یادداشت‌های پرنیان سجادپور (21)

          «فقط رفیق، بگو. بگو، می‌خواهم بشنوم چه بر زبانت چرخید آن‌گاه که صدای پا و درد به هم می‌آمیخت؟ می‌خواهم یاد بگیرم کدام شعر، کدام سرود، کدام آواز، کدام اسم را به‌زبان بیاورم که زانویم نلرزد؛ آن‌گاه که به پشت سر می‌نگرم.»
        

          “What I sometimes mistake for ecstasy is simply the absence of grief.”
        

          «زیرا که دست‌هایش،
در دست من ستارهٔ جیبی‌ست»
        

          سوگ کلماتم رو با بی‌رحمی تمام به‌ غارت می‌بره. آدم‌هایی که بلدن در مورد سوگ این‌چنین لخت، دقیق و بدون اضافه‌کاری بنویسن، از آدم‌های محبوبم روی این کره‌ی خاکی‌ان.  

«در بین همه‌ی گونه‌های همراهی که با رفتنش از دست داده بودم، «هم‌اندوهم» نیز رفته بود.»
        

          بهمن فرسی توی شب یک شب دو می‌گه «ادبیات واقعی و صمیمانه دفترچه‌های خاطرات هستند که کرورها در نهانخانه‌های آدم‌ها حفظ می‌شوند و هرگز هم برای سراسر خوانده شدن به کسی عرضه نمی‌شوند. ادبیات واقعی همین نامه‌ها هستند که در لحظه زاده می‌شوند و می‌میرند». از این رو خوندن نامه‌ها برای من هیجان عجیبی داره. مثل اینه که پا گذاشتی توی حریم شخصی یک نفر. وقتی این نامه‌ها رو می‌خوندم، با عباس کیارستمی‌ای روبه‌رو نبودم که همیشه تحسینش کرده‌ام و فیلم‌ها و عکس‌هاش رو دوست دارم؛ با عباس‌نامی روبه‌رو بودم که داره برای همسر و فرزندانش نامه می‌نویسه. نامه‌هایی که توشون خودشه. تلاشی نکرده برای مخاطبان زیادی جالب و زیبا به نظر بیان و نمی‌دونسته روزی این همه آدم قراره بخوننشون. 
یه انتقادی که به کتاب وارده به نظرم، اینه که برای من خوندن دست‌خط کیارستمی یکم دشوار بود. کاشکی در کنار این که خود نامه‌ها چاپ شده‌ان، یه قسمت هم به صورت تایپ‌شده متن نامه‌ها رو چاپ می‌کردن. این‌طوری برای کسی مثل من، هم اون حس و حال دیدن دست‌خط نگارنده حفظ می‌شد و هم می‌تونستم بفهمم چی داره می‌گه! :)) چون بعضی جاها از بس ناخوانا بود که از روشون می‌پریدم. نامه‌ها به فرزندانش کمی خواناترن. که خب طبیعیه و احتمالاً با آگاهی این‌طوری نوشته‌شده‌ان. اونا رو هم در کل بیش‌تر از بقیه قسمت‌های کتاب دوست داشتم. چندتاشون توی برگه‌های کانون پرورش فکری نوشته‌شده‌بودن که رقیقم کرد. 
کتاب در کل یکم بی‌سروتهه. نمی‌دونم نامه‌ها ترتیب خاصی دارن یا نه. عکسای استفاده شده رو خیلی دوست داشتم و تا آخر کتاب هم فکر می‌کردم خود کیارستمی اونا رو گرفته ولی بعد فهمیدم که نه.
نقاشی‌های ساده‌اش از وسایل روزمره برای پسرش احمد هم برام خیلی زیبا بود. سر اون سه تا کلیدی که براش نقاشی کرده بود و نوشته بود «اینم سه‌تا کلید برای پسر خوبم که به‌من یاد داد وقتی چیزی نوشتنی ندارم، برایش نقاشی کنم» هم قلبم مچاله شد. حس کردم این‌جا کیارستمی خیلی «بابا»ست.
        

          «- چی رو جا گذاشتی؟
+ پرهای دُرنا رو.»

آخرین باری که چیزی رو این‌طوری یک نفس خونده بودم، یادم نمی‌آد.  
دوهفته‌ی پیش سر حلقه‌ی نمایشنامه‌های ایرانی، یادم آورده شد که رضایی‌راد جزو لیست آدم‌هاییه که دلم می‌خواسته ازشون چیزی بخونم ولی هنوز سر وقتشون نرفته‌ام. امروز صبح توی قطار، وقتی از خواب پریدم و دیگه خوابم نبرد، داشتم دنبال چیزی می‌گشتم که حواسم رو پرت کنم و به «فعل» برخوردم و گفتم چرا که نه، احتمالاً دیگه وقتشه. 
شگفت‌انگیز بود. باورم نمی‌شه. از اون چیزهاییه که آدم ناراحت می‌شه چرا زودتر پیداشون نکرده.
        

          تصویرسازی‌های کتاب بی‌نظیره.✨
        

          با صفحه‌های آخرش اشک ریختم. پوتین‌هام از همیشه سنگین‌ترن.
        

          پارسال در هفته‌ی سالگرد هواپیما با بازگو خیلی اتفاقی «لنگرگاهی در شن روان» رو شروع کردیم و من از این همزمانی خیلی در هراس بودم. Notes on Grief آدیچی که به تجربه‌اش در مواجهه با مرگ پدرش می‌پردازه، به‌عنوان اولین جستار اون کتاب آورده شده بود. یادمه که وقتی داشتم می‌خوندمش، بعد از سال‌های متمادی شروع کردم با کتابی گریه‌کردن. مفهوم سوگ مثل مفهوم خانه برای من چیزیه که هیچ وقت خسته‌ام نمی‌کنه و هر چه‌قدر بیشتر در موردش می‌خونم، مشتاق‌تر می‌شم. اون چند هفته‌ای که داشتیم به این کتاب می‌پرداختیم یک سری احساساتی برای من در مورد آبان، هواپیما و آدم‌های ازدست‌رفته‌ام روی سطح اومد که قبلش هر کاری می‌کردم بهشون دسترسی نداشتم و نتونسته بودم درست سوگواری کنم. پیش می‌اومد که با روایت‌های شخصی گریه‌مون بگیره و زخم‌های همدیگه رو لیس بزنیم و دست در هم حلقه کنیم. لنگرگاهی در شن روان رو من با این کتاب/جستار آدیچی به‌خاطر می‌آرم و ازش ممنونم که به من بالاخره ذره‌ای فرصت سوگواری داد. 
«بروید خانه. چرا آمده‌اید خانه‌ی ما تا آن دفترچه‌ی نا‌آشنا را خط‌خطی کنید؟ چطور به خودتان اجازه می‌دهید این ماجرا را واقعی کنید؟ آدم‌های خوش‌قلبی که برای تسلیت آمده‌اند همدست مرگ به‌نظر می‌رسند. حس می‌کنم هوا پر از توطئه است. وقتی به آدم‌هایی فکر می‌کنم که سن‌شان از هشتادوهشت سال، از سن پدرم بیشتر است و زنده و سالم‌اند، انگار خار غلیظ توی قلبم فرو می‌رود. خشمم می‌ترساندم. ترسم می‌ترساندم. ته‌ته دلم یک جور شرم هم هست: چرا این‌قدر خشمگینم؟ چرا این‌قدر ترسیده‌ام؟ از رفتن به بستر و از بیدار شدن می‌ترسم. از فردا و همه‌ی فرداهای بعدش می‌ترسم. باورم نمی‌شود که پستچی طبق معمول برایم نامه می‌آورد و این‌جا و آن‌جا برای سخنرانی دعوتم می‌کنند و سرخط خبرها روی صفحه‌ی تلفنم ظاهر می‌شود. چطور ممکن است وقتی روحم مدام ترک می‌خورد و تکه‌تکه می‌شود، دنیا همین‌طور ادامه داشته باشد و بی هیچ تغییری نفس بکشد؟» 
چیزی که در هر بار مواجهه با سوگ برام هیچ‌وقت عادی نمی‌شه اینه که در پروسه‌ی سوگواری آدم باورش نمی‌شه که اون بیرون زندگی هنوز ادامه داره و همه‌چیز طبق روال قبلی در حال رخ‌دادنه؛ در حالی که تو در این‌جا نشسته‌ای و جگرت آتیش گرفته و نفست بالا نمی‌آد.
        

          جستار موردعلاقه‌م «ایستادگی در برابر هراس» بود. روسری‌های سفید و دادخواهی مادران.
        

          این اولین چیزی بود که از رضا قاسمی می‌خوندم و مشتاقم که هر چه سریع‌تر برم سر وقت بقیه‌ی نوشته‌هاش. فکر می‌کنم به زمان بیشتری احتیاج دارم تا برام روشن بشه دقیقاً چه حسی به این کتاب داشتم و بتونم در موردش بنویسم و با این اوصاف ای کاش گودریدز بهم اجازه می‌داد بهش دو‌ونیم ستاره بدم. پراکندگی چیزها یک مقدار اذیتم کرد که جلوتر متوجه شدم دلیلش چیه. از قسمت آخر کتاب که نویسنده اون‌جا توضیح داده نوشتن این رمان به چه شکلی جلو رفته خیلی خوشم اومد. نوشتن رمان فی‌البداهه برای آدمی که «همنوایی…» رو سیزده بار نوشته و «چاه بابل» رو بیست بار، باید تجربه‌ی خیلی سخت و جالبی بوده باشه. در اون‌جا اشاره کرده که این بداهه‌سرایی از موسیقی ایرانی که برخلاف موسیقی غربی مبتنی بر بداهه‌نوازیه (از این ویژگی خیلی خوشم می‌آد) و تعلق قاسمی به تئاتر سرچشمه گرفته و واقعاً شگفت‌انگیزه.
        

          فردا باید پرتقال و تره‌فرنگی بخرم و مربای پرتقال و سوپ تره‌فرنگی درست کنم.
        

          چندباری نوشتم و پاک کردم. در این دوهفته‌ای که این کتاب همه‌جا همراهی‌م کرد، به‌قدری از مواجهه با برجر شگفت‌زده و مسحور بودم که احساس می‌کنم چیزی که در قلبم دارم رهاتر و شخصی‌تر اونیه که بشه در قالب کلمه‌ها زندانی‌شون کرد؛ یا حداقل من فعلاً ناتوانم. نامه‌ها و دفترهای خاطرات در نظرم واقعی‌ترین و ارزشمندترین شکل ادبیات اند. نویسنده‌ی یک نامه هیچ‌وقت فکرش رو هم نمی‌کنه که کلماتی که در خلوت خودش به رشته‌ی تحریر درآورده، روزی قراره در معرض دید اشخاصی به‌جز خودش و گیرنده قراره بگیره و این دقیقاً همون چیزیه که من از ادبیات می‌خوام و دلم می‌خواد از آدم‌ها بخونم و ببینم. 
 مجموعه‌ی نامه‌های آیدا به خاویر یک عاشقانه‌ی ملموس، روان و بی‌نظیره. آیدا زنیه که در نامه‌هاش به معشوقش، خاویر، که به اتهام عضویت در گروهک‌های تروریستی در زندان به‌سر می‌بره و به دو بار حبس ابد محکوم شده از ریزودرشت جزئیات روزمره‌اش، خیالاتش، دلتنگی‌ها و آدم‌هایی که باهاشون سروکار داره می‌نویسه؛ از طعم بستنی یخی‌هایی که در یخچال داروخونه نگهداری می‌کنه و با همکارش تقسیم می‌کنه، مردم شهر و داستان‌هاشون، بیمارانی که به‌صورت روزمره ملاقات می‌کنه،  باقلواهای روی طاقچه، دلتنگی‌ها و عشقی که برای خاویر داره، بریده‌هایی از خاطرات مشترک و ژله‌ها با تکه‌های میوه. برجر در ابتدای کتاب ادعا می‌کنه که این نامه‌ها واقعی‌اند و تعدادی نامه‌ی فرستاده‌نشده هم در بین اون‌ها هست که از خوانندگان می‌خواد ازش نپرسند از کجا پیداشون کرده؛ اما نمی‌تونم باور کنم که خودش دستی در نگارششون نبرده باشه. در مصاحبه‌ای به سانتاگ (To Tell a Story) که امروز پیداش کردم می‌گه که «من از آدم‌های واقعی اطرافم برای قصه‌گفتن استفاده می‌کنم» و من واقعاً می‌میرم برای دیدن، خوندن و تجربه‌کردن این شکل از به‌اشتراک‌گذاشتن جزئیات روزمرگی‌ها. درهم‌آمیختگی با چنین اثری چیزی بود که هر لحظه و هر ثانیه شگفت‌زده‌ام کرد و خیلی وقت‌ها به این فکر کردم که کلمات آیدا به‌قدری واقعی و ملموسن که می‌تونستند کلمات من باشند.

ترجمه‌ی ندا احمدی واقعاً ناراحتم کرد یک جاهایی. به‌صورت کلی فارسی قابل‌قبولیه اما در بعضی جاها اون‌قدر تحت‌الفظی و گنگ و بده که مجبور شدم از یک جایی به بعد مدام به متن اصلی رجوع کنم. ویراستاری کتاب هم چنگی به دل نمی‌زنه که البته جای تعجب نداره.
        

          کاشکی می‌تونستم ستاره‌های بیش‌تری بهش بدم.
        

          اولین داستان از براهنی. 
داستان کوتاهی بود؛ ولی خوندنش برای من خیلی طول کشید که البته به کیفیت داستان ارتباطی نداره. خیلی بهتر از چیزی بود که فکرش رو می‌کردم. تقریباً تمام داستان با چشم‌بند روی چشم‌های شخصیت اصلی، رحمت، روایت می‌شه و دونستن این باعث می‌شه فضاسازی قوی براهنی خیلی بیش‌تر به‌چشم بیاد. حس می‌کردم یه گوشه ایستادم و دارم اتفاقات رو از نزدیک نظاره می‌کنم.
        

          برخلاف انتظارم و بدبینی‌م به نویسندگان ایرانی فعلی، خیلی خوب بود. وقتی شروعش کردم، مطمئن نبودم که دیر یا زود بی‌خیالش نشم و نیمه‌کاره رهاش نکنم؛ اما طولی نکشید که خودم رو لب دریا پیدا کردم. دریایی که بارها توی داستان تکرار می‌شه و هر بار یک روایت تازه و مهم برای خواننده داره. شخصیت‌پردازی‌ها و مهم‌تر از اون، فضاسازی و توصیفات داستان برای یک ناولا درخشان بود.
        

          یکی از سرگرمیای تازه‌ام تلاش واسه پیدا کردن کتاباییه که تو کانون می‌خوندم و لحظه‌ای که یه کتابی به چشمم آشنا میاد، قلبم پر از شادی می‌شه. این کتاب یکی از اوناست که یادمه موقع خوندنش خیلی بهم خوش گذشت. حتی هنوزم یادمه توی کدوم قفسه و کجای کانون بود؛ ولی اسمش یادم نمی‌ا‌ومد.
        

          Pym’s portrayal of loneliness is both subtle and profound. Rather than painting it in broad strokes, she intricately depicts how it quietly seeps into the lives of her characters. Through their daily routine and interactions, we witness the weight of solitude as they navigate the complexities of aging. 
What sets her portrayal apart is its authenticity. Loneliness is not romanticized or exaggerated but presented in its rawest form, making it all more relatable. From the empty spaces in their homes to the longing for connection in mundane encounters, Pym captures the essence of loneliness with grace and empathy.