معرفی کتاب عرفان حافظ اثر مرتضی مطهری

1404/3/3

4.3

صفحۀ 26

از تاریخ حافظ، هرچه که ما مطالعه کنیم، این مطلب روشن می‌شود که حافظ یک مردی بوده در زی علما و البته در عین اینکه یک عارف بوده (نزدیکانش او را به صورت یک عارف می‌شناخته‌اند اما نه به صورت یک درویش و صوفی حرفه‌‏ای) بیشتر به عنوان یک عالم معروف بوده است. آن محمد گلندام هم وقتی می‌خواهد عذر بیاورد برای اینکه حافظ خودش فرصت نکرد و نخواست [دیوانش را جمع کند،] می‌گوید «اینقدر مشغول مطالعه کتب دواوین عرب و کشّاف و مفتاح و مصباح و... بود که فرصت نداشت.»

1404/4/24

4.3

صفحۀ 131

من حقیقتاً تعجب می‌کنم از یک عده مردمی که مثل اینکه دستی و دستگاهی هست که حالا هرجور هست امثال حافظ را به یک شکلی مسخ کنند که از این راه و به این وسیله بالاخره به جای اینکه فکر مردم را بالا ببرند و تعالی بدهند، مردم را به سوی فساد و تباهی و انحراف سوق بدهند. می‌گویند اصلاً حافظ معتقد به معاد و عالم بعد از مرگ نبوده؛ حالا خود بیچاره چه می‌گوید، آنها چه می‌گویند. حجاب چهره جان می‌شود غبار تنم‏ خوشا دمی که از این چهره پرده برفکنم‏ چنین قفس نه سزای چو من خوش الحانی است‏ روم به روضه رضوان که مرغ آن چمنم‏

1404/4/24

4.3

صفحۀ 129

حدیث از مطرب و می گوی و راز دهر کمتر جو که کس نگشود و نگشاید به حکمت این معما را اینجا حافظ چه می‌خواهد بگوید؟ خیلی واضح است. در ده ها شعر دیگر قرینه دارد. ترجیح عالم عرفان است بر عالم فلسفه، ترجیح راه عشق است بر راه عقل. تنها حافظ این حرف را نزده، همه عرفا این حرف را می‏زنند. اختلاف فیلسوف و عارف در این است. فیلسوف هم می‌خواهد به راز جهان پی ببرد، عارف هم می‌خواهد به راز جهان پی ببرد؛ او هم می‌خواهد به حقیقت برسد، این هم می‌خواهد به حقیقت برسد؛ اما فیلسوف بعد از سالهای خیلی زیاد، آخر عمرش که می‌رسد می‌بینید که اظهار عجز می‌کند، می‌گوید: «معلومم شد که هیچ معلوم نشد»(می‌گویند از فخر رازی است)، یا بوعلی می‌گوید: دل گرچه در این بادیه بسیار شتافت‏ یک موی ندانست ولی موی شکافت‏ اندر دل من هزار خورشید بتافت‏ آخر به کمال ذره‌‏ای راه نیافت‏

1404/4/24