یادداشت‌های زهره دلجوی کجاباد (83)

          افراط و تفریط مرد در قهر و مهر از زندگی قفسی برای دختر جوان ساخته بود. مردی که خود از افراط و تفریط موجود در جامعه احساس تنهابودن در سلولی انفرادی را داشت.
        

          قبلا از میلان کوندرای عزیز سبکی تحمل ناپذیر هستی و زندگی جای دیگریست را خوانده بودم. اما شوخی چیز دیگری است. دلم می‌خواهد باز هم بخوانمش یا حتی یک بار بنشینم و از آن رونویسی کنم. با وجود اینکه کوندرا در رمان‌هایش حرف می‌زند و تحلیل می‌کند، رفت جزو رمانهای مورد علاقه‌ام. خوشحالم که سال را با شوخی آغاز کردم.
        

          اگرچه ادبیات نبود ولی برای منی که در این زمانه و در ایران مادر هستم و اتفاقا به دنبال هویتم می‌گردم، حرف‌ها و دریچه‌های گشوده‌ی زیادی داشت. لزوما با تمام مطالب کتاب موافق نیستم اما خوشحالم که برای مطالعه‌ی عموم منتشر شده است.
        

          وقتی شاعری داستان می‌نویسد!
        

          اگرچه داستان پر فراز و نشیبی نداشت اما نثر بسیار عالی و رفت و برگشت‌ها و تداعی و این‌همانی هنرمندانه با افسانه‌ای قدیمی کتاب را باارزش کرده است. چون قهرمان داستان زنی یهودی است، مرا یاد کتاب چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم انداخت. حیف که اولین و متاسفانه آخرین کار نویسنده بوده است.
        

          داستان‌ها با اینکه کمی اطناب داشتند اما خواندنی و جذاب بودند. تمامشان به مهاجران هندی بنگالی در آمریکا مربوط می‌شدند. پر بودند از جزئیاتی که هم نشان‌دهنده‌ی فرهنگ هند است و هم تعلق خاطر نویسنده را به زادگاهش نشان می‌دهد. داستان اول را خیلی بیشتر دوست داشتم. در تمام آثار خانم جومپالاهیری مسئله مربوط است به چالش‌های انسان مهاجر و دور از وطن هندی. تمام آثار ایشان خواندنی هستند.
        

          استادمان خواندن این قصه را توصیه کرده بودند. کلاسیک است دیگر.
        

          شخصیت پردازی شاید سخت‌ترین قسمت نوشتن داستان یا رمان باشد. با یک شخصیت‌پردازی بی‌نظیر می‌شود معمولی‌ترین پیرنگ‌ها را جلا داد و ماندگار کرد. در کتاب عمارت رصدخانه نویسنده اولا سراغ شخصیت‌هایی عجیب، نادر و حیرت‌انگیز رفته است و دوما چنان مسلط به کارش بوده که یک ساختمان بی‌جان را هم تبدیل به شخصیتی اثرگذار در داستان کرده به نحوی که حتی نام رمان را هم عمارت رصدخانه گذاشته است. مثل رمانهای معروف مادام بواری، تس دوروبرویل، گتسبی بزرگ و بسیاری دیگر که اصلی‌ترین شخصیت رمان، عنوان کتاب را از خود کرده است. رابطه‌ی اشیا و انسان‌ها در این رمان به بهترین و زیباترین شکلی تصویر شده و خواننده را به تحسین وا می‌دارد. بسیار لذت بردم و خواندنش را به همه پیشنهاد می‌کنم.
        

          خیلی از کتابها را میخوانم و از خودم می‌پرسم چرا بهش می‌گویند شاهکار؟ اما این کتاب را خواندم و گفتم واقعا شاهکار است. لحن راوی و طرز نگاه کردنش به دنیا و یک‌جور کم‌محلی  به آن و هرچه در آن است واقعا خیره‌کننده و جذاب است. ترجمه هم بسیار عالی بود. اگرچه روان و تند نمی‌توانستم بخوانمش ولی واقعا لذت بردم و دوستش داشتم. 
        

          سوای محتوا که بسیار جالب و پرکشش است و مخاطب را برای سردرآوردن از سرنوشت پدر راوی تا انتها با خود همراه می‌کند، از لحاظ فرم کلاس درس بود و خیلی یاد گرفتم. اندیشه‌ی عمیق نویسنده درباره‌ی وطن و مرگ و بسیاری از مسائل جزئی به خوبی در این کتاب روایت شده است.
        

          از آن کتاب‌هایی نبود که مورد علاقه‌ام باشد و بعید می‌دانم مورد علاقه‌ی داستان‌خوان‌های دیگر هم باشد. پیرنگی محکم و پرکشش لازمه‌ی داستانی خوب است که این کتاب فاقد آن بود. دیالوگ‌های نه چندان خوب و بدون اتفاق. فقط از هتل به بیمارستان و از این کافه به آن کافه. اصل نقدم به ثریا در اغما این است که نویسنده داستان را در خدمت حرفی که می‌خواسته بزند بدجور تباه کرده و نتیجه این شده که جز اسمش هیچ چیز جذاب دیگری برای دنبال کردن نداشته باشد. مانده‌ام چرا این همه چاپ خورده.
        

          راستش نفهمیدم چرا معروف شده؟ بیشتر حس میکردم نویسنده دست و پا می‌زند به خواننده بقبولاند که عذاب وجدان ناشی از بی‌تعهدی ( چه دینی چه انسانی) را کنار بگذارد و هرجور که دوست دارد زندگی کند. حالا اگر این دست و پا زدن را نمی‌دیدم و با داستانی پخته و شخصیت‌پردازی و دیالوگ‌هایی قوی مواجه بودم، کار به نوع نگاه نویسنده نداشتم و از کتاب لذت هم می‌بردم. ولی در این کتاب دیالوگ‌های طولانی زوربا و نداشتن قصه‌ای جذاب به ذهنم شعاری بودن و غیرهنری بودن کار را متبادر می‌کرد. چندباری وسوسه شدم نیمه‌تمام رهایش کنم ولی باز خواندم تا بفرستمش در قفسه‌ی کتابهای خوانده شده. البته دیگر نمی‌خوانمش و به کسی هم پیشنهادش  نمی‌دهم. تنها مزیتش این بود که یکی از خوره‌های جانم کم شد. دیگر کسی درونم نهیب نخواهد زد که زوربای یونانی را هم نخوانده‌ای هنوز.
نمی‌شود از ترجمه نگویم. نمی‌دانم علتش چیست و البته اهمیتی هم برای من خواننده‌ی عصر حاضر ندارد ولی ترجمه‌ی کتابی و عصاقورت‌داده‌ی کتاب -از آنها که به‌جای《 او》 می‌گوید 《وی》- خیلی خیلی بد بود و تاثیر زیادی در نظرم راجع به این کتاب داشت.
این یک و نیم ستاره هم برای زحمت چیدن آن همه کلمه کنار هم دادم که سوای هنری بودن یا نبودن به خودی خود کار سختی است.
        

          در برخورد با نوشته‌ها می‌توانم آدم‌ها را به دو دسته تقسیم کنم. دسته‌ی اول که خودم از آن‌ها هستم، دنبال قصه و داستان هستند. از حرف زدن و منبر رفتن خوششان نمی‌آید. دسته ی دوم دنبال حرف‌ها و نکته‌هایی هستند که چه‌بسا در زندگی  لمسش کرده‌اند ولی نتوانسته‌اند عینیتی از جنس کلمه به آن‌ها ببخشند و حالا کیف می‌کنند وقتی نویسنده‌ای آن‌ها را در قالب همان کلمات ساده‌ای که بلدند برایشان بیان می‌کند و آن وقت آن‌ها می‌گویند همین است. راست می‌گوید.
برج داستان و قصه دارد ولی نه آن‌قدر که آدم‌های دسته‌ی اول را راضی کند. نویسنده ایده‌ای درباره‌ی زندگی و جامعه‌ی متمدن دارد که بی هیچ محابایی آن ایده را لخت و بارز پیش چشم مخاطب قرار داده و بارها بر آن تاکید کرده است.
چون ایده جداب است من از دسته‌ی اول هم توانستم منبر رفتن‌های نویسنده را تحمل کنم ولی اشتیاقی برای خواندن و تمام کردنش نداشتم. هر بار شبیه دانشجویی که مجبور است سر کلاس اول صبح دانشگاهش حاضر شود، کتاب را دست گرفتم و خواندم تا تمام شود.تمام شد و دیگر هرگز به آن برنخواهم گشت.
        

          از کتابهای خوبی بود که خوانده‌ام. خیلی روان و با دقت به جزئیات عادی و روزمره زندگی در محله‌ای پایین شهر ناپل پرداخته و تحول شخصیت اصلی را گام به گام و با حوصله ساخته و  به معنی واقعی کلمه پرداخته است. خوشخوان و جذاب بود. خیلی راحت و با اشتیاق خواندمش و دوست دارم سریالش را هم ببینم. راستی شنیده بودم که فرهنگ مردم ایتالیا خیلی شبیه فرهنگ مردم ایران است،خانم النا فرانته با نوشتن دوست  باهوش من، این مسئله را برایم ثابت کرد.
        

          فقط ایده. نثر وحشتناک است.
        

          نمی‌دانم این کتاب چه‌طور در لیست کتابهایی که باید بخوانم رفته بود. چندان خوشم نیامد. بی‌مزه بود. 
        

          آدمی با باورهایی متضاد با باورهای پذیرفته‌شده‌ی جامعه از قضا عاشق دختری کاتولیک می‌شود. عجب ایده‌ی درخشانی. اینکه آقای بل، شغل این آدم را دلقک یا به قول خودش کمدین  (نام رسمی) انتخاب کرده که موظف به پرداخت مالیات به کلیسا نیست و ترحم‌انگیز شدنش فاجعه‌ای عظیم است بسیار قابل تحسین است. اگرچه داستان کنش‌های جذاب ندارد اما نوع حرف زدن راوی و طرز تفکرش  عامل اصلی جذابیت کتاب است. بسیار دوستش داشتم و متاسفم که خواندنش را مدام به تاخیر انداختم و حتی بعد از سیمای زنی در میان جمع، خواندمش. اگرچه گمانم اگر زودتر می‌خواندم آن اندازه که حالا و با این اندوخته‌ی مطالعاتی‌ام ازش لذت بردم، محظوظ نمی‌شدم. مثل دو کتاب ناتور دشت و خداحافظ گاری کوپر که گمانم نیاز دارم مجدد بخوانمشان. به‌خصوص خداحافظ گری کوپر را.
        

          در کلاس‌های داستان‌نویسی می‌گویند مخاطب تا شخصیت را نشناسد، درباره‌ی سرنوشت شخصیت کنجکاو نخواهد شد و آنچه بر سر شخصیت خواهد آمد، مخاطب را غمگین یا خوشحال نخواهد کرد.  این موضوع برای من در این کتاب اتفاق افتاد. حس می‌کردم راوی نتوانسته خوب من را با شخصیت‌ها آشنا کند. چون همه‌چیز را گفته و نشان نداده. «همه می‌دانستند میس آملیا این‌طوری است، آن‌طوری است.» 
چه‌قدر دیالوگ کم داشت داستان و چه‌قدر من آن دیالوگ کوتاه بین میس‌آملیا و پسرخاله‌اش را در مورد مرگ پدرش دوست داشتم. وقتی داستان تمام شد نظرم این بود که ایده‌ای بسیار درخشان و ناب با پردازشی بسیار ضعیف و مختصر حرام شده است. کاش نویسنده حوصله‌ی بیشتری داشت و زندگی آدم‌های آبادی را سر صبر نشانمان می‌داد. ما وقتی داستان می‌خوانیم، می‌خواهیم به تماشای زندگی بنشینیم؛ نه اینکه شنونده‌ی تعریف مختصری از زندگی شخصیت‌ها از زبان راوی باشیم.
        

          هر روزمان را شب می‌کنیم به امید خوشی‌های آینده و خوشی‌ها نمی‌آیند و ما باز هم منتظر می‌مانیم. شاید هیچ خوشی‌ای در کار نباشد. شاید زندگی همین است. هم‌زیستی با درختی که برگ می‌دهد. (طبیعت)، خوابیدن، خواب دیدن، از خواب پریدن، ورزش کردن، تماشای طلوع و غروب، بغل کردن هم، دیدن آدمهای دیگر، شاهد رنج‌های دیگران بودن، کتک خوردن، کتک زدن، انتقام گرفتن، حرف زدن، فکر کردن. شاید زندگی درخششی یک لحظه‌ای میان تولد و مرگ باشد.