدا کرد.
خواندن این کتاب را به همه افرادی که به مقوله‌ی بحث و استدلال منطقی علاقه مند هستند ،توصیه می کنم.متن کتاب روان و ساده است و به صورت خودخوان بدون نیاز به کلاس و آموزش خاصی تا حدود زیادی فهم می شود.
          

            خواندن این کتاب برای هیچ قشری خالی از لطف نیست. موضوع کتاب منطق است و مناسب دانشجویان فلسفه اما هر تخصص گفتگو محوری می تواند از آن بهره ببرد؛ حقوق دانان و قضات،رجال سیاسی،بازپرسین حرفه ایی، خبرنگاران، اساتید و علوم تربیتی،طلاب،  علاقه مندان نقد کتاب و مقاله،منتقدین سینما، دانشجویان مقاطع مختلف مدیریتی و حتی مادرانی که میخواهند گفتگویی منطقی با فرزندشان داشته باشند و منطقی بودن را به فرزند خود بیاموزند. گاهی می اندیشم هیچ علمی و هیچ تخصصی بی ارتباط با سایر علوم و تخصص ها نیست، حتی منطق به روانشناسی ! کدام گفتگوی بین فردی ست که نیاز به منطق و اشنایی با مغالطات نداشته باشد؟ و کدام رابطه بین فردی و گفتگو محور است که ذیل علوم روانشناسی قابل ارزیابی نباشد.
          

            کتابی عالی و کاربردی است. نوعی تفکر انتقادی است. کاریکاتورهایی هم گاه مباحث را همراهی کرده و اثر را جذاب‌تر کرده اند. 
این کتاب جذاب را بدون عجله، به تدریج بخوانید و با فراگرفتن هر مغالطه، سعی کنید نمونه هایش را در تبلیغات بازرگانی سیما، تبلیغات کالاها و خدمات،  فیلم ها و سریال‌ها، در افکار خودتان، در سخنان سیاسیون، روحانیون، هنرمندان، معلمان، و... و بالاخره مردم عادی بیابید. بیاموزیم و ملکه ذهنمان کنیم که مغالطه نکنیم و مغالطات را هم کشف کنیم. تجربه شیرین و تلخی است. گاه در  جایی که انتظارش را ندارید، مغالطه می یابید. اصلا شاید ببینید آنقدر که مغالطه هست، فکر و بیان سالم وجود ندارد. 
برای اهل دانش و اندیشه مثل نان شب واجب است. یک بار خواندنش کافی نیست. باید هر از چند گاهی سراغش رفت و مرورش  کرد.
          

            کتابی هست:
چون صافی ذهن از تشخیص خطاهای دریافت، تحلیل و استنباط 
حکم چاقویی دارد که در دست یک طبیب حکیم، نجات بخش و حیات آفرین خواهد بود و در دست نااهل، آلت قتاله 
خواندن این کتاب به همه قابل توصیه نیست.
          

            از مقدمه خود کتاب استفاده می کنم برای اهمیت خواندن این کتاب:

«این کتاب در اختیار همه قرار می‌گیرد، اولاً ، باعث می شود که هر خواننده‌ای دیدگاه انتقادی پیدا کرده و پیش از هر چیز ابتدا نسبت به گفتار و نوشتار خود حساس باشد و در مرحله بعد در سخنان و مکتوبات دیگران هشیاری به خرج دهد.»

و بعد از آموختن و هنگام استفاده:

« در نقد نوشتار و به ویژه در گفتار و نقد شفاهی به هنگام اعتراض و نقادی، هرگز نباید از لفظ «مغالطه» استفاده کرد؛ ... بلکه باید با بیان مستدل نشان داد که در کدام بخش از  سخن او لغزش وجود دارد. علت این امر آن است که استفاده از کلمهٔ « مغالطه» دارای بار ارزشی بوده و به. کار بردن آن به هنگام نقد موجب می‌شود شخص بدون این که وجه خطا بودن سخن مخاطب را بیان کند، او را متهم کرده و مدعایش را مردود جلوه دهد. نقاد خوب کسی است که با مشاهدهٔ خطا در سخنان دیگران و با یقین از مغالطی بودن ان، از سر خیرخواهی و با رعایت ادب نقد، بدون متصف کردن آن سخنان به مغالطه و سفسطه و ... ، موضع خطا را نشان دهد.»


          

            بنده خدایی می‌گفت: «پرم به پر هر کدام‌تان که بگیرد؛ یقه تان را میگیرم مینشانم‌تان پای اتک آن تایتان.» حالا من میخواهم بگویم اگر پرم به پر هرکدام‌تان بگیرد؛ علاوه بر اینکه مینشانمتان پای اتک آن تایتان😌؛ مجبورتان میکنم مغالطات را هم بخوانید😁.

ما یک استاد منطق داریم فامیلش همتی است. استاد همتی از آنهایی ست که همه ازش حساب میبرند. ما هم که به برکت علاقه ی وافرمان به فلسفه و منطق، شیفته و مرید این استاد شدیم. این استاد همتی یک اخلاق بدی دارد (این را توی یادداشتم بر کتاب سیری در نهج البلاغه هم گفتم) آن هم این است که هر ترم، هر درسی با ایشان داشته باشیم، مجبورمان میکند علاوه بر کتاب درسی‌مان، یک کتاب هم غیر از سرفصل های درسی بخوانیم و خلاصه کنیم. این ترم هم که منطق ۲ (صناعات خمس) را داشتیم، مجبورمان کرد کتاب مغالطات دکتر خندان را بخوانیم و خلاصه کنیم. بماند که «مغالطه کردن» و «مغالطات» و «تشخیص مغالطه» توی کلاس ما دیگر شبیه یک میم (meme) شده بود...

خواندن این کتاب را میشود به همه ی آدمهای بالغ پیشنهاد کرد، حتی آنهایی که مطلقا از منطق چیزی سر در نمی آورند. یحتمل ادعای این حرف بزرگتر از دهان من باشد اما میتوانم بگویم که زیربنای فکری یک آدم و نگرش عقلانی اش؛ به دو مرحله تقسیم میشود: یکی قبل از خواندن مغالطات و دیگری بعد از خواندن مغالطات.
استاد همتی هی میگفت اینطور حرف هارا در مدح این کتاب و ما باور نمی‌کردیم. ولی بعد خواندنش بود که فهمیدیم عجب! چقدر دور و بر ما مغلطه و مغلطه‌گر ریخته و ما خبر نداشتیم؛ از سخنران های خیلی معروف گرفته تا بحث های بی سر و ته خانوادگی، از من‌و‌تو و بی‌بی‌سی تا همین صدا و سیمای خودمان.

فقط به زعم من این کتاب یک اشکال داشت _که شاید به خواندن من برمیگردد_ آن هم اینکه تعداد زیاد مغالطات باعث شده بود خیلی هایشان شبیه هم به نظر بیایند؛ البته با توجه به اینکه آقای خندان هر کدام را متناسب با جایگاه استفاده شان تقسیم کرده بودند (مثلاً "مغالطه در هنگام ادعا کردن" یک قسم است، "هنگام مخالفت با یک ادعا" یک قسم است و "هنگام دفاع از ادعای اولیه" هم یک قسم)؛ این کار معقول به نظر می‌رسد.
دیگر اینکه اسامی بعضی هایشان چیزی نبود که زیاد در خاطر آدم بماند. ما چون هول هولی کتاب را خواندیم و خلاصه کردیم؛ فرصت نداشتیم روی هر کدام فکر کنیم، مثالش را اطرافمان پیدا کنیم، اصلا اسمش را درست یاد بگیریم و بعععد برویم سراغ مغالطه ی بعدی. همین ها باعث شد که توی بحث هایمان سر کلاس می‌فهمیدیم که یکی دارد یک جای حرفش را مغالطه می‌کند؛ اما یادمان نمی آمد حرفش را دقیقا به کدام مغالطه میشود گره زد. و در نهایت خودمان دچار مغالطه ی «این که مغالطه است» می‌شدیم😐؛ مغالطه ای که وقتی یک آدم نمی‌تواند اشکالی به حرف طرف مقابلش بگیرد، به جایش فقط میگوید این حرف مغالطه است بدون اینکه دلیل و مدرکی برای مغالطه بودن حرف طرف مقابل ارائه دهد.

پ.ن ۱ : توی مقدمه ی کتاب، دکتر خندان می‌گوید هر وقت موقع صحبت کردن با کسی متوجه مغالطه ای لا به لای حرف هایش شدید، صریح و مستقیم نگویید که مثلاً این مغالطه را کردی. چون آوردن لفظ «مغالطه» خودش یکجور بار منفی دارد. به جای گفتن این لفظ فقط اشکالش را که مصداق آن مغالطه میشود بیان کنیم.

پ.ن ۲ : چقدر مغالطه مغالطه شد، خودم عصبی شدم😂.