یکی از کتاب های امنیتی ویژه ای که اخیرا در نمایشگاه کتاب سال ۱۴۰۴ رونمایی شد و سر و صدای زیادی به پا کرد، کتاب «خیلی محرمانه» است. این کتاب روایت زندگی آقای حسن تابان منش از ده ها سال فعالیت امنیتی و اطلاعاتی خود در دوران جمهوری اسلامی در داخل کشور و علی الخصوص خارج کشور است. آقای تابان منش به علت فعالیت در هر سه سازمان امنیتی اصلی کشور (وزارت اطلاعات، سازمان اطلاعات سپاه و نیروی قدس سپاه)، خاطرات دست اول و بدون واسطه ی عجیبی از سال ها فعالیت امنیتی و نهضتی و دیپلماتیک در کشور های مختلف دنیا دارد. نکته ی ویژه درباره کتاب «خیلی محرمانه» که مورد توجه اکثر مطالعه کنندگان قرار گرفته، حجم بی سابقه ای از اطلاعاتی است که گمان میرفت در فیلتر سازمان های نظارتی، مورد سانسور و حذف قرار میگرفتند که الحمدلله این اتفاق صورت نگرفته و این بسیار امیدوار کننده است. میشود چاپ این کتاب با این همه اطلاعات دست اول و گفته نشده را به عنوان شروعی برای رویکرد های جدید نظارتی، به فال نیک گرفت و منتظر ادامه این روند در کتاب های دیگر در این ژانر شد.
خانم فاطمه ملکی که کار مصاحبه و تدوین و نوشتن این خاطرات را به عهده داشته اند، به خوبی از عهده این مسئولیت برآمده اند و علیرغم اینکه این کتاب اولین اثر مستقل ایشان است، روایتی روان و خوشخوان و کم نوسان ارائه داده اند که موجب میشود مطالعه کتاب به سرعت پیش برود. روایت کتاب کاملا مستند است و با رعایت روان بودن متن، جزء به جزء از خاطرات آقای تابان منش استخراج شده است و خبری از اضافات داستان پردازی نیست.
کتاب، فصل های متعددی دارد اما به صورت کلی، به دو بخش عمده تقسیم میشود؛ بخش اول که از کودکی و نوجوانی آقای تابان منش شروع میشود و دربردارنده حوادث وقوع انقلاب اسلامی تا اواسط جنگ تحمیلی است که ایشان به لبنان منتقل میشوند. قسمت دوم هم از ورود به لبنان و جریانات اختلافات حزب امل و حزب الله شروع میشود تا اواخر ماموریت ایشان در مصر در سال های ریاست جمهوری السیسی. جریانات مبارزات اطلاعاتی و امنیتی ایشان و دوستان شان با منافقین و توده ای ها و جریانات چپ، جذاب است و خواندنی، اما غیر از این، مطلب ویژه ای ندارد و از ریتم کندی برخوردار است. اما اکثر قریب به اتفاق بخش دوم کتاب، بسیار نفس گیر و حساس و مهم است و از ریتم تندی برخوردار است. به نحوی که واقعا نمیشود دست از ادامه مطالعه کتاب برداشت. ارتباط نزدیک و مستقیم آقای تابان منش با بسیاری از شخصیت های بزرگ ما، نظیر شهید حاج قاسم سلیمانی و شهید نصرالله و شهید مغنیه و شهید رکن آبادی و بسیاری دیگر از افراد سرشناس، جذابیت این بخش را بیشتر کرده است. بخش اختلافات و درگیری های حزب امل و حزب الله و جنگ داخلی لبنان، بسیار روشنگرانه و خوب بود و با توجه به اشراف کامل ایشان به موضوع و حضور مستقیم ایشان در بطن ماجرا، بسیار مستند و متقن است.
راوی، خاطرات بسیار خاص و ویژه ای از اتفاقات تاریخ معاصر انقلاب و دفاع مقدس و حوادث اخیر در دهه هفتاد و هشتاد دارد که پهنه ای وسیع از لبنان و مصر و شمال آفریقا تا بوسنی و صربستان و کرواسی را دربر میگیرد بسیاری از خاطرات کتاب، برای اولین بار به صورت رسمی و از یک فرد معتبر و شناخته شده با نام غیر مستعار، گفته میشود. به خصوص در قسمت لبنان و قسمت اروپا، این خاطرات بسیار مهم و منحصر به فرد هستند. روشنگری های امنیتی ویژه ای که پشت صحنه بعضی سیاست ها و موضع گیری های جمهوری اسلامی در بزنگاه های مهم تاریخ خود را علنی میکند، یک نوع تولید قدرت گفتمانی و راهبردی است که نباید از آن غافل شد. این کتاب را میتوان از آثار مهم تاریخ شفاهی جمهوری اسلامی عنوان کرد که زنجیر سکوت را در بسیاری از پرونده های اطلاعاتی و امنیتی خاص شکسته است و روایتی متعهدانه ارائه کرده است.
انتشار کتاب «خیلی محرمانه» که انصافا نام برازنده ای نسبت به محتوای خود دارد و بسیاری مسائل غیر محرمانه را علنی کرده است، میتواند فتح بابی باشد برای انتشار کتاب های دیگری در این ژانر از افراد معتبر و متخصص این حوزه. این اتفاق علاوه بر اینکه راه را بر اظهار نظر های غیر متخصصانه و غیر مسئولانه از افراد فاقد صلاحیت میبندد، میتواند چراغ راهی برای آینده باشد که با استفاده از نقد های درون گفتمانی موجود در کتاب ها، اشکالات و اشتباهات ناخواسته در مسیر فعالیت های اطلاعاتی و امنیتی را کمتر و کمتر کند.
کتاب، ناگفته های بسیاری دارد که با توجه به وضعیت منطقه و جهان، از لحاظ امنیتی امکان بازگو کردن آنها وجود ندارد و امیدواریم در آینده، موانع داخلی و خارجی آن برداشته شود.
این کتاب برای علاقهمندان به تاریخ معاصر، مسائل امنیتی و خاطرات شفاهی افرادی که در مأموریتهای حساس اطلاعاتی نقش داشتهاند، مناسب است. اگر به روایتهای مستند از پشت پرده فعالیتهای امنیتی و سیاسی علاقه دارید، این اثر گزینهای ارزشمند برای مطالعه خواهد بود. این کتاب را انتشارات «۲۷ بعثت» در ۳۷۵ صفحه روانه بازار کتاب کرده است.