یادداشت‌های فاطمه (15)

          به نام خدا
راستش تا قبل از اینکه کتاب را بخوانم، اسمش توی کتم نمی‌رفت. یعنی دلم باهاش صاف نبود. می‌گفتم دشواری کجاش مبارک است؟ این جنایت جنگی، این مکری که قلب آدم را داغ می‌کند چطور می‌شود مبارک هم باشد؟ ولی حالا که کتاب تمام شده، این عبارت دیگر به نظرم شعاری نیست. می‌توانم بپذیرمش. آدم‌های کتاب، راویان این دشواری، با کلماتشان کاری کردند که باورش کنم، با بزرگ‌منشی‌شان، با صبوری‌شان، با طبع بلندشان. این‌ها را سیدحسن تربیت کرده. در نظر من امثال سید و حاجی پیامبران عصر مدرن‌اند. باهاشان می‌شود راه خدا را پیدا کرد. در وانفسای این روزگار دلت را دریا می‌کنند، دستت را می‌گیرند و می‌گذارند توی دامن اهل‌بیت. ماجراهای این کتاب هم شاهدش.
        

          به نام خدا
عماد مغنیه را همیشه دوست داشتم. از وقتی یادم هست. از دور معلوم بود باید دوستش داشته باشم. رفیق سید، دوست حاجی، کسی که خون به دل خون‌خوارها کرده. از خودش چیز زیادی نمی‌دانستم ولی همین گراها کافی بود که دوستش داشته باشم. بعدتر یادم نیست از کجا فهمیدم آهنگ موردعلاقه‌اش غوغای ستارگان بوده. فهمیدم نه بابا، این شخصیت خیلی بیشتر از این‌ها جزئیات دارد برای دوست‌داشتن. بعد هی بیشتر و بیشتر ازش خواندم. هرجا می‌شد، هرچیز دستم می‌رسید. دیگر یک جوری شد که فکر کردم اگر روزی دوتا پسر می‌داشتم، بعد از اولی که علی می‌بود، اسم دومی را حتماً باید عماد می‌گذاشتم.
همهٔ این‌ها را گفتم که بگویم امسال که فهمیدم این کتاب درآمده و چند نفری ازش تعریف کرده‌اند مصمم بودم برای خریدنش.  بلافاصله هم شروعش کردم. نویسنده قلم گیرایی دارد. لحن کتاب هم روان است. جمله‌ها کوتاه‌اند و راحت سُر می‌خورید روی کلمه‌ها. ازآنجاکه مستند-رمان هم هست، حظ می‌برید از اینکه بعد از هر صفحه عماد مغنیه برایتان بیشتر جان می‌گیرد، زنده‌تر می‌شود. این لطفی است که روایت به آدم می‌کند. شیوهٔ روایت هم جالب است. دلیلی برای نخواندن کتاب وجود ندارد.
چیز جالبی که بعد از چند صفحه عادتتان می‌شود، این است که دیگر «او» را ضمیری نبینید که جانشین اسم شده. ربطش ندهید به اسمی در جملهٔ قبلی. یاد می‌گیرید «او» اینجا اسم خاص است، برای عزیزی که حاج قاسم هم گفته بود نمی‌دانم چه کلمه‌ای برایش انتخاب کنم.
        

          به نام خدا.
به گمانم چند سالی بود کتابی نخوانده بودم که اینطور دل به موج کلمه‌هایش بدهم و بگذارم مرا هرکجا می‌خواهد ببرد. جملات شیوای نویسنده در توصیف آنچه می‌خواست بیان می‌کند و ترجمهٔ عالی و روان کتاب دست به دست هم داده بود که تجربه‌ای شگفت را بسازد. امرنس یادم داد نمی‌شود نسخهٔ آدم‌ها را زود پیچید و پرونده‌شان را مختومه و بایگانی کرد. فیلسوف‌ها که همیشه سقراط و افلاطون نیستند؛ بعضی‌هایشان هم مثل امرنس گمنام‌اند.
        

          به‌نام خدا
شناختن آدم‌های خوب لطفی است که به خودمان می‌کنیم. پس لطف زنده‌بودن و زندگی‌کردن در چیست اگر تجسم شجاعت و اخلاق و نبوغ را نشناسیم و روز را به شب بدوزیم؟
این کتاب کمک کوچک و درعین‌حال شایانی است در همین راستا. می‌دانستید آهنگ غوغای ستارگان مورد علاقهٔ حاج عماد بوده؟ چقدر هم برازنده.
        

          به نام خدا
ما انگاری عادت کرده‌ایم به اینکه گوشه‌ای از این کرهٔ خاکی عده‌ای برای زندگی در خانه‌شان بجنگند و هرازچندگاهی به خاک و خون کشیده شوند، چون روزهای قبل از این وضعیت را به چشم ندیده‌ایم؛ سن‌مان قد نمی‌دهد. برای همین لازم است تاریخ بخوانیم و یادمان باشد در روزهایی که احتمالاً به سن پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌هایمان قد بدهد فلسطین سرزمین زیتون بود و مردمانش در صلح و آرامش می‌زیستند.
کارکرد داستان «سایهٔ کلیدها» برای من مثل همان تاریخ‌خواندن بود؛ روزهایی را جلوی چشمم آورد که فلسطینی‌ها از خانه‌هایشان رانده شدند، خانه‌ها خراب شدند و روستاها در آتش سوختند تا هیچ اثری از آن مردم و آن  زندگی‌ها باقی نماند. غاصبان اسراییلی گمان می‌کردند اگر همهٔ این آثار را از بین ببرند، انگار هیچوقت فلسطینی نبوده است، غافل از اینکه تا فلسطین در یاد فلسطینی‌ها زنده است، تا مردم کلید خانه‌هایشان را با خود دارند و تا وقتی برای بچه‌هایشان قصهٔ بازگشت را می‌گویند فلسطین پابرجاست. 
        

          اگر شما استادید و قراره این کتاب روبه‌عنوان منبع درسی به دانشجوهاتون معرفی کنید واقعاً کار عاقلانه‌ای نیست که بخواید از همین منبع امتحان بگیرید، به نحوی که بچه‌ها بخونن و بیان سر جلسه به سوالاتی که شما طرح کردین جواب بدن. چرا؟ جواب پیچیده نیست؛ این کتاب تحقیقیه نه آموزشی. جوری نوشته و تنظیم نشده که مناسب اون شکل امتحان‌گرفتن باشه. اگر چنین کردید هم که متأسفم.
        

          به نام خدا
این کتاب را دو بار خوانده‌ام، یک بار حالا برای امتحان درس کانت و یک بار هم چهار سال پیش برای کنکور. این بار که توضیحات استاد را در ذهن داشتم کتاب را بهتر می‌فهمیدم. کتاب به‌خوبی نقد عقل محض کانت را بررسی می‌کند و در عین جمع‌وجوربودن آن، نویسنده مطالب را واکاوی می‌کند و از مطالب سرسری نمی‌گذرد. ترجمهٔ خوب و روانی هم دارد که برای یک کتاب ترجمه‌شده حسن بزرگی است.
        

          به نام خدا.
سوای مطالب اصلی کتاب دربارهٔ  فلسفهٔ کانت، در مقدمه‌اش شرح بسیار خواندنی و مناسبی آمده از شرایطی که به فلسفهٔ کانت منتهی شد.
آقای فولاوند هم ترجمهٔ بسیار خوب و روانی انجام داده‌اند. سروکله‌زدن با فلسفه برای فهمیدنش به اندازهٔ کافی دشوار هست، اینکه مترجم با نحوهٔ ترجمه‌اش بر این دشواری نیفزوده باشد جای تشکر و تحسین دارد.
        

          به نام خدا
خوش‌تر آن باشد که سرّ دلبران/ گفته آید در حدیث دیگران
این کتاب به همین دلیل شیرین است. نویسنده با تکیه بر منابع اهل سنت از اوصاف امیرالمؤمنین می‌گوید و حقانیت ایشان را به‌عنوان رهبر جامعه اسلامی پس از پیامبر اثبات می‌کند. خواندن اوصاف زیبای انسانی و اخلاقی از بزرگمردی ستودنی برای هر ضمیر آزاده‌ای شیرین است، چه رسد به اینکه محبت آن بزرگمرد را هم در دل داشته باشید.
البته، این کتاب را به‌عنوان کتابی برای تحقیق توصیه نمی‌کنم، لااقل به‌تنهایی کافی نیست. به‌خصوص در مسائل پس از درگذشت پیامبر و ماجرای سقیفه نکات ظریفی هست که مغفول مانده. ازجمله مواردی که می‌تواند این زوایای مغفول را روشن کند خطبهٔ فدکیه و شرح‌های آن است. می‌توانید کتاب شرح مختصر خطبهٔ فدکیه از حاج‌آقا مجتبی تهرانی را ببینید.
        

          به نام خدا
آدم گاهی دوست دارد کتابی بخواند که هم لذت ببرد، هم آرامش و تسکینی باشد برای روح و روانش.  کلمات و جملات نرم و دل‌نشین سید شهید در این کتاب همین کار را برایتان می‌کند. در طول مدت خواندنش احساس می‌کردم روحم استراحت می‌کند، تسکین پیدا می‌کند (نسخهٔ صوتی کتاب هم بسیار زیبا و دل‌نشین با صداهایی مناسب و گوش‌نواز ضبط شده که شنیدنش بسیار لذت‌بخش است).
        

          به نام خدا
این کتاب را به‌خاطر احساس خوبم به مارک تواین برای برادرم خریده بودم و احساس خوبم به مارک تواین هم به‌خاطر این بود که کتاب هکلبری فین را خیلی دوست داشتم. به‌خاطر همین چیزها خودم هم کتاب را خواندم. مجموعهٔ «چه کسی بود؟» از انتشارات فاطمی مجموعهٔ خوبی است که، ضمن شناساندن آدم‌های مشهور به بچه‌ها، اطلاعات عمومی آن‌ها را هم بالا می‌برد، چون در خلال زندگی‌نامه حرف از موضوعات مختلفی به میان می‌آید.
راستی شما می‌دانید ساموئل کلمنز چرا نام مستعار «مارک تواین» را برای خودش انتخاب کرد؟ جوابش توی همین کتاب است.
        

          به نام خدا
اگر به کلمه علاقه داشته باشید، دریابندری را دوست داشته باشید یا حتی اگر بخواهید یک کتاب خوب گفت‌وگومحور بخوانید، می‌توانید این کتاب را انتخاب کنید و خیالتان از بابت نتیجه راحت باشد.
گفت‌وگو همان‌طور پیش می‌رود که آبِ جاری، سیال و روان، از هر دری سخنی. البته به‌عنوان خواننده احساس درهم‌برهمی نخواهید داشت. بخش‌های مختلف شروع و پایانی دارند و آقای حریری کارش را بلد است؛ درعین‌حال این قاعده صدق می‌کند که الکلام یجر الکلام. از صراحت و طنز دلنشین دریابندری عزیز لذت خواهید برد و به نظرم حتماً دقت نظرش، نه لزوماً در مقام مترجم که به‌عنوان یک آدم، برایتان جالب خواهد بود. از دیدگاه استاد دربارهٔ ترجمه، ادبیات، و نگاهش به نظم و نثر فارسی خیلی لذت بردم و آموختم.
        

          به نام خدا
چیزی که آدم‌ها را برایتان واقعی می‌کند و کاری می‌کند که در ذهنتان کاراکتر داشته باشند جزییات است، جزییات! مجموعه‌های روزگاران و یادگاران از روایت فتح را برای همین دوست دارم. به‌خاطر لطفی که در حقم کرده‌اند و روزهای ندیده و آدم‌های ندیده را، فراتر از روایت، برایم تصویر کرده‌اند.

روح این نازنین‌ها شاد و خدا ما را به‌شان ملحق کند ان‌شاءالله.
        

          نوشتهٔ زیر یادداشتی است که وقتی ۱۶ساله بودم و کتاب را خواندم در آخرین صفحه‌اش نوشتم.

به نام خدا
هکلبری‌فین تمام شد. این دو سال و اندی که در گوشهٔ کتابخانه‌ام جا خوش کرده بود هرگز فکر نمی‌کردم چنین دنیای دوست‌داشتنی و جذابی آن گوشه آرام گرفته باشد.
دوستی گفته بود «هکلبری یه طور غریبی خوبه». راست گفته بود و دقیق. جوری خوب است که نمی‌شود گفت و نمی‌شود از خوبی‌اش برای کسی تعریف کرد. باید باهاش همراه شد تا آرام‌آرام دنیای جذاب هکلبری خودش را نشان دهد و بشود طعمش را -که نمی‌شود گفت شیرین است یا ترش یا شور و تلخ- روی زبان و زیر دندان حس کرد. به گمانم این بریده‌هایی که نوشته‌ام گواهی بدهند. البته که تمام داستان همینقدر جذاب و دوست‌داشتنی و ویژه بود؛ فقط باید صبر کنی. باید بلد باشی روی کلک با هک همراه شوی و با جریان آب‌، گاه تند و گاه آرام، پیش بروی. بعد از مدتی می‌بینی دنیای کتاب تو را با خودش برده. البته من طبعاً این کناره‌گیری و تنهایی و جمع‌کردن و رفتن را دوست دارم و لذتش برایم مضاعف بوده است.
نجف دریابندری استاد ترجمه است. انصافاً به بهترین صورت این داستان را ترجمه کرده، عالی. حتی به نظرم این اثر مارک تواین با ترجمهٔ نجف دریابندری -برای منِ فارسی‌زبان- شیرین‌تر است و بخشی از جذابیت کتاب مدیون این ترجمه است.
در پایان، بین جلد سبز این کتاب دنیایی عجیب، جذاب و به‌طرز غریبی خوب جریان داشت.

۱۳۹۴.۰۱.۲۹