به نام او

اگر بخواهیم از بین آثاری که از شنیتسلر به فارسی ترجمه شده است، بهترین کتاب را انتخاب کنیم، آن کتاب «بازی در سپیده‌دم و رؤیا» با ترجمۀ علی‌اصغر حدّاد است. این کتاب که مشتمل بر دو نوول «بازی در سپیده‌دم» و «رؤیا» است، در سال 1389 برای اوّلین بار توسّط انتشارات نیلوفر منتشر شد. هر دو داستان تقریباً هم‌حجم و در حدود صد صفحه‌ و هر دو مربوط به سال‌های پایانی عمر شنیتسلر است.

بن‌مایۀ اصلی«بازی در سپیده‌دم» به مانند داستان بلند «قمارباز» نوشتۀ داستایفسکی (دیگر نویسندۀ محبوب زیگموند فروید) دربارۀ قماربازی و اعتیاد به آن است. شنیتسلر پیش از این در داستان «ثروت» به این مضمون پرداخته بود ولی در «بازی در سپیده‌دم» به ماجرا شاخ و برگ می‌دهد و از زوایای مختلف به ماجرای برد و باخت می‌پردازد. از طرفی چون شخصیت اصلی به مانند شخصیت اصلی «ستوان گوستل» نظامی است، این داستان را فرا یاد می‌آورد و نشان از علاقۀ شنیتسلر به طبقۀ نظامیان و شناخت دقیق او از آن‌ها دارد.

«رؤیا» مشهورترین اثر شنیتسلر است، چرا که استنلی کوبریک (کارگردان مشهور سینما که به مانند شنیتسلر و فروید، یهودی اتریشی بود) دهه‌ها بعد از انتشار داستان، فیلمی سینمایی با اقتباس از آن ساخت و بار دیگر آن را بر سر زبان ها انداخت، آخرین فیلم او:‌ «چشمان کاملاً بسته». این داستان هم به‌مانند تعداد زیادی از داستان‌های شنیتسلر به روابط زناشویی اختصاص دارد. منتها برخلاف دیگر داستان‌هایش خیانتی صورت نمی‌گیرد. در «رؤیا» زوج داستان درگیر وسواسی فکری (ترس از خیانت دیگری به او و بالعکس) هستند و در ادامه به صورت موازی، اتّفاقاتی برای هر کدام می‌افتد که بیشتر به رؤیا شباهت دارد. اصل داستان از نسخۀ سینمایی‌اش قوی‌تر است، چرا که بسیاری از پنهان‌گویی‌های داستان، به خاطر ذات سینما عیان شده و از عمق و اعتبار اثر کاسته است.
        

          دو داستان بلند از آرتور شنیتسلر در یک کتاب با ترجمه‌ی خوب. «رویا» همان داستانی است که اتنلی کوبریک فیلم چشمان کاملاً بسته را بر اساس آن ساخت. «بازی سپیده‌دم» نیز قصه‌ای است پرکشش که خواننده را تا آخرین سطرهایش در حالت تعلیق نگه می‌دارد. ترجمه‌ی فارسی این کتاب موخره‌ای خواندنی دارد که در آن به رابطه‌ی شنیتسلر و فروید و نامه‌نگاری‌هایشان هم اشاره شده است. 


ماه‌نامه‌ی شهر کتاب، شماره‌ی هشتم، سال ۱۳۹۵.
        

          در باب بازی در سپیده دم
چند قدم جلوتر
شاید
مثل ویلی، در یک چاله عمیق به ابدیت بپیوندیم
باز هم نقش انتخاب پر رنگ است
در هم آمیختگی قمار و لذت و فقر و فحشا و آبرو و عزت و خفتو ریسک و...

و در باب رویا
گنگ و عجیب
کشش داستان قابل قبول اما پایانی متوسط
و ترسناک انجایی که با هویت های این چنین دوگانه مواجه شدن


داستان آنقدری کشش دارد تا کتاب را زمین نگذارید
فرصت کردید بخوانیدش
        

          نوولای «رویا» برای بسیاری داستانی آشنا است. فیلم چشمان کاملا بسته کوبریک اقتباسی وفادارانه از این نوولا است. کمتر پیش می‌آید اقتباس‌ها خوب از آب دربیایند و همیشه نسخه ادبی را به سینمایی ترجیح داده‌ام اما درمورد رویا اقتباس بسیار دقیق و بازجزئیات بود و با اینکه اول فیلم را دیدم بعد کتاب را خواندم افسوس نخوردم. شنیتسلر که پزشک هم بوده در داستانش سراغ مضمون‌های روانشناختی می‌رود و واقعیت و خواب را به هم پیوند می‌زند. داستان رویا حتی با وجود دیدن فیلم پرکشش و جذاب بود و ضمن سیر در روان انسان داستان هم خوب روایت می‌شد.
بازی در سپیده‌دم هم روایت سرباز جوانی است که برای کمک به دوستش قمار می‌کند و بازی برده را به باختی مفتضاحانه تبدیل می‌کند. راستش از جایی که سقوط کازدا شروع شد دوست نداشتم داستان را ادامه دهم و کازدا و اعتیادش به قمار که بعد از برد مبلغ کلان از بازی دست نکشید را درک نمی‌کردم. اما درنهایت از پایان‌بندی داستان راضی بودم.
        

          بازی در سپیده دم
نثر روان و خواندنی ای داشت.  موضوعش خیلی متفاوت پ هیجان انگیز نبود ولی پشیمون نیستم از خوندنش. 
رویا
فیلم چشمان باز بسته رو دیده بودم و خیلی مشتاق بودم که کتابش رو بخونم. البته جالبه که تفاوت هایی داره با فیلم،  که اساسیه به نظرم. مثلا جملات آخر شخصیتای اصلی فیلم و جملات آخر کتاب متفاوتن و خب انگار که یک جورایی نتیجه گیری اصلی رو متفاوت نشون میده. 
نثرش رو دوست داشتم مثل قبلی. ولی در کل اینطوری نبود که بگم چیز زیادی از دست میدین اگه این کتاب رو نخونین.

یه نکته ی جالب دیگه هم که هست،اینه که این داستان ها هردو بسیار قدیمی هستن ولی اینطوری نیست که موضوع شون کهنه شده باشه یا از مد افتاده باشه. اگه اشتباه نکنم برای حدود صد سال پیشه!
        

          دو تا نوول هست این کتاب. رویا خوب نیست اما بازی در سپیده دم، فوق العاده عالی 
        

          بی‌نظیر و شاهکار. شنیتسلر واقعاً نویسنده‌ی بزرگیه.
از ضمیر ناخودآگاه و ناامنی اجتماعی تو این کتاب صحبت شده که خواننده می‌تونه هر لحظه اون رو خودش حس کنه.
در حین خوندن کتاب خصوصاً داستان دوم مدام احساس نگرانی و تشویش و ناامنی پیدا می‌کردم از چیزی که دارم می‌خونم. به نظرم همین یعنی که داستان کار خودش رو درست انجام داده.
        

          وقتی کتاب «بازی در سپیده‌دم و رؤیا» رو تموم کردم، حس کردم انگار از یه رؤیای روشن و آشفته بیدار شدم. شنیتسلر توی این دو داستان، با ظرافتی کم‌نظیر ذهن آدم رو می‌بره به جاهایی که کمتر جرأت نگاه کردن بهشون رو داریم؛ جاهایی مثل میل، ترس، شک، و ناخودآگاه.

«بازی در سپیده‌دم» ظاهرش ساده‌ست: افسر جوانی برای کمک به دوستش وارد یک بازی قمار می‌شه. اما چیزی که تو رو نگه می‌داره، نه بازی روی میز، بلکه بازی زیرپوستیه که توی ذهن شخصیت‌ها جریان داره. داستان، پر از تنش روانیه. لحظه‌به‌لحظه حس می‌کنی قراره یه چیزی بریزه به هم. و شنیتسلر این اضطرابو مثل یه موسیقی کم‌کم اوج می‌ده، تا جایی که خودت هم نمی‌فهمی کی درگیر شدی.

اما گل سرسبد کتاب برای من «رؤیا» بود. داستانی که از یه اعتراف ساده شروع می‌شه، ولی یواش‌یواش می‌برت به دنیایی وهم‌آلود. شب‌ها، خیابونا، ماسک‌ها، مهمونی‌های پنهانی و... همه چیز طوری چیده شده که با هر قدم، بیشتر غرق بشی توی مرز باریک بین واقعیت و خیال. اینجا دیگه بحث فقط قصه نیست؛ این یه مواجهه‌ست با اون بخش از خودت که همیشه ازش فرار کردی.

شنیتسلر انگار نویسنده نیست، روانکاوه! مخصوصاً توی «رؤیا» کاملاً حس می‌کنی که داره با مفاهیم فرویدی بازی می‌کنه. اگه فیلم Eyes Wide Shut کوبریک رو دیده باشی، برات جالب می‌شه بدونی که از همین داستان اقتباس شده.

در کل، «بازی در سپیده‌دم و رؤیا» هم لذت ادبی داره، هم یه تجربه‌ی عمیق ذهنی ـ روانی. اگه دنبال کتابی می‌گردی که بهت شوک بده، ولی نه با هیجان‌سازی سطحی بلکه با عمق ذهن و روان آدمی، به نظرم این یکی رو نباید از دست بدی.