کتاب سوم و چهارم جذبه و کشش داستانی بیشتری نسبت به دوتای اولی داشت..
اینکه در کتاب سوم خبری از شخصیت اصلی داستان و شرایط پیش رویش نداشتیم، انتظاری طولانی را برای مخاطب رقم می‌زد..
از فضای فکری و ایدئولوژی نویسنده اطلاعی ندارم، اما  شخصیت‌های  خداباور داستان را بسیار منفور و بیچاره دیدم..
باباگلاب که اذکار و اوراد روی لبش اطرافیان را سخت می‌آزارد..
و ماه‌درویش، سیدی که نماد دین‌داری است، و مفلوک‌ترین فرد در تمام قصه..
تنها بلوچ افغانِ نمازخوان کمی متعادل‌تر بود که به راحتی فدا شد..
        

          کلیدر جلد٣و۴
پیش از هر چیز باید گفت که بهترین کاری که می توان در حق کلیدر نخوانده ها انجام داد به اشتراک گذاشتن تجربیات است. صحبت از اینکه چه بسیار افرادی این کتاب را با هزار سودا به دست گرفته اند و سنگینی آنرا تاب نیاورده و پس از یکی دو جلد آنرا به کناری نهاده اند. کلام در این باب کوتاه کنم و بگویم از دو چیز غفلت نکن : ١-رفیقی که با او سفر طولانی کلیدر خوانی را به سرانجام رسانی . ٢-برنامه ای منظم با زمان بندی مشخص برای اتمام کتاب. 

داستان هایی با طول و عرض و مختصات روایی بزرگ همچون صد سال تنهایی، جنگ و صلح و همین کلیدر خودمان اسبان چموشی هستند که خواننده زیرک باید بتواند افسار بر لگام آنها بزند و مهارشان کند. از زیاد بودن شخصیت ها نهراسد، خط اصلی داستان را دریابد،  از حواشی و جزئیاتی که نویسنده (به خصوص دولت آبادی) در آینده از آنها برای رو کردن شخصیت های جدید و ماجراهای تازه بهره می برد غافل نشود، و همزمان که با دقت و احتیاط پیش می رود تا چیزی را از دست ندهد روح خود را غرق در توصیفات و حالات  کند.(تضادی است قابل جمع که اعتدال مزاج می طلبد و تمرین شبیه حالات نمازگزار)

جامعیت مثال زدنی این کتاب به گونه ای است که هر کسی می تواند بخشی از آن را بگیرد،  شخصی سازی کند و تحلیل خود را از آن داشته باشد؛  وجوهی همچون روابط فئودالی موجود، زندگانی ایلات و عشایر خطه خراسان، طبیعت خاص و پر رمز و رازش که سکوت شب های آن طنین انداز فریاد خاموشی است از آنچه بر سر این زمین و اهلش در طول هزاران سال رفته، حرکت زیرزمینی احزاب برای آغاز تغییرات اجتماعی سیاسی و شاید ده ها عنوان دیگر که توان آنها را طرح کرد.

می توان از عشق های سوزان، وسوسه های آتشین و خانمان سوزی سخن گفت که کوره کلیدر را گرمی می بخشد و گاه کاه و کاهدان را با هم به آتش می کشد. می توان از کشت و کشتار، نامردی و ناجوانمردی ها گفت که در میانه این قصه طولانی ضربان قلب تو را دمادم تغییر می‌دهند، حرصت را در می آورند، جانت را ذره ذره میگیرد و دوباره از نو پس می دهد. می توان به جرات بگویم که با کلیشه های مرسوم و خسته کننده طرف نیستی و ماجرا آنقدر ظرفیت دارد تا "محمود راوی قصه" ژرف ترین و پنهانی ترین ظرایف قلب خود را به خوانندگان زیرک هدیه دهد و تو را بی واسطه مهمان حرف دل خود کند. آنجایی که از فرم، داستان  و روایت عبور می کنی و صاف ترین حالاتی را که ممکن است یک نوشته بشری از زندگی های نادیده، احساسات نداشته، پندارهای مخفی، اوهام، ترس، دل آشوبه و هر آنچه نویسندگان اگزیستانسیالیسم سعی می کردند رو و عیان به تو نشان دهند به تو عرضه می کند. آنجایی که دیگر کلمات را نمی بینی، با صفحات یکی می شوی و وجودِ در لحظه ات را حس نمی کنی. آنجا!
        

          غني از داستان و واژه
        

          بعد از خوندن چهار جلد از کلیدر به این نتیجه رسیدم که این کتاب رو باید مزه مزه کرد، آروم و سلانه سلانه خوندش.. بیشتر متن داستان شرح یک سری اتفاق بیرونی نیستن، شرح احوالات و درونیات تک تک شخصیتهای دخیل در اون اتفاقن. نقطه‌ی اوجش شاید همون بخش دهم، بند دوم باشه؛ روایت کشته شدن شتر. از اعلام تصمیم کشتن شتر تا اتفاق افتادنش، یک شام تا سحر، هفتاد صفحه‌ای که بسیار هنرمندانه نوشته شده، معنای این شتر برای آدمهای مختلف، تمام احساسات و خاطره‌هایی که براشون بالا میاره و در نهایت شقیقه‌هایی که از غصه سفید میشن..
        

          پر از داستان، پر از شخصیت،مارال و گل محمد، کلمیشی ها، ماه درویش و شیرو و شیدا، قدیر و پدرش و عباسجان، لالا، بندار، علی اکبر حاج پسند، ستار و موسی، شمل،صوقی و......
با خواندن این کتاب انگار سال هاست با این آدم ها، در قلعه چمن، سوزن ده، و بیابان های خراسان زندگی کرده ام.
        

          جلدِ سوم و چهارم به پایان رسید اما سفرِ من به کلیدر حالا حالاها ادامه خواهد داشت... .

در ابتدا عرض ‌می‌کنم که اگر عمرم به پایان نرسد در انتهای این سفرِ طولانی یک ریویوی اجمالی برایش خواهم نوشت اما حال همانند ریویویی که برای جلد اول و دوم نوشته‌ام تنها به نکاتی پررنگ که در جلد سوم و چهارمِ کتاب به چشمم آمد اشاره می‌کنم.

اول اینکه در این دو جلد داستانِ کتاب جانی تازه گرفت و  روندِ آتشین و سریعی را آغاز کرد و به انتها رساند.

دوم اینکه شخصیت‌های جدیدی وارد داستان شدند، البته کلیدر داستانی بزرگ با شخصیت‌های فراوان است که نویسنده به بهترین شکلِ ممکن خلق و خوی آنان را تشریح و توصیف کرده و از نظر من یکی از دلایلِ اوج‌گیریِ این دو جلد به نسبتِ دو جلدِ نخست اضافه شدنِ این شخصیت‌ها و بسط دادنِ داستانِ زندگی‌شان بود.

سوم اینکه بخشی از ریویوی دوجلدِ نخست را تکرار می‌کنم، اینکه خواندنِ کلیدر آسان نیست مخصوصا اگر اهلِ سفرهای طولانی نباشید و ما در این سفرِ طولانی با اطناب‌های نویسنده نیز طرف هستیم. 
اعتراف می‌کنم من جز خواننده‌هایی هستم که استعدادی ذاتی در جهتِ رد کردنِ بخش‌هایی از آثارِ ادبیات کلاسیک را دارم اما در این چهار جلد با وجودِ اطناب‌های نویسنده لازم ندیدم حتی از یک سطر گذر کنم.

چهارم اینکه در این دو جلد نویسنده به زیباییِ هرچه تمام‌تر نقدهای خود را نسبت به وضعیتِ اجتماعی، اقتصادی و سیاسیِ آن دوران ابراز و تغیبراتی رفتاریِ مردمانِ کشور را نمایان کرد و توصیفات او در داستان به شکلی بود که اوجِ فلاکت زندگی‌ رعیت را از درون حس می‌کردیم.

پنجم اینکه به شخصه تا زمانی‌که کل ۱۰ جلد را به پایان نرسانم نظرات و نقدهای کلی و جزئی خود را نسبت به نویسنده و داستان بیان نخواهم کرد و قضاوتی هم انجام نخواهم داد اما اگر در دو جلد نخست شاهدِ این بودم که محمودخانِ دولت‌آبادی اگر گاهی به شخصیت یک زن حمله می‌کرد گاهی نیز به شخصیت مرد نهیب می‌زد اینبار در این دوجلد به شرحِ نقل‌قولِ زیر دیگر خبری از حمله یا نهیب نبود و فقط یکبار شیرو را شست و روی رخت پهن کرد.
"راستی که زن هم جانور عجیبی است! همان‌دم که چشم به تو دارد، می‌تواند دل به دیگری داشته باشد. همان‌دم که دل پیش تو دارد، می‌تواند چشمش جای دیگری چارچار بزند. دست در دست تو دارد، اما می‌تواند زبانش را به دلخوشی دیگری بجنباند. زبانش روح تو را قلقلک می‌دهد، اما می‌تواند با نوک انگشتش کف پای دیگری را قلقلک دهد. در وجود او، یک پیچ ناگشودنی، یک دروغ خدایی، یک شعله نمیرنده، انگار نهفته است. شعله‌ای هماره، و دروغی که گاه بیزار کننده است، اما هیچگاه زشت نیست." 
فضای این دوجلد بی‌نهایت مردانه بود، شاید این دلیلی باشد برای موضوع فوق اما هرچه هست در آینده بیشتر با عقاید و افکار نویسنده آشنا خواهم شد.

این ریویو به پایان رسید اما سفرِ من در کلیدر ادامه دارد و برایتان در آینده باز هم خواهم نوشت اما اگر عمرم کفافِ پایانِ این سفر را نداد، روی سنگِ قبرم بنویسید او در کلیدر با دنیا وداع کرد. 

هجدهم اردیبهشت‌ماه یک‌هزار و چهارصد
        

          شکم نان می‌خواهد. گفتگو که حالی‌اش نمی‌شود.

        

          کلیدر تنها کتابی هست که با افتخار امتیاز 5 از 5 بهش میدم،
چون با این شاهکار، آدم زندگی میکنه،
فوق العاده س این کتاب،
من کتاب صوتیش رو از فیدیبو گوش داده بودم. بی‌نظیره!

تنها نقطه ضعف این کتاب، اینه که وقتی این کتاب رو خوندین، دیگه توی انتخابِ کتاب سخت‌پسند میشین 😂 مدام دنبال کتابی میگردین که شبیهِ کلیدر باشه.

اسن کتاب رو 100 در 100 پیشنهاد میکنم،
بخونین و لذت ببرید....
        

          فکرمیکنم کم‌کم دارم با داستان ارتباط برقرار می‌کنم. به فضای داستان و شخصیت‌ها عادت کردم و تقریبا برام جا افتاده؛ خوشحالم که داره خوب پیش میره. شاید یکی از علت‌ها این بوده که مدت زیادی از داستان های محلی دور بودم و نخوندم.
        

          ایرج طهماسب در اکنون گفت؛ «قصه برای این خوبه که تجربه زندگی بقیه را درک می‌کنی و هزینه‌ای نمی‌دی».
آدم‌های قصه اشتباهاتی داشته‌ند، شما نتیجه اشتباه رو می‌بینی ولی هزینه‌ی اشتباه رو نمی‌دی.
🔸شرح موقعیت‌ها خیلی خوب درآمده و سیر داستان معقول هست. بجاست اگر با اقتباس ازش چند فصل سریال، ساخته بشه، منتها قطعا نیاز به جرح و تعدیل‌هایی نظیر «عموی سوباسا» یا «سریال اوشین» در داستان اعمال شود.
🔸برخی فراز ها واقعا جذاب‌ند، بینش می‌دهند تایید می‌کنندت، اصلاح می‌کنندت. 
🔸اینم بگم تاثیر بد دیالوگ ها رو خواهید دید، مگر ساخته شده باشید. نخواهید شاهد مثال بیارم که قابل پخش نیست.😅
🔸اگر تنانگی توصیفات رو با جلدهای اول و دوم مقایسه کنم کم‌تر بود، اما باز هم بود‌. (نمک که چه عرض کنم زهر!)
🔸 هر چند بعض وقتها انگار با ساق برهنه در دریایی از نجاست قدم می‌زنم. (بعضی وقتها!!) چون بهر حال زندگی و تجربه‌ی ملغمه‌ای است از:
«خور و خواب و خشم و شهوت» (مصرع از سعدی علیه‌الرحمه)
اما با توجه به مقدمه‌ای که از طهماسب نوشتم می‌خوانم ادامه‌ش رو...

✍️ در پایان سعدی می‌فرماید؛
«خور و خواب و خشم و شهوت شغب است و جهل و ظلمت
حیوان خبر ندارد ز جهان آدمیت»
        

          بنظرم خوانندگان کتاب کلیدر به دو دسته تقسیم می‌شن یا خیلی این کتاب رو دوست دارن و باهاش زندگی کردن و گل محمدها براشون قهرمانن و توصیفات زیاد کتاب رو عاشقانه دنبال می‌کنند.
یا کتاب رو دنبال کردن ولی هرچه کردند علت این همه توصیف و زیاده‌گویی رو متوجه نشدند و درپایان هم گل محمدها  نه تنها براشون قهرمان نبودند بلکه حتی در دسته یاغی‌‌ها و سرکشان قرار گرفتند.
متاسفانه یا خوشبختانه من جزو دسته دوم بودم که تا پایان جلد دهم کتاب سعی کردم خودم رو به کتاب علاقه‌مند کنم ولی نتونستم به این جبر تن بدم و درپایان حس کردم که بهتر بود از نیمه رها می‌کردم.
گل‌محمدها برای من قهرمان نبودند چون بجز چندمورد جزئی ، کار درستی از اونها ندیدم و نمی‌شد اونها رو به یک قهرمان نسبت داد. توصیفات کتاب بنظرم زیاد بود و برای من خسته‌کننده.
        

          دلم میسوزه از ظلمی که در حق این زن ها میشه، 
 از ظلمی که هنوز و هنوزه هم ادامه داره ...
        

          خیلی خوبه اما نه به خوبی جلد اول.. ورود "چپ" به قصه یک کمی گل‌درشت و زیادی معصومانه ست. هرقدر گل‌محمد و ایلیاتی‌ها پیچیدگی انسانی دارند، ستار صاف و یک‌دست است. خلاف این‌که دولت‌آبادی به وضوح این طور نمی‌خواسته. توصیف نویسنده از ستار یک چیز است و عمل و بیان ستار لابه‌لای قصه یک چیز دیگر.. 
اما که هم‌چنان چقدر چقدر این کتاب خوبه..
        

          جلد دوم کلیدر، ساعت یک و یازده دقیقه بامداد بیست سوم فروردین، تمام شد. کلیدر را نباید، و نمی‌شود فقط یک‌بار خواند! حیف است اگر اقلا دوبار خوانده و یک‌بار شنیده نشود! اول، باری در جوانی و بار دیگر، میانسالی - آخرین روزهایی که سویی به چشمان و حوصله‌ای به جان مانده و آخر، در انتظار عزرائیل باید نسخه صوتی را  نیوشید! ولی از سوی دیگر، تا صد کتاب خوب و بد و سخت و آسان نخوانی، کلیدر خواندن کار تو نخوا بودن!(!) که نثرش، توصیفاتش، تعریف و تشبیه و فضاسازی‌اش عین سینما می‌ماند لاکردار! هنگام خواندن فیلمی بلند با قاب‌های لانگ‌شات و کلوزآپ، پس و پیش هم می‌آیند و روحت را غرق لذت تخیل می‌کنند. آنی در حال تلذذ از تماشای صحرای سفیدپوش از برفی، لحظه‌ای بعد ریش و سبیل قندیل بسته‌ی «خان عمو» یا نگاه‌های پریشان و مددجوی گل‌محمد را نظاره می‌کنی! این وسط اگر ککِ نوشتنی به تنبانت باشد، به خودت می‌آیی و می‌بینی از یادداشت‌هایت در بهخوان و حدیث‌نفس‌های روزانه‌ات در نوت گوشی بگیر تا نامه‌های ارجاع بیمارانت به متخصص و حتی پیامک‌های تبریک عید فطر و روزدندانپزشکت، شبیه نثر ثقیل و توصیفی دولت‌آبادی شده...آه دنیای لاکردار!! دیگر، روز دندانپزشک مبارکمان!
        

          خوندن کتاب توی ایام عید اونم تو سفر واقعا می‌چسبه. حدود ۲٠٠ صفحه‌ی اول واقعا خسته کننده بود ولی بعدش دیگه نمی‌شد کتاب رو زمین گذاشت. 
        

          رمان کلیدر یکی از طولانی ترین کتاب هایی بود که من خوندم.این رمان ده جلد و ۲۴۸۲ صفحه است.طولانی ترین و شاهکارترین رمان ادبیات ایران.
از بعضی از شخصیت های رمان متنفرم کسانی مثل بابقلی بندار،آلاجاقی،نجف ارباب،جهن خان و همه ی کسانی که به ظاهر دوست گل محمد بودند و در باطن نقشه ی کُشتنش را می کشیدند.
دلم برای مهربانی گل محمد با رعیت ها تنگ میشود.دلم برای ستار که یاور و همراه همیشگی گل محمد بود و رفاقت را در حق گل محمد تمام کرد تنگ میشود. دلم برای شیرزن های خانواده ی گل محمد:زیور؛ماهک؛شیرو؛مارال و بلقیس تنگ می شود.
دلم برای کلمیشی؛خان عمو؛صبرخان؛گل محمد؛خان محمد و بیگ محمد تنگ میشود.
این رمان خیلی زیباست.به نظرم از اون کتاباییه که باید تو کتابخونه ی همه ی کتابخونا باشه.
        

          جذاب، پرکشش و پر از شخصیت های واقعی که انگار همه رو میشناسیم  و انگار باهاشون زندگی کردیم توی این کتاب میتونی از دید هر شخصیتی به داستان نگاه کنی و باهاشون همراه بشی 
داستانی از دل تاریخ که باید باصبر و لذت اون رو خوند 
        

          خب به به 
تازه داره میشه همون کلیدری که انتظار داشتم!
آدم هایی که دارند کم کم از پیله های خودشون بیرون میان.....
        

          گل محمد:
پیر شدم...
در جوانی پیر شدن...
        

          
"کِلیدَر" اثر "محمود دولت آبادی" (متولد ۱۳۱۹ سبزوار)
بلندترین رمان فارسی و احتمالا دومین رمان بلند جهان بعد از "در جستجوی زمان از دست رفته" اثر "مارسل پروست" فرانسوی (۱۸۷۱ - ۱۹۲۲)
کلیدر در ده جلد نوشته شده و حدود ۲۵۰۰ صفحه داره که هر دو جلد در یک کتاب چاپ شده. کلا پنج جلد میشه که به ۳۰ بخش تقسیم شده و هر بخش شامل چند بند.
عنوان کلیدر از منطقه ای در اطراف نیشابور گرفته شده که تمام داستان هم در همان نواحی روی میده در طول حدود یکسال و تقارن زمانی انتهای داستان مربوط میشه به کمی بعد از ترور نافرجام محمدرضا شاه در سالگرد افتتاح دانشگاه تهران در بهمن ماه ۱۳۲۷ جلوی دانشکده حقوق.
 نقش اول داستان "گل محمد کلمیشی" و خانواده اش هستند از عشایر کرد منطقه سبزوار (کُرمانج) که ریشه بلوچ و میشکالی هم دارند و تا حدودی برگرفته از واقعیت هم هست ولی نمیدانم چقدر!
خاندان کلمیشی سابقه یاغی گری و راه زنی دارند از اربابها ولی پدر خاندان تصمیم گرفته به کار زراعت دیم بپردازه و دست از راه زنی و بیابان گردی بردارند. پسر داییش "مَدیار" و خان عموش ازش درخواست میکنن تا به کمکشون بیاد تا دختری که مَدیار عاشقش هست رو از خانه ارباب بدزدند و در همین کشمکش ارباب کشته و گلمحمد وارد یک جنگ و گریز با اربابها و دفاع از حقوق رعیتها میشه. کشت دیم که ناموفقه و بیماری بُزمرگی هم قوز بالا قوز میشه تا کلمیشی ها خیلی محتاج بشن و این وسط مامورهای مالیات هم میرسن و درگیری میشه و کار بیشتر پیچ میخوره‌ و گلمحمد با دست های ردی که به سینه اش میخوره بیشتر به سمت خشونت سوق داده میشه.
در اواخر کتاب گلمحمد میگه:" کار من اول با ناچاری سر گرفت، بعد از آن با غرور دنباله یافت، چند گاهی است که با عقل حلاجی اش می کنم و در این منزل آخر هم خیال دارم با عشق تمامش کنم." 
گلمحمد نماد جوانیه که از بی عدالتی ناراحته و عصیان میکنه ولی نمیدونه آخر این عصیان قراره چی بشه؟ کلا بنظرم انقلابها و شورش ها هم همینطورن. اینکه سیستم‌موجود نباشه ولی جایگزین چی باشه هم مهمه!
گلمحمد میگه: "این آخری ها بود که فهمیدم من خودبخودی دست به کاری زده ام که از چند و چونش و از عاقبتش، ودر واقع از مقصدش خبر ندارم. این آخری ها بود که فهمیدم وقتی با چیزی می جنگی معنایش اینست که آن را نمی خواهی، و وقتی چیزی را نخواستی باید بتوانی چیز دیگری را که می خواهی جایش بنشانی." 
در حین قیامش حزب توده هم یاریش میکنه ولی بعدا وقتی کار جدی شد تنها میزارنش چون سیاست اینجور اقتضا میکنه که با حکومت کنار بیای!
نویسنده انگار در آخر داستان از حال و هوای کربلا هم الهام میگیره و بنظرم جلد دهم کتاب خیلی پرکشش نوشته شده. جاهایی از داستان ممکنه خسته کننده باشه ولی دیالوگ ها مثل رمانهای داستایوسکی طولانی نیست، توصیف ها بی نظیرن و تسلط نویسنده به لغات محلی هم تحسین برانگیزه به طوری که یک لغت نامه انتهای کتاب آورده شده. 
من دو جلد از کتاب رو بصورت صوتی گوش دادم که البته بیشتر نمایشنامه رادویی هست با فکر کنم حدود ۱۰۰ گوینده حرفه ای و افکت صدا و موسیقی کیهان کلهر!
موقع خوندن کتاب صحنه هایی از سریال "روزی روزگاری" برام تداعی میشد مخصوصا ژاله علو رو در نقش بلقیس مادر گلمحمد میدیدم. بعید نیست در ساخت اون سریال بیاد ماندنی دهه شصت از این کتاب الهام گرفته شده باشه. واقعا سریال جذابی میشه از روی کتاب کلیدر ساخت حتی بهتر از سریالهای کره ای و ترکیه ای اگر دست کارگردان رو باز بزارن و سرمایه گزاری خوبی روش بشه. حیف و صد حیف!

۲۴۸۲ صفحه
#کلیدر #محمود_دولت_آبادی #آوانامه #فیدیبو