بریده‌ کتاب‌های اتاق شماره 6

روی زمین، هیچ چیزِ خوبی نیست که سرچشمه اولیه‌اش کثافت نباشد

«علتی که زندانی را وا می‌دارد نجات خود را در فرار بجوید، عمدتاً به واسطه حس زندگی ای است که هنوز در وجود او از بین نرفته. اگر او فیلسوف نباشد که همه جا و در هر شرایطی زندگی برایش به یک شکل باشد، پس نمی‌تواند و نباید تمایلی به فرار نداشته باشد.» *بریده‌ای از کتابِ فراریان ساخارین، نوشته چخوف 1891

«دلیل خاصی برای خوشحالی نمی‌بینم. از زندان و تیمارستان خبری نخواهد بود، و حقیقت هم به قول شما، پیروز خواهد شد. ولی آخر ماهیت قضایا که عوض نمی شود. قوانین طبیعت همان‌طور باقی می‌مانند. مردم باز هم درست مثل حالا مریض خواهند شد، پیر خواهند شد و خواهند مرد. هر سپیده‌ی زیبایی هم که زندگی ما را روشن کند، به هرحال در آخر کار، شما را می‌گذارند توی تابوت و فرستند توی گودال»

ضمن اینکه اگر مرگ پایان عادی و منطقی همه‌چیز است، پس برای چه باید مانع مردن مردم شد؟ چه سودی دارد که فلان کاسب یا کارمند پنج یا ده سال بیشتر زنده بماند؟ اگر هدف پزشکی را در این بدانیم که به کمک دارو از رنج‌ها کاسته شود، بی‌اختیار این سوال در ذهن شکل می‌گیرد: برای چه باید از این رنج‌ها کاسته شود؟ اولا می‌گویند رنج انسان را به سوی تکامل سوق می‌دهد، ثانیا اگر بشریت واقعا یاد بگیرد که رنج‌های خود را به وسیله قرص و قطره تخفیف دهد، پس حتما مذهب و فلسفه را که تا امروز از همه بلاها به آنها پناه می‌برد، و حتی خوشبختی را کنار خواهد گذاشت.

آه، چرا انسان زندگی جاودان ندارد؟ این همه شیار ها و کانون‌های مغز به چه درد می‌خورند، قوه بینایی، گفتار، احساس، نبوغ به چه درد می‌خورند اگر قرار است همگی بروند زیر خاک و در نهایت به همراه پوسته زمین سرد بشوند و بعد میلیون‌ها سال بدونِ معنا و بدون هدف همراه زمین دور خورشید بچرخند؟ برای سرد شدن و چرخیدن که هیچ لازم نیست انسان را با این عقل والا و تقریبا الهی از نیستی آورد و بعد، انگار برای ریشخند کردنش، دوباره او را به گِل تبدیل کرد... تبدیل ماده به ماده دیگر! ولی چه بزدلی بزرگی است که خودمان را با این شبه جاودانگی تسکین بدهیم! پدیده هایی فاقد شعور و آگاهی که در طبیعت اتفاق می‌افتند، حتی از حماقت انسانی هم پایینترند، چون در حماقت هم به هرحال شعور و اراده‌ای وجود دارد، ولی در این پدیده‌ها مطلقا چیزی نیست. فقط ترسویی که به جای سرافرازی در برابر مرگ از آن بترسد می‌تواند این‌طور خود را تسکین دهد که بدن او با گذشت زمان در علف و سنگ و وزغ و... به زندگی خود ادامه خواهد داد. *پیرو نظریه مارکوس اورلیوس (جاودانگی ذرات آدما بعد از مرگ، توی طبیعت)

- نه، می‌خواهم بدانم برای چه خودتان را در مورد درک زندگی و خوار شمردن رنج و این قبیل چیز‌ها صاحب صلاحیت می‌دانید؟ مگر شما تا به حال رنج کشیده‌اید؟ اصلا ذهنیتی درباره رنج دارید؟

- بی جهت این حرف را می‌زنید. اگر بیشتر به این چیز‌ها فکر کنید خواهید دید همه این ظواهری که باعث نگرانی ما می‌شود، چقدر بی‌ارزش است. باید برای درک زندگی تلاش کرد، خوشبختی واقعی در همین درک نهفته است. ایوان دیمیتریچ چین به صورت انداخت:« درک... ظاهر، باطن... ببخشید ولی اینها برای من قابل درک نیست.» سپس بلند شد و با غیظ به دکتر نگاه کرد و ادامه داد:« من می‌دانم که خداوند مرا از عصب و خون گرم به وجود آورده است. و این بافتِ زنده، اگر مستعدِ زندگی کردن باشد، باید در برابرِ هر عاملی که عصب‌های او را تحریک کند، واکنش نشان دهد. و من هم واکنش نشان می‌دهم! به درد با فریاد و اشک واکنش نشان می‌دهم و به پستی با اظهار تنفر، به رذالت با انزجار. به نظر من اصلا چیزی که اسمش را می‌گذاریم زندگی، همین است. موجود زنده هرچه در سطح پایینتری باشد، حساسیت کمتری هم دارد و نسبت به عوامل تحریک کننده واکنش ضعیفتری نشان می‌دهد، و هرچه سطح تکاملش بالاتر باشد، واکنشش در برابرِ واقعیات، حساسیت و جوش و خروش بیشتری خواهد داشت ... »

_درست است که ما کتاب می‌خوانیم ولی کتاب به کلی با مکالمه زنده و معاشرت با مردم اختلاف دارد. اگرچه این مقایسه کاملا صحیح و درست نیست، ولی اجازه می‌خواهم بگویم که کتاب چون نت موسیقی، و گفت و گو و مکالمه مانند آواز است.

- سرما را هم مثل هر دردی می‌شود احساس نکرد. مارکوس اورلیوس می‌گوید:« درد عبارت است است تصوری زنده در برابر درد: اراده‌ات را به کار انداز تا این تصور را عوض کنی، آن را کنار بگذار، از شکوه کردن دست بکش، و درد ناپدید خواهد شد.» حرف درستی است. وجه تمایز آدم دانا، یا صرفاً آدم فکور و تیزبین، دقیقا همین است که رنج را خوار می‌شمرد. چنین آدمی همیشه قانع و راضی است و از هیچ چیز متعجب نمی‌شود.

چند نمونه از اندیشه های چخوف: مرگ بی‌رحمی است، مجازاتی است منزجرکننده. اگر پس از مرگ هویت فردی از بین می‌رود، پس زندگی وجود ندارد. من نمی‌توانم خود را با این فکر تسکین دهم که در آه ها و رنج های این جهان - که هدفی برای خود دارد - تحلیل خواهم رفت. من حتی این هدف را هم درک نمی‌کنم»

عقل تنها منبع موجود برای لذت بردن است. ولی چشم و گوش ما در این دور و بر نشانه‌ای از عقل نمی‌بیند و نمی‌شنود، یعنی ما از لذت محرومیم. البته کتاب داریم، ولی این اصلا جای مصاحبت و گفت‌وگوی رو در رو را نمی‌گیرد. اگر اجازه بفرمایید تشبیه ضعیفی بکنم، می‌شود گفت کتاب‌ها مثل نت هستند، در حالی که گفت‌و‌گو مثل آواز است.

وقتی انسانِ متفکر به بلوغ می‌رسد و ذهنش پخته می‌شود، بی‌اختیار خود را در دامی می‌بیند که خلاصی از آن ممکن نیست. در حقیقت او برخلاف میلش به واسطه تصادف هایی از نیستی به هستی رسیده... برای چه؟ او می‌خواهد از معنا و هدف زندگی‌اش سر در بیاورد، ولی به او جواب نمی‌دهند یا جواب‌های پرت و پلا می‌دهند؛ در می‌زند، در را برایش باز نمی‌کنند؛ و مرگ به سراغش می‌آید، باز برخلاف میلش.

اگر بشریت واقعا یاد بگیرد که رنج های خود را به وسیله قرص و قطره تخفیف دهد، پس حتما مذهب و فلسفه را که تا امروز از همه بلاها به آنها پناه می‌برد، و حتی خوشبختی را کنار خواهد گذاشت.

سعادت واقعی بدون تنهایی ممکن نیست

چقدر خوب است بی‌حرکت روی کاناپه دراز بکشید و بدانی که در اتاق تنها هستی! سعادت واقعی بدون تنهایی ممکن نیست! فرشته مطرود حتما به این دلیل به پروردگار پشت کرده بود که دلش تنهایی می‌خواست، چیزی که فرشتگان با آن بیگانه‌اند.

اگر مرگ پایان عادی و منطقی همه چیز است ، پس برای چه باید مانع مردن مردم شد؟

دوست ارجمند، باور نکنید! حرف های او را باور نکنید! این دروغ است! مریضیِ من فقط این است که ظرف بیست سال در تمام این شهر فقط یک آدم عاقل پیدا کرده‌ام که از قضا او هم دیوانه است.