مروارید اثری ست درخشان در کارنامه استاین بک. 
استاین بک قبل از اینکه ناتورالیسم یا هر چیز دیگری نشانمان دهد، کینو را برایمان می‌سازد. پدری که پدر بودنش را کاملاً شکل داده و آرزو هایش را کاملاً می‌فهمیم. خووانایی را میسازد که بدون حرف زدن از عشقش به شوهر و کودک، همسر و مادری است که شکی در همسری خوب و مادری مهربان بودنش نیست.
 استاین بک (همانطور که یک هنرمند باید) با سخنرانی از شکاف طبقاتی سر ما را به درد نمی‌آورد بلکه شکاف طبقاتی را رسم می‌کند و ما آن را میبینم و لمس می‌کنیم. هنر اصلی استاین بک ساخت کامل و کم عیب و نقص شخصیت های اصلی و بعضاً فرعی و همچنین ساخت عالی مکان است و این یعنی او برای ما فضا می‌سازد.فضایی که از تعامل درست شخصیت ها با مکان بدست آمده است.
شکی نیست که استاین بک از بزرگ‌ترین نویسنده های آمریکایی و همینطور سبک ناتورالیسم تاکنون است. مردی که فقر را چشیده است و به مخاطب هم میچشاند.
        

          داستان مروارید ، حکایت نعمت و محرومیت است... وقتی موهبتی نصیب آدمی می شود انتظار می رود گشایشی در زندگی اش صورت بگیرد و  بیش از پیش به خوشبختی نزدیک شود. اما این داستان می گوید خیر.. همیشه این گونه نیست و گاهی یک نعمت موجب دردسر می شود و دریای زندگی را متلاطم می کند.
        

          باز این مرد ما رو با پایان‌بندیش خون به جیگر کرد... با هر کتابی که از اشتاین‌بک می‌خونم بیشتر و بیشتر عاشق قلمش میشم!

مروارید یه رمان کوتاهه و داستان خیلی سرراستی داره: یکی از بومیانِ سرخ‌پوستِ شهر ساحلی لاپاز/لاپاس در مکزیک، که همراه با مردم قومش در کپرهای کنار شهر زندگی می‌کنه، مروارید بسیار بزرگ و گرانبهایی پیدا می‌کنه و حالا یهو کل شهر دشمنش میشن: یعنی نوادگان همون اسپانیایی‌هایی که چهار قرنْ پیش از تاریخِ این داستان به مکزیک اومدن و اونجا رو مستعمره‌ی خودشون کردن. با وجود اینکه مکزیک یک قرن پیش آزادی خودش رو به دست آورده، هنوز هم اسپانیایی‌های مقیم مکزیک در جایگاه‌های بالای طبقاتی قرار دارن و بومیان اصلی رو به زحمت آدم حساب می‌کنن. دیالوگی هست بین دکتر اسپانیایی و خدمتکارش که میگه: «یعنی من آنقدر بیکار شده‌ام که بخواهم عقرب‌گزیدگی یک سرخ‌پوست آس‌و‌پاس را درمان کنم؟ من دکترم، دامپزشک که نیستم.» دکتره حال آدمو بهم می‌زنه...

*هشدار اسپویل*
نقش اصلی داستان، کینو، یه مروارید پیدا می‌کنه و کل دنیای خودش، همسرش و طفل تازه به‌دنیا اومده‌شون که عقرب اونو گزیده واژگون میشه... حالا سیستم شهر بهم خورده: حالا دیگه یکی از بومی‌ها می‌خواد پولدار شه، برای خودش کسی بشه، بچه‌شو به مدرسه بفرسته تا دیگه قومش بخاطر جهل و بی‌سوادی در دام مردم زورگوی این شهر نیوفتن. و شهر، یا همون نظام استعماری، اینو نمی‌خواد. و به قول خوآنا (همسر کینو): «در جنگ انسان با دریا و کوه، انسان در عمق دریا غرق می‌شود و در برابر سختی کوه در هم می‌شکند، اما کوه پابرجا و دریا موّاج می‌ماند.»

 شاید اگه کینو اون مرواریدو پیدا نمی‌کرد یا در برابر استعمار قد علم نمی‌کرد، تنها خسارتی که بهش وارد می‌شد مرگ بچه‌ش از عقرب‌گزیدگی می‌بود، اصلاً شاید بچه نجات پیدا می‌کرد. ولی حالا نه تنها بچه‌شون کشته شد، بلکه کپرشون آتیش گرفت، دست کینو به خون چندین نفر آلوده شد، رو زن عاقل و عاشقش دست بلند کرد، و آوارگی و فشار و ترس و خشم کاری با اون‌ها کرد که دیگه هیچوقت نتونن همون آدمای سابق باشن. صلحی در کار نیست. کینو و خوآنا دیگه نمی‌تونن به گذشته برگردن. حتی در آخر مروارید رو هم نگه نداشتن. انگار در فاصله‌ای کوتاه، یک چیز به دست اوردن و خیلی چیزها از جمله همون یک چیز رو از دست دادن... پایان تلخی داشت. ولی آیا کینو نباید قد علم می‌کرد؟
        

          خوب بود دیگه ، کلا تو این روزهای شلوغ دلم می خواد یکی برام فقط قصه بگه، کی بهتر از عمو جان اشتاین بک ؟
        

          چقدر حال و هواش شبیه تنگسیر بود
اما اشتاین بک دیگه واقعا دیگه شورشو درآورده آنقدر عالیه
        

          مروارید...
وقتی خواندن مروارید را آغاز کردم، در ابتدا مات و مبهوت توصیف‌های به اندازه و جذاب استاین‌بک از صبحی زیبا از نگاه کینو شدم. در حال لذت بردن از داستانی شیرین از مردمان امریکای لاتین بودم که ناگهان با یک سیلی در گوشم مواجه شدم که من را از خوابی شیرین بیدار کرد و چشم‌های خمارم را به مروارید خیره کرد!
مروارید بر اساس یک داستان عامیانه و قدیمی از مردمان مکزیک ساخته شده، داستانی همانند سایر داستان‌های مردمان‌ امریکای لاتین که دهان به دهان چرخیده تا به استاین‌بک رسیده... داستانی ساده اما با محتوا و پیامی بسیار قوی!
کینو شخصیت اصلی داستان یک صیاد مروارید است و با همسرش خوانا و فرزند نوزادش کویوتیتو، در کپری در نزدیکی روستای لاپاز در منطقه‌ای که پر از مروارید است عاشقانه زندگی می‌کنند. همه چیز به خوبی و خوشی سپری می‌شود تا این‌که صبح یک روز زیبا حین غواصی جهت صید مروارید، اتفاقی رخ می‌دهد که زندگی این خانواده را دست‌خوش تغییر بزرگ می‌نماید.
در آغاز داستان، ما با با افکاری که در ذهن کینو می گذرد آشنا می‌شویم. افکاری که توسط استاین‌بک به اهنگی شیرین تبدیل می‌شود و او عاشقانه به همسرش و فرزندش می‌نگرد، گویی این آهنگ نقل عشق است، آهنگی از یک عشق واقعی که می‌شد در صفحات آغازین آن را با پوست و استخوان خود حس کرد. البته همه‌چیز در افکار کینو به عشق منعطف نمی‌شود و او همانند سایر مردمان امریکای لاتین و صدالبته پیشینیان خود ترسی دائمی از شیطان دارد که این شیطان می‌تواند ارواح پلید باشد یا هر دشمنی که خانواده‌اش را تهدید می‌کند. تقابل این افکار در ذهن کینو، به زیبایی‌های این داستان و شروع جذابش قدرت بخشید.
و اما استاین‌بک... درست همانند موش‌ها و آدم ها، مرا با داستانی شیرین، ملایم و روان همراه کرد، سپس با بیان موضوعی در داستان من را تا مرز سکته پیش‌ برد! در تمامی سطرهایی که نوشته پر است از شگفتی و من از خواندن دو رمانش لذت بردم و خواندنش را به سایر دوستانم نیز پیشنهاد می‌کنم.

بیست و چهارم آذرماه یک هزار و چهارصد و یک
        

          "کینو"ی ماهی‌گیر و همسرش "خوآنا" مثل بقیه هم‌نوعان بومیشون از سفید پوستانی که وطنشون رو به زور اسلحه و تمدن تسخیر کردن جدا زندگی می‌کنن.
اما به زودی کژدمی تنها فرزند اون‌ها یعنی "کایوتیتو" رو نیش می‌زنه و این خانواده، راهی جز مراجعه به پزشک سفید پوست، پیش روی خودش نمی‌بینه...
جا داره اضافه کنم در انتهای این نسخه متنی درباره جان اشتاین بک آورده شده که خوندنش خالی از لطف نیست.
        

          در آن شهر،تمام مردم داستان مروارید بسیار درشتی را برای همدیگر نقل می‌کردند.این داستان شامل ماجرای پیدا شدن این مروارید و از بین رفتن مجدد آن و حاوی شرح زندگی «کینو» صیاد مروارید، زنش «ژوانا» و بچه‌ی شیرخوارش «کویوتیتو» است. چون سرگذشت دهان به دهان نقل می‌شده، با خاطرات تمام مردم آمیخته شده است و مانند تمام داستان‌های باستانی که در ذهن مردم باقی می‌ماند، در آن جز نیک و بد،سیاه و سفید و زشتی و زیبایی چیزی نمی‌توان یافت.
با آن که این داستان تمثیل و افسانه‌ای بیش نیست،شاید هرکس بتواند اخلاق خاص خود را در آن بیاید و نکاتی از زندگانی خصوصی خویش را در آن بجوید...
#مروارید
#جان_اشتاین_بک 
#ترجمه#محمد_جعفر_محجوب
        

          
مشکل میشه راه درستو پیدا کرد از وقتی اومدیم توی این دنیا همش گولمون زدن! 💔🫴

------------------
کینو(شخصیت اصلی داستان) فکر می‌کرد نجات توی درخشش یه مرواریده...
اما نمی‌دونست که گاهی، درخشان‌ترین چیزها می‌تونن تاریک‌ترین سرنوشت رو بیارن.

مروارید برای من فقط قصه‌ی یک مرد نبود؛
روایتِ طمعی بود که قرار بود زندگی رو نجات بده، اما همه‌چیز رو ازش گرفت.
و دردناک‌تر از اون، تبعیضی بود که مثل دیو، سایه انداخت روی زندگی‌ش.
چون فقیر بود، چون سیاه‌پوست بود، چون... دیده نمی‌شد.

 پیشناد می‌کنم حتمااااا این داستان کوتاه ولی پر از معنا، تلنگر و عمیق رو بخونید.
------------------
✍️ جان اشتاین بِک؛ از اون نویسنده‌هاس که هر کتابی ازش می‌خونی ناامیدت نمیکنه بس که قلمش عمیق، غنی و پر معناست.
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
        

          به نظرم کتاب خوبی بود....روایت اینکه طمع با آدم چیکار می‌کنه و همچنین داستان دردناک یک مرد فقیر که پول نداره بچه ش رو دکتر ببره....واقعا اونجا ها من درد رو احساس کردم و وقتی که مالی گیرت میاد  نباید طمع کنی...مگه نه حتی همون رو هم از دست میدی....آدم باید قناعت کنه و واقعا کتاب خوبی بود....به نظرم حداقل یک بار باید خونده بشه من که خیلی خوشم اومد....
        

          این داستان خود تجسم درد است.
تصویری از خودباختگی انسان به تقدیر.
«مروارید» اولین اثری از جان اشتاین بک است که خواندم؛ اما حقیقتاً این مرد چه خوب توانسته جبر را در زندگی و تعاملات اجتماعی به نمایش بگذارد.
داستان توصیف‌ها و تصاویری زنده از زندگی، و نیز زبانی روان و نسبتاً ادبی دارد. هنگام مطالعه، گویی به تماشای صحنه های یک فیلم نشسته‌ای؛ همه چیز بینا و گویاست.
داستان روایت زندگی فقیرانه و کپرنشینی زن و مردی ماهیگیر است، که همه آرزویشان فرزندشان است.
کشف یک مروارید، زندگی سخت و یکنواخت آنها را دچار تحولی پرچالش می‌کند، که نهایتاً بهایی بسیار گران بابت آن می‌پردازند.
ایده داستان شاید تکراری باشد، ولی به نحوی متفاوت بیان شده و نویسنده هیچ عجله‌ای در بیان آن ندارد و سر صبر همه چیز را برای خواننده توصیف می‌کند.
فقر، تبعیض، خرافه، نژادپرستی، ظلم اجتماعی و مبارزه با آن، مضامینی هستند که در این داستان به آنها پرداخته شده است.
        

          یک؛ قبل از این کتاب، از اشتاین‌بک فقط رمان کوتاه «موش‌ها و آدم‌ها» رو خونده بودم. با این که سال‌های زیادی از خوندن اون کتاب گذشته و من هم - که به داشتن حافظه‌ی خوب معروف نیستم - فقط کلیاتی ازش در خاطرم مونده ولی وقتی در ذهنم مرورش می‌کنم، بعضی از حس‌هایی که با خوندن کتاب داشتم رو دوباره حس می‌کنم؛ حس‌های مختلفی که مهم‌ترینشون، تلخیه. اشتاین‌بک، خیلی خوب از امیال آدم‌ها می‌نویسه. امیالی که تلخی در پی دارند. تلخی‌ای که آدم‌ها رو رها نمی‌کنه.
دو؛ خود داستان برگرفته از یکی از داستان‌های فولکلور مکزیکه و مخصوصا با توجه به حجم کمش، پیچیدگی‌های زیادی نداره؛ اشتاین‌بک در شاخ‌وبرگ دادن به این داستان از تمی استفاده کرده و در اون استعاره‌هایی رو گنجونده که داستان رو باورپذیرتر و جذاب‌تر کرده. درحقیقت مروارید، حکایت پندآموزیه که به شکل رمانک گیرایی دراومده.
سه؛ پیچیدگی‌ اندک و حجم کم کتاب در کنار ریتم تند روایت داستان، باعث می‌شه که وقتی شروع به خوندنش کردی، خیلی سخت بتونی تا قبل از تموم شدن، زمینش بذاری.
        

          به نام او

در ادامه اشتاین‌بک‌خوانی به سراغ کتابی از او رفتم که سالها در کتابخانه نخوانده مانده بود؛ «مروارید»
نسخه‌ای که من از این کتاب کوچک داشتم به ترجمه آقای سروش حبیبی بود پس با آن شروع به خواندن کردم، بعد یادم آمد که نسخه الکترونیکی ترجمه محمدجعفر محجوب را هم دارم. ترجمه‌ای که در سال ۱۳۴۰ برای اولین‌بار این کتاب جان اشتاین‌بک را به مخاطبان معرفی کرد. گفتم بگذار فصلی از این کتاب را به ترجمه فاضل ارجمند، دکتر محجوب، بخوانم. چنان مجذوب ترجمه محجوب شدم که دیگر نسخه حبیبی را کنار گذاشتم و تنها گه‌گاه من‌باب مقایسه و اثبات مجدد و مکرر به خود که چقدر ترجمه محجوب بهتر است به آن گریز می‌زدم. علاوه‌بر نثر بهتری که ترجمه محجوب داشت مقدمه خواندنیش هم به کارم آمد مقدمه‌ای که بیش از شش دهه پیش از اولین نوشته‌هایی بود که اشتاین‌بک را به مخاطب فارسی‌زبان معرفی می‌کرد در زمانی که او زنده بود و هنوز نوبل ادبیات را از آن خود نکرده بود.

به نظر بنده سروش حبیبی در مقام مترجم دو نوع اثر دارد؛ ترجمه و بازترجمه. ترجمه‌هایش خوب است و خواندنی، آثاری که برای اول‌بار ترجمه کرده؛ «خداحافظ گری کوپر»، «طبل حلبی»، «بیابان تاتارها»، «ژرمینال» و آثاری از هرمان هسه و آنتونی تابوکی ایتالیایی و چندین کتاب دیگر. کتابهای بازترجمه‌اش آنهایی هستند که پیش از او دیگرانی و یا حتی خودش ترجمه کرده‌اند و او باز آنها را ترجمه کرده و راهی بازار کرده است و علی‌اغلب آثاری هستند که اگرچه آبرومند و خواندنی هستند ولی به کیفیت آثار پیش از آن نیستند. به‌عنوان مثال ترجمه «آبلوموف» خود او در پیش از انقلاب بهتر از ترجمه او در بعد از انقلاب است، هرچند که ادعا می‌کند ترجمه پس از انقلابش بعد از آشنایی او با زبان روسی است. شاید این حرف کمی متهورانه باشد ولی من می‌گویم او حتما متن ترجمه‌های پیشین را پیش رو می‌گذارد و بعد ترجمه می‌کند یعنی اگر بخواهد متن اصلی را معیار قرار دهد حتما متن ترجمه موفق پیشینش به فارسی را نیز می‌بیند وگرنه این‌همه تمهید و تلاش برای متفاوت سخن‌گفتن با ترجمه پیشین چه معنایی دارد؟ این ادعا هم که همیشه از سمت او مطرح می‌شود که باید آثار کلاسیک را دوباره ترجمه کنیم چون زبان درحال تغییر است و باید بروزتر سخن بگوییم هم سخن بی‌اساسی است. در همین کتاب «مروارید» محجوب از معادل «مغازه» استفاده می‌کند و جناب حبیبی قریب نیم‌قرن بعد از لفظ «حجره». چرا؟ چون باید متفاوت از محجوب ترجمه کند. محجوب می‌گوید: «خریدار مروارید» و حبیبی می‌گوید: «مرواریدخر». یا این تلاش برای متفاوت سخن‌گفتن سبب می‌شود که او نحو طبیعی زبان فارسی را بشکند و از ساده سخن گفتن فاصله بگیرد و کارهای عجیب و غریبی بکند مثل قید ساختن، فی‌المثل به «رسمی» بگوید «رسمانه» یا به جای آنکه بگوید «در حالی که از پله پایین می‌رفت، گفت: ...» بگوید: «از پله پایین‌روان گفت: ...» (البته این دو مورد اخیر در ترجمه «مروارید» نیست) شما با این دقتی که عرض کردم ترجمه «جنگ و صلح» و «مرگ ایوان ایلیچ» جناب کاظم انصاری را با ترجمه‌های سروش حبیبی از این کتابها مقایسه کنید.

سخن درباره ترجمه جناب حبیبی به درازا کشید بر من ببخشایید. کوتاه درباره کتاب بگویم و بعد بندی از کتاب را از هر دو ترجمه با شما به اشتراک بگذارم تا خودتان قضاوت کنید.

«مروارید» داستان بلندی است که اشتاین‌بک آن را در میانه عمر هنری خود نوشته است. داستان مهمی است و مولفه‌های سبکی این نویسنده را دارد یکی از این مولفه‌های جلوه‌های ناتورالیسمی در این اثر است. «جبرگرایی» و «زشت‌نویسی» یکی از مهمترین مولفه‌های ناتورالیسم است که در این اثر به حد کمال به چشم می‌خورد. داستان در مکزیک می‌گذرد و چنان که اشتاین‌بک در پیشانی‌نوشت اثر یادآور می‌شود براساس افسانه‌ای محلی آن را نوشته است. مرد و زنی فقیر مرواریدی درشت را صید می‌کنند و ... . فضای داستان و کوتاهی‌اش «پیرمرد و دریا»ی همینگوی را فرایاد می‌آورد ولی آن کجا و این کجا؟ رئالیسم ساده و بی‌تکلف همینگوی با ناتورالیسم پرتکلف و شلوغ اشتاین‌بک قابل قیاس نیست. ولی در کنار هم خواندنشان می‌تواند فهم ما را نسبت به آثار این دو نویسنده بزرگ هم‌وطن و هم‌روزگار ارتقا دهد. من اگر مروارید را در جوانی می‌خواندم مطمئنا برایم تاثیرگذارتر بود. ولی الان آن را اثری تقریبا معمولی از این نویسنده بزرگ می‌دانم.

و اما یک بند از دو ترجمه؛ البته پیش از آن بگویم که به احتمال زیاد محجوب این اثر را از فرانسه ترجمه کرده چرا که هم فصل‌بندی ترجمه‌اش اندکی متفاوت است و هم اسم‌ها را به‌صورت فرانسوی آورده مثلا «خووآنا» را «ژوآنا» ترجمه کرده، البته این مورد برای من چندان مهم نیست: 

«کینو در منزل خود، روی حصیر چمباتمه زده و افکار تاریکی مغزش را فراگرفته بود. مروارید را زیر یکی از سنگ‌های اجاق پنهان کرده و چنان به نقش حصیر خیره شده بود که بافت‌های جناقی‌شکل حصیر جلوی چشمش می‌رقصید. او دنیای سابق خود را از دست داده و به دنیای جدیدی نرسیده بود. کینو می‌ترسید. حتی یک دفعه نیز در تمام دوران زندگی خود از منزلش دور نشده بود. از خارجی‌ها و جاهای غریب وحشت داشت. از این غول عجیب و ناشناس که پایتختش می‌نامیدند، می‌ترسید.»
(ص 95، مروارید به ترجمه محمدجعفر محجوب، چاپ ششم (1401)، انتشارات علمی و فرهنگی)

«کینو در کپر خود روی حصیرش چندک زده بود و فکر می‌کرد. مرواریدش را زیر سنگی پای اجاق چال کرده بود و به الیاف بافته حصیر ماتش برده بود. به قدری به آن‌ها چشم دوخت که عاقبت نقش حصیر در نظرش به رقص آمد. دنیا و آخرت هردو را باخته بود و می‌ترسید. به عمر خود از گوشه‌اش دور نشده بود. از بیگانگان و جاهای ناشناخته می‌ترسید. از آن دیو بیگانگی که پایتخت بود وحشت داشت.»
(ص 74 ،  مروارید ترجمه سروش حبیبی ، چاپ اول (۱۳۸۹)، نشر فرهنگ معاصر)
        

          داستانی جالب بود اما این انتشار متن کامل داستان نیست و  کوتاه شده ولی ترجمه خوب و روانی داشت.
اوایل داستان به صورت معمولی پیش رفت و هرچه جلوتر رفت اشتیاقم برای خوندن و فهمیدنش بیشتر شد و درنهایت پایان داستان برام خیلی غیر منتظره بود.

        

          طمع،حسادت، خود خواهی و پول دوستی بیش از حد، به خوبی به تصویر کشیده شده...طمع و حسادت دیگران باعث رنج این خانواده شد...فکر کنم برای همینه که میگن خوشبختیتون را فریاد نزنید یا جزئیات زندگیتونو برای کسی فاش نکنید چون همیشه یه عده آدم...هستن که میخوان دلیل خوشبختیتونو ازتون بگیرن و یا ازبین ببرن...


        

          به نام او

در ادامه اشتاین‌بک‌خوانی به سراغ کتابی از او رفتم که سالها در کتابخانه نخوانده مانده بود؛ «مروارید»
نسخه‌ای که من از این کتاب کوچک داشتم به ترجمه آقای سروش حبیبی بود پس با آن شروع به خواندن کردم، بعد یادم آمد که نسخه الکترونیکی ترجمه محمدجعفر محجوب را هم دارم. ترجمه‌ای که در سال ۱۳۴۰ برای اولین‌بار این کتاب جان اشتاین‌بک را به مخاطبان معرفی کرد. گفتم بگذار فصلی از این کتاب را به ترجمه فاضل ارجمند، دکتر محجوب، بخوانم. چنان مجذوب ترجمه محجوب شدم که دیگر نسخه حبیبی را کنار گذاشتم و تنها گه‌گاه من‌باب مقایسه و اثبات مجدد و مکرر به خود که چقدر ترجمه محجوب بهتر است به آن گریز می‌زدم. علاوه‌بر نثر بهتری که ترجمه محجوب داشت مقدمه خواندنیش هم به کارم آمد مقدمه‌ای که بیش از شش دهه پیش از اولین نوشته‌هایی بود که اشتاین‌بک را به مخاطب فارسی‌زبان معرفی می‌کرد در زمانی که او زنده بود و هنوز نوبل ادبیات را از آن خود نکرده بود.

به نظر بنده سروش حبیبی در مقام مترجم دو نوع اثر دارد؛ ترجمه و بازترجمه. ترجمه‌هایش خوب است و خواندنی، آثاری که برای اول‌بار ترجمه کرده؛ «خداحافظ گری کوپر»، «طبل حلبی»، «بیابان تاتارها»، «ژرمینال» و آثاری از هرمان هسه و آنتونی تابوکی ایتالیایی و چندین کتاب دیگر. کتابهای بازترجمه‌اش آنهایی هستند که پیش از او دیگرانی و یا حتی خودش ترجمه کرده‌اند و او باز آنها را ترجمه کرده و راهی بازار کرده است و علی‌اغلب آثاری هستند که اگرچه آبرومند و خواندنی هستند ولی به کیفیت آثار پیش از آن نیستند. به‌عنوان مثال ترجمه «آبلوموف» خود او در پیش از انقلاب بهتر از ترجمه او در بعد از انقلاب است، هرچند که ادعا می‌کند ترجمه پس از انقلابش بعد از آشنایی او با زبان روسی است. شاید این حرف کمی متهورانه باشد ولی من می‌گویم او حتما متن ترجمه‌های پیشین را پیش رو می‌گذارد و بعد ترجمه می‌کند یعنی اگر بخواهد متن اصلی را معیار قرار دهد حتما متن ترجمه موفق پیشینش به فارسی را نیز می‌بیند وگرنه این‌همه تمهید و تلاش برای متفاوت سخن‌گفتن با ترجمه پیشین چه معنایی دارد؟ این ادعا هم که همیشه از سمت او مطرح می‌شود که باید آثار کلاسیک را دوباره ترجمه کنیم چون زبان درحال تغییر است و باید بروزتر سخن بگوییم هم سخن بی‌اساسی است. در همین کتاب «مروارید» محجوب از معادل «مغازه» استفاده می‌کند و جناب حبیبی قریب نیم‌قرن بعد از لفظ «حجره». چرا؟ چون باید متفاوت از محجوب ترجمه کند. محجوب می‌گوید: «خریدار مروارید» و حبیبی می‌گوید: «مرواریدخر». یا این تلاش برای متفاوت سخن‌گفتن سبب می‌شود که او نحو طبیعی زبان فارسی را بشکند و از ساده سخن گفتن فاصله بگیرد و کارهای عجیب و غریبی بکند مثل قید ساختن، فی‌المثل به «رسمی» بگوید «رسمانه» یا به جای آنکه بگوید «در حالی که از پله پایین می‌رفت، گفت: ...» بگوید: «از پله پایین‌روان گفت: ...» (البته این دو مورد اخیر در ترجمه «مروارید» نیست) شما با این دقتی که عرض کردم ترجمه «جنگ و صلح» و «مرگ ایوان ایلیچ» جناب کاظم انصاری را با ترجمه‌های سروش حبیبی از این کتابها مقایسه کنید.

سخن درباره ترجمه جناب حبیبی به درازا کشید بر من ببخشایید. کوتاه درباره کتاب بگویم و بعد بندی از کتاب را از هر دو ترجمه با شما به اشتراک بگذارم تا خودتان قضاوت کنید.

«مروارید» داستان بلندی است که اشتاین‌بک آن را در میانه عمر هنری خود نوشته است. داستان مهمی است و مولفه‌های سبکی این نویسنده را دارد یکی از این مولفه‌های جلوه‌های ناتورالیسمی در این اثر است. «جبرگرایی» و «زشت‌نویسی» یکی از مهمترین مولفه‌های ناتورالیسم است که در این اثر به حد کمال به چشم می‌خورد. داستان در مکزیک می‌گذرد و چنان که اشتاین‌بک در پیشانی‌نوشت اثر یادآور می‌شود براساس افسانه‌ای محلی آن را نوشته است. مرد و زنی فقیر مرواریدی درشت را صید می‌کنند و ... . فضای داستان و کوتاهی‌اش «پیرمرد و دریا»ی همینگوی را فرایاد می‌آورد ولی آن کجا و این کجا؟ رئالیسم ساده و بی‌تکلف همینگوی با ناتورالیسم پرتکلف و شلوغ اشتاین‌بک قابل قیاس نیست. ولی در کنار هم خواندنشان می‌تواند فهم ما را نسبت به آثار این دو نویسنده بزرگ هم‌وطن و هم‌روزگار ارتقا دهد. من اگر مروارید را در جوانی می‌خواندم مطمئنا برایم تاثیرگذارتر بود. ولی الان آن را اثری تقریبا معمولی از این نویسنده بزرگ می‌دانم.

و اما یک بند از دو ترجمه؛ البته پیش از آن بگویم که به احتمال زیاد محجوب این اثر را از فرانسه ترجمه کرده چرا که هم فصل‌بندی ترجمه‌اش اندکی متفاوت است و هم اسم‌ها را به‌صورت فرانسوی آورده مثلا «خووآنا» را «ژوآنا» ترجمه کرده، البته این مورد برای من چندان مهم نیست: 

«کینو در منزل خود، روی حصیر چمباتمه زده و افکار تاریکی مغزش را فراگرفته بود. مروارید را زیر یکی از سنگ‌های اجاق پنهان کرده و چنان به نقش حصیر خیره شده بود که بافت‌های جناقی‌شکل حصیر جلوی چشمش می‌رقصید. او دنیای سابق خود را از دست داده و به دنیای جدیدی نرسیده بود. کینو می‌ترسید. حتی یک دفعه نیز در تمام دوران زندگی خود از منزلش دور نشده بود. از خارجی‌ها و جاهای غریب وحشت داشت. از این غول عجیب و ناشناس که پایتختش می‌نامیدند، می‌ترسید.»
(ص 95، مروارید به ترجمه محمدجعفر محجوب، چاپ ششم (1401)، انتشارات علمی و فرهنگی)

«کینو در کپر خود روی حصیرش چندک زده بود و فکر می‌کرد. مرواریدش را زیر سنگی پای اجاق چال کرده بود و به الیاف بافته حصیر ماتش برده بود. به قدری به آن‌ها چشم دوخت که عاقبت نقش حصیر در نظرش به رقص آمد. دنیا و آخرت هردو را باخته بود و می‌ترسید. به عمر خود از گوشه‌اش دور نشده بود. از بیگانگان و جاهای ناشناخته می‌ترسید. از آن دیو بیگانگی که پایتخت بود وحشت داشت.»
(ص 74 ،  مروارید ترجمه سروش حبیبی ، چاپ اول (۱۳۸۹)، نشر فرهنگ معاصر)
        

          3.75

از دوزخ درد گذشته و از آن سوی آن بیرون آمده بود و زرهی از افسون گرد خود داشتند.

داستان بسیار تلخی بود، اینقدر تلخ که حتی توصیفات زیبای نویسنده هم از تلخی اون کم نمی‌کنه. من این تلخی رو البته دوست دارم. من پایان تلخ رو به پایان های سرخوشانه در ادبیات و سینما همیشه ترجیح میدم، به این علت که به زندگی شبیه تره و زندگی هم همینقدر تلخ و بی‌رحمه.گاهی نمیشه که نمیشه. کینو که شخصیت اصلی داستان بود و غرق در فقر و نداری.غرق در بدبختی و بی عدالتی.فقر درگیر شده کینو و خوآنا و فرزندشون یه فقر معمولی نیست.فقری است به گستردگی و بی رحمی و خانه خراب کنی که حتی پول دوا درمون بچتم نداری. تو این وضعیت یک مروارید پیدا میشه. نور دلی روشن میشه.اینطور تصور میشه که خداحافظ بدبختی،سلام خوشبختی اماااا بدبختی مثل کنه است.مثل یه رفیق صمیمی که همه جا باهات هست.به تلافی همه دوستایی که باید تو زندگی میداشتی و باهات میموندن و الان نداری. وقتی مروارید پیدا میشه چه آرزوها و نقشه هایی تو دل کینو نقش می‌بندن. تلاش میکنه مروارید رو  بفروشه و ادامه داستان تلاش او برای فروش مروارید و رهایی از فقر رو نشون میده و سرانجام شوم این تلاش.

بالاتر از سیاهی رنگی نیست.

نمی‌دونم این ضرب المثل رو کی درست کرده.خیلی هم استفاده میشه.در شبکه های اجتماعی در تعاملات بین مردم و به نظر من مزخرف ترین ضرب المثلی است که رواج داره.سیاهی هزار رنگ داره بر خلاف ظاهر یک رنگش. از یک پله که میری پله بعدی رنگشو میبینی. تا وارد نشدی نمیفهمی.بدبختی مثل سیاهی درجات گوناگونی داره.همون لحظه که فکر میکنی وضعیت از این بدتر نمیشه، همین لحظه یه شکست دیگه است.همیشه اوضاع میتونه از این بدتر بشه.شاهد این ادعا هم همین آقای کینو است که درسته اول داستان در فقر و نداری و کپرنشینی زندگی می‌گذروند اما پایان داستان شاید خودشم مثل من مخاطب احتمالا دلش برای اوضاع زندگی‌اش در اول داستان تنگ میشه.

نقد به ساختار.

شاید منظور اشتاین بک از این داستان یه نقد به ساختار ناعادلانه جامعه بود.سرخ پوستانی که تحت لوای سفید پوستان با بی عدالتی و ناعدالتی گسترده ای روزگار می‌گذرونند.تلاششون نتیجه نمیده. تلاششون برای رهایی از این زندگی نکبت بار نه تنها نتیجه نمیده بلکه منتج به نتایج شوم و تلخی میشه.علت اینه  این ساختار که سنگ بناش بر بی عدالتیه باید تغییر کنه و تا این تغییر نکنه کینو و امثال کینو روز خوشی نخواهند دید و فقط درجات گوناگون سیاهی رو تو زندگیشون حس می‌کنند.شاید اشتاین بک می‌خواد بگه بی عدالتی مثل یک جارو برقی مکنده قوی همه چی زندگی فقرا رو می‌بلعه .

آیه ای از قرآن.

بخشی از آیه 216 سوره بقره می‌فرماید: وَعَسَى أَنْ تُحِبُّوا شَيْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَكُمْ (و چه بسا چيزى را خوش داشته باشيد و آن به زيان شما باشد) آقای کینو عزیز این قسمت از این آیه زندگی شما در این داستان بود.کاش که قسمت قبلی آیه و جایی که می‌فرماید : و چه بسا چیزی را دوست ندارید و خیر شما در آن است برات اتفاق می‌افتاد...واقعا کلیت داستان برای من تداعی کننده این آیه بود.به طور کلی این آیه از قدیم الایام همیشه تو ذهنم رنگ و نقش پر رنگی داشته و وقتی داستان رو خوندم از اولین چیزهایی که ذهنم خطور کرد همین قضیه بود. کاش به حرف خوآنا گوش می‌کردی....

می‌خونم از اشتاین بک.بازم می‌خونم.اگر عمری باشه بازم می‌خونم.
        

          کتاب موش ها و آدم ها قبل از این خواندم واقعاً برام جذاب و روان بود و من خیلی لذت بردم برای همین انتخاب بعدی هم از این نویسنده بود. نظرات دیگران را که خواندم همه گفتند داستان ساده و روان و از توصیفات لذت بردند اما من  از توصیفات  لذت نبردم به نظرم خیلی زیاد و خسته کننده بود البته برای من.
اصل ماجرا را دوست داشتم ولی برایم خسته کننده هم بود نسبت به کتاب موش ها و آدم ها.
        

          کتاب مروارید نوشتۀ جان اشتاین‌بک، روایتی است موجز اما ژرف، دربارهٔ طمع، عشق، فقر و سرنوشت. داستان مردی به نام کینو، غواص فقیری که با یافتن مرواریدی بزرگ گمان می‌کند بختِ بلند درِ خانه‌اش را زده، اما دیری نمی‌پاید که این گنج درخشان، تاریکی را بر زندگی‌اش سایه می‌افکند.

در این کتاب، اشتاین‌بک با نثری ساده اما پرنفوذ، تصویری از جامعه‌ای می‌کشد که در آن فقر نه‌تنها جسم را می‌فرساید، بلکه روح را نیز در بند می‌کشد. مروارید نه تنها یک شیء، بلکه نماد رؤیاهای انسان است؛ رؤیایی که وقتی با حرص و فریب درآمیزد، می‌تواند بدل به کابوسی ویرانگر شود.

هر صفحه از این اثر، طنین گام‌های انسانی است که در جست‌وجوی خوشبختی، آرام‌آرام در باتلاق طمع فرو می‌رود. اشتاین‌بک به ما نشان می‌دهد که گاهی بزرگ‌ترین ثروت، همان چیزی است که پیش از آغاز رؤیا در اختیار داشته‌ایم، و گاه درخشش مروارید، تنها نور فریبی است که ما را از مسیرِ روشنِ زندگی دور می‌سازد.