یادداشت‌های امیرحسین شریفی (25)

          به نظرم تکثیر تاسف انگیز پدربزرگ را نباید به چشم یه داستان خوند. فکر می‌کنم بیشتر شبیه مرثیه‌ای برای یک رویا باشه. 
شاید در وهله اول این طور به‌نظر بیاد که نادر ابراهیمی این کتاب را به عنوان بیاینه‌ای بلند علیه سرمایه‌داری نوشته. اما به نظرم نباید ماجرا رو به همین جا محدود کرد. 
خیلی حرف درباره این کتاب دارم ولی به همین نکته بسنده می‌کنم که هر کس درباره معنای زندگی دغدغه داره باید تکثیر تاسف انگیز پدربزرگ را بخونه. اون چیزی که این کتاب رو ارزشمند می‌کنه، تلاش برای پاسداری از انسان در برابر هر چیزی هست که انسانیت را تهدید می‌کنه. 

        

          شوربختانه خیلی اهل دعا و مناجات به شیوه مرسوم نیستم. معتقدم دعا کردن، دلی ترین شکل ممکن برای صحبت با خالق هست و هر سخن از دل برآید لاجرم بر دل نشیند. 
همیشه این برام سوال بوده، مگر می‌شه با زبانی غیر از زبان مادری، آدم‌ها حرف دل خودشون رو با خدا بزنن؟ شاید مغز ما بتونه هر زبانی رو فرا بگیره ولی به نظرم دل فقط جایگاه زبان مادری هست.
دعاهای بی‌نظیری به زبان عربی در دسترس ماست که هر کدوم دریای معرفت هستن ولی متاسفانه اون جوری که باید و شاید روی من تاثیرگذار نبودن و قطعا ایراد از من هست. 
این کتاب متفاوت‌ترین مجموعه ادعیه‌ای بود که من در عمرم خوندم. نیایش‌های امیر مومنان که ترجمه فارسی اون ها بی‌نظیر هست. به.جرئت می‌تونم بگم ارزش معنوی و معنایی ترجمه ادعیه در این کتاب کاملا با اصل سخن برابری می‌کنه.
و چقدر خوشحالم که سال ۱۴۰۴ به برکت امام عدالت با این کتاب برام شروع شد. 
خلاصه که شما هم اگه مثل من دل‌تون برای فارسی حرف زدن با خدا تنگ شده و می‌خواید به زیباترین شکل ممکن باهاش درد و دل کنید، این کتاب فوق‌العاده رو از دست ندید. 
        

          مانیفست ۹ قطعا یکی از معدود کتاب‌های غیرداستانی هست که تا آخر عمر فراموشش نمی‌کنم و بدون تردید مهم‌ترین کتابی که در سال ۱۴۰۳ خوندم. دو سه روز قبل از تشییع سید حسن نصرالله کتاب رو دست گرفتم و امروز که تمومش کردم حیرت‌زده‌ام. 
صحبت کردن درباره این کتاب اصلا برام آسون نیست ولی به بهانه معرفی این کتاب ناشناخته در ایران می‌خوام چند تا نکته رو به خودم و کسایی که حوصله می‌کنن این نوشته بلند رو تا آخر می‌خونن تذکر بدم.

کجای کاریم؟ 
این کتاب رو یه خبرنگار آمریکایی نوشته. صادقانه بگم از لحظه اول که کتاب رو دست گرفتم، خودم رو آماده کردم با پروپاگاندای آمریکایی برای تخریب حزب الله لبنان به شیوه حرفه‌ای روبه‌رو بشم. 
اما هر چقدر که جلوتر رفتم، پیش فرضم رنگ باخت و دیدم با چه کتاب مستند، دقیق و فوق‌العاده‌ای سروکار دارم. بخاطر همین هم هست که این کتاب نه تو ایران و نه خارج از کشور اصلا شناخته شده نیست. چون نویسنده به حقیقت وفادار بوده. 
بله دوستان، تو روزهایی که ما در ایران به عنوان اصلی‌ترین حامی حزب الله نهایت هنرمون چاپ چندتا سفرنامه از حضور نویسنده هامون در لبنان هست، نیکلاس بلانفورد بیش از ۳۰ سال زمان گذاشته و خطر مرگ رو به جون خریده و روایت میدانی از هسته اولیه شکل‌گیری حزب الله در دهه ۱۹۸۰ تا وضعیت این حزب در سال ۲۰۱۰ رو موشکافانه با ذکر جزییات دقیق تحولات به تصویر کشیده. 
جای تأسف داره که این کتاب بعد از یک دهه از زمان انتشار در ایران ترجمه میشه و تیراژش هم به زحمت به ۱۰۰۰ جلد میرسه.
مهم نیست با حزب الله لبنان و منطق مقاومت در خاورمیانه همراه هستید یا مخالفت دارید. با خوندن این کتاب شناخت کافی از حزب الله برای همراهی یا مخالفت پیدا می‌کنید.

کرامت ما مهم‌تر از سقف بالای سرمان است

جامعه لبنان به‌شدت متکثر هست و این کتاب به‌خوبی میزان تفاوت‌ها اقوام مختلف در این کشور رو نشون داده. تفاوت‌هایی که هر موقع مدیریت نشدن تبدیل به تعارض‌های سختی شدن. بلانفورد خیلی هنرمندانه نشون میده بزرگ‌ترین دشمند حزب الله لبنان نه‌تنها اسرائیل که تعارضات داخلی موجود در لبنان هست.

طرفداران حزب الله به‌گونه‌ای تربیت میشن که اعتقاد دارن خرابی‌ها رو میشه آباد کرد ولی اگر کرامت‌شون از دست بره، ذلیل میشن. این در حالیه که جریان موسوم به 14 مارس و خیلی دیگه از طیف‌های سیاسی لبنان فضای کشور رو در تمام این سال‌ها به‌سمتی پیش بردن که حزب الله رو نقطه مقابل زندگی و رفاه مادی قرار بدن. به‌خصوص بعد از بیرون کردن اسرائیل از خاک لبنان در سال 2000، این مشکل برای حزب الله خیلی جدی شده.

خوندن این کتاب کمک میکنه تا بفهمید نصرالله چطور با هنر رهبری خودش تونسته حزب الله رو در داخل خاک لبنان نه‌تنها سرپا نگهداره، بلکه این تشکیلات رو نسبت به آرمان‌هاش هم متعهد نگهداشته.

 

غافل‌گیری برای موفقیت ضروری است

غافل‌گیری اصل کلیدی مبارزه حزب الله با اسرائیل از سال 1982 تا 2006 بوده. توی کتاب ریز بسیاری از عملیات‌های نظامی حزب‌الله تشریح شده که برای من به‌شدت لذت‌بخش بود. به‌نظرم بعد از 7 اکتبر 2023 و ورود حزب‌الله به‌درگیری با اسرائیل، عنصر غافل‌گیری از حربه نظامی حزب‌الله کنار رفت. برای تحلیل نقاط ضعف و قوت رویایی حزب الله با اسرائیل بعد از 7 اکتبر باید این نکته ضروری رو لحاظ کرد.

 

وارد یک جنگ ثابت نشوید

ارتش اسرائیل در سال 1995 یک سند مهم از حزب الله به‌دست میاره که 13 عنصر اساسی که حزب الله در جنگ با اسرائیل به‌کار می‌برده درش ثبت شده بود. دو جمله زیر از مهم‌ترین بخش‌های عناصر سیزده‌گانه رزمی حزب الله هستن:

راه رسیدن به پیروزی بزرگ از هزاران پیروزی کوچک می‌گذرد.

به‌دشمن صدمه بزنید و قبل از اینکه دست از خویشتن‌داری بردارد متوقف شوید

کلید موفقیت حزب الله در نبردهای 30 ساله با اسرائیل در انتخاب استراتژی درست نهفته بود. در واقع حزب الله با انتخاب استراتژی درست، ابتکار عمل در جنگ با اسرائیل رو در اختیار داشت. به‌نظرم بعد از عملیات 7 اکتبر حماس، حزب الله فداکاری کرد و استراتژی‌های برتری دهنده خودش در جنگ با اسرائیل رو نادیده گرفت. همین موضوع باعث شد تا شکل درگیری حزب الله با اسرائیل در 2 سال گذشته کاملا متفاوت از گذشته باشه و خسارت‌های بسیار سنگینی رو متحمل بشه.

 

رسیدن به هدف صبر می‌خواهد

اصلا از گفتن این حرف خوشحال نیستم ولی پیشنهاد می‌کنم به‌جای خوندن مزخرفات تالیف شده در ایران درباره حزب الله و شخص سید حسن نصرالله، کتاب مانیفست 9 رو بخونید. درک بسیاری از رفتارهای رهبرانی در تراز نصرالله در شرایط عادی کار سختی هستند. بلانفورد به‌دلیل اشراف میدانی و تسلط بالا روی رسانه‌ها، خیلی دقیق تونسته خط و ربط تصمیم‌گیری‌های نصرالله در شرایط مختلف نشون بده. این کتاب برای 15 سال پیش هست ولی برای درک اونچه که امروز در منطقه مقاومت جریان داره خیلی ضروری هست.

 

پ.ن: انتشارات ایران کتاب رو چاپ کرده. این انتشارات زیر نظر دولت هست و هر وقت دولت عوض میشه، رویه کاریش از زمین تا آسمون تغییر میکنه. من خودم 2 سال گشتم تا تونستم این کتاب رو پیدا کنم. شما هم اگه جایی دیدید، از دست ندید. بعید میدونم حالا حالا تجدید چاپ بشه. 



        

          کاریکاتور فقر؟ 

دو و نیم ستاره دادم چون به نظرم این کتاب در نشون دادن تاثیر فقر بر زندگی شخصی انسان فوق العاده عمل کرده. شخصیت اصلی داستان به واسطه فقر شدیدی که تجربه می‌کنه، در سراشیبی سقوط اخلاقی قرار گرفته. البته که وجدان بیداری داره و مقاومت جانانه‌ای هم از خودش نشون میده.
اما نظر شخصی من اینه که وقتی فقر رو به عنوان یک پدیده اجتماعی نگاه کنیم، نمی‌تونیم نسبت به عوامل شکل‌گیری و تشدید فقر و تنگدستی در جامعه بی‌تفاوت باشیم. 
به‌خاطر همین از نظر من فقر یه موضوع به شدت سیاسی هست و وقتی از فقر صحبت می‌کنیم لاجرم باید با حاکمیت به عنوان متهم ردیف اول سر شاخ بشیم. کتاب گرسنه با این دیدگاه افتضاح هست. زمان و مکان توی این کتاب چیزی جز اسامی بی‌معنی نیستن که جاشون رو میشه با هر چیز دیگه ای عوض کرد و آب از آب تکان نمی‌خوره. 
شاید نویسنده قصد بررسی ابعاد اجتماعی مسئله فقر رو نداشته ولی به نظرم روایت صرف از حالات و سکنات فردی انسان فقیر هیچ کمکی به تلاش جمعی برای رفع این پدیده تلخ بشری نمی‌کنه. 

پ.ن: در طول خوندن این کتاب با تلخی بی‌پایان سروکار دارید. پیشنهاد می‌کنم وقتی برید سراغش که آمادگیش رو دارید. 
        

          آیا ما در شرایط جنگ احزاب هستیم؟ 

جنگ احزاب نقطه عطف حکومت ۱۱ ساله پیامبر بود. چون بعد از گذشتن از این پیچ تاریخی، رویکرد تدافعی حکومت پیامبر به حالت تهاجمی تغییر کرد. 
این کتاب از نظر تاریخی برای من خیلی ارزشمند بود. تصویری که از جنگ احزاب در ذهن داشتم، محدود به حفر خندق و نبرد تن به تن امیرالمومنین با عمرو بن عبدود بود. این کتاب به خوبی نشون میده که سطح تنش بین مسلمین و کفار در جریان جنگ احزاب در بالاترین سطح ممکن بوده. 
دعوی کتاب از بررسی این واقعه تاریخی، نشون دادن وجه تشابه بین شرایط امروز جامعه ایران با شرایط جنگ احزاب هست. به نظر من از ناحیه دشمن واقعا این طور هست ولی اصلا قبول ندارم که ما هم امروز شرایط حکومت اسلامی مدینه در جنگ احزاب رو داریم. 
حکومت اسلامی پیامبر یک ویژگی برجسته داره. اون قرار داشتن تبعیض در پایین‌ترین سطح ممکن. به زبان ساده پیامبر و سایر برجستگان جامعه اسلامی سر همون سفره مردم عادی می‌نشستند. شرایط جامعه ما از این حیث امروز نسبت به دهه شصت وضعیت جالبی نداره. اگر جمهوری اسلامی فکری به حال رفع تبعیض و برقراری سطحی از برابری در جامعه نکنه، خیلی بعیده که بتونه نتیجه جنگ احزاب رو تکرار کنه. 

پ.ن: خوندن این کتاب برای هر کسی که تصویر فانتزی از اسلام داره، ضروریه چون خواننده رو با دیوار سخت واقعیت‌های تلخ زندگی روزمره مسلمین صدر اول آشنا می‌کنه.
        

          چند نکته به بهانه کتاب جهان آرا 

۱. تغییرات شگفت انگیز جامعه ایران 
وقتی کتاب‌های زندگی نامه شهدا رو می‌خونم یه نکته خیلی شگفت زده‌ام می‌کنه. این کتاب‌ها روایت زندگی آدمایی هست که حدود چهل سال قبل زندگی می‌کردن. چهل سال در مقیاس تاریخ عدد ناچیزی هست ولی سرعت و شدت تغییرات جامعه ایران تو این مدت خیلی زیاد هست. از مدل خوراک و پوشاک گرفته تا ازدواج و زندگی مشترک به حدی تغییر کرده که آدم فکر می‌کنه این کتاب‌ها برای چند صد سال پیش هست. ای کاش اهالی جامعه شناسی روی این موضوع خیلی مهم پژوهش کنن. 

۲. شریعتی و ما ادراک ما شریعتی 
امروز رو نگاه نکنید که از تندروترین پایداری‌چی‌ها گرفته تا کارگزارانی‌ها هزار جور کتاب و مجله و مصاحبه منتشر می‌کنن تا شریعتی رو بکوبن. روزگاری نه‌چندان دور، شریعتی یکی از اصلی‌ترین تأمین‌کنندگان خوراک فکری طیف‌های مختلفی از مردم ایران بوده. من تا حالا تو کلی کتاب از خاطرات رزمنده‌ها و مبارزان انقلابی درباره تاثیر آثار شریعتی خوندم مثل همین کتاب جهان‌آرا. قضاوت درباره شریعتی بدون مطالعه نقش تاریخی این روشنفکر انقلابی بی انصافی هست. 

۳. خرمشهر عزیز
من تا حالا دو بار خرمشهر رفتم. خرمشهر گردن تک تک مردم این سرزمین حق زیادی داره و به نظرم تو آثار مکتوب تاریخ معاصر نتونستیم اون طور که باید و شاید نسبت به خرمشهر عزیز ادای دین کنیم. 

۴. چرا سه ستاره؟ 
محمد جهان آرا یکی از شخصیت‌های منحصربه‌فرد جنگ هست که مردم ایران علی‌رغم شناخت ناچیزی که ازش دارن، به خاطر نوحه معروف ممد نبودی  و عکس دوست داشتنی که با سر پایین ازش منتشر شده حس و حال خوبی از شنیدن نامش می‌گیرن. 
این کتاب شاید بخش‌هایی از زندگی جهان آرای عزیز رو برامون روشن کنه اما به نظرم اون طور که باید و شاید پرده از شخصیت شهید بزرگوار بر نمی داره. بی انصافی هست اگر این نقصان رو فقط متوجه نویسنده کنیم. عدم همکاری دوستان، هم‌رزمان و خانواده شهید که توی بخش‌های مختلف کتاب بهش اشاره شده هم در این مورد تاثیر زیادی داشته. تا یادم نرفته بگم که من نسخه انتشارات ایران این کتاب رو خوندم. 

۵. معمای سی ۱۳۰ 
خیلی امیدوار بودم تو این کتاب درباره سقوط هواپیمای سی ۱۳۰ که منجر به شهادت جهان آرا و خیلی دیگه از چهره‌های تاثیرگذار این کشور شد، اطلاعات جدید و به درد بخوری وجود داشته باشه که امیدم ناامید شد.
        

          نه، همین لباس زیباست نشان آدمیت

داشتم خودم رو برای دادن ۵ ستاره به شاهزاده و گدا آماده می‌کردم ولی پایان بندی کتاب که شبیه سریال‌های ایرانی تلویزیون (گل و بلبل شدن همه چیز) بود، باعث شد یه ستاره کم کنم. 
موضوع کتاب درباره دو کودک هست که در یک روز به دنیا میان. یکی در خانواده فقیر و دیگری به‌عنوان جانشین پادشاه انگلیس. این دو کودک از نظر ظاهری خیلی شبیه به هم هستن و دست تقدیر کاری می‌کنه تا جاشون با هم عوض بشه. اون هم فقط با عوض کردن لباس‌هاشون. بقیه داستان حول تجربه‌های این دو نفر به جای هم می‌گذره. به نظرم خیلی سخت میشه از خوندن این کتاب لذت نبرد.  

پ.ن: جنگ فقر و غنا چقدر ظرفیت در اختیار ادبیات قرار میده و انصافا داستان نویسان ما در ایران چقدر این ظرفیت رو حیف و میل کردن. 

پ.ن: هر چی بیشتر از ادبیات قرن ۱۹ می‌خونم، بیشتر به این نتیجه می‌رسم که چقدر ادبیات اون دوره شریف، پاکیزه و متعهد بوده و صد افسوس که غربی‌ها و روس‌ها امروز فرسنگ‌ها از ادبیات مترقی قرن ۱۹ فاصله گرفتن و عقب‌گرد کردن. 

پ.ن: به‌نظرم این کتاب کاملا مناسب گروه سنی نوجوان هست. برای منی که تازه بعد از کنکور وارد دنیای ادبیات شدم، یکی از بزرگ‌ترین حسرت‌های زندگیم از دست دادن فرصت دوازده ساله مدرسه برای کتاب خوندن هست. پیشنهاد می‌کنم شما هم از هر فرصتی برای چشوندن طعم خوش ادبیات به کودکان و نوجوانان اطراف تون استفاده کنید. استاد محمد قاضی هم مثل همیشه ترجمه بی‌نظیری بر کتاب شاهزاده و گدا داشته که خواننده لذت می‌بره.
        

          خوندن این کتاب برای افراد زیر ضروری هست: 
۱. کسانی که می‌خوان با واقعیت‌های دنیایی که درش زندگی می‌کنن، آشنا بشن. 
۲. کسانی که می‌خوان با نگاه غرب نسبت به انسان شرقی بیشتر آشنا بشن. 
۳. کسانی که می‌خوان درباره تاریخ معاصر ایران به قضاوت بنشینن.

اگر علاقه یا عادت به سندخوانی و گزارش خوندن ندارید، احتمالا خوندن این کتاب براتون خیلی سخت باشه ولی شک نکنید که ارزش وقت و انرژی که صرف می‌کنید رو داره. پیشنهاد می‌کنم حتما قبل از شروع به خوندن، کمی درباره سوابق علمی و کاری نویسنده مطالعه کنید تا ارزش کتاب براتون بیش از پیش ملموس بشه. 

پ.ن: آمار بیش از ۱۰ میلیون کشته ایران در جنگ جهانی اول آن هم در شرایطی که ما اصلا وارد درگیری نشدیم، هم شگفت انگیز هست و هم برای اهل معرفت عبرت‌های زیاده داره. 

پ.ن: یه کم تامل کنیم احتمالا از اجداد همه ما در جریان قحطی بزرگ، تلفات وجود داشته. 

پ.ن: یه نکته خیلی مهم دیگه هم با خوندن این کتاب دستگیرتون میشه. تصور کنید نیمی از جمعیت یه کشور از بین رفته ولی این کشور باز هم تونسته کمر راست کنه. این نشون میده که ریشه این کشور و مردمش عمیقا در خاک هست. 
        

          خیلی صحبت درباره این کتاب دارم ولی عادت ندارم نظر منفی درباره کتاب‌ها بنویسم. به نظرم حتی کتاب‌های بد هم ارزش خوندن دارن چون با خوندن شون ارزش کتاب‌های خوب برامون بیشتر روشن میشه.
عجالتا به ذکر همین نکته بسنده می‌کنم که هر کشور نیاز به طرح توسعه بومی خودش داره. به نظرم این نکته خیلی بدیهی از دوره قاجار و آغاز مشروطه خواهی به این طرف که مواجهه جامعه ایرانی با جامعه صنعتی غرب شکل گرفت، در کشور ما فهم نشده. نویسنده این کتاب نه تنها طرح دقیقی از مدل توسعه ژاپن در اختیار مخاطب قرار نمیده، بلکه در سراسر کتاب به جامعه ایرانی توصیه می‌کنه مسیر ژاپن رو طی کنه که خیلی عجیبه به نظرم. بدون توجه به تاریخ و فرهنگ یه کشور نسخه توسعه پیچیدن نتیجه‌اش میشه همین سردرگمی امروز جامعه ایرانی. 
        

          همین اول کلام باید اعتراف کنم که از پس توصیف این کتاب بی‌نظیر بر نمیام و توصیه می‌کنم در اولین فرصت این شاهکار تولستوی رو بخونید. 


۱. صفا و صمیمیت زندگی روستایی 
تو این کتاب با بیست و سه داستان کوتاه از تولستوی بزرگ سروکار دارید که موقعیت مکانی بسیاری از اون‌ها روستا هست. شخصیت‌های روستایی صفا و صمیمیت رشک برانگیزی رو به همراه دارن. به نظرم تولستوی با شخصیت پردازی‌هایی که تو داستان‌ها داشته همه ما شهری‌های مدعی رو به محکمه وجدان مون کشونده تا ببینیم هر چی از خاک فاصله گرفتیم به همون نسبت ارزش‌های انسانی رو هم از دست دادیم. 

۲. بزرگداشت کار 
یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که در دل این داستان‌های کوتاه به چشم می‌خوره، بزرگداشت کار و تلاش هست. تولستوی به طرز شگفت انگیز میخواد به ما یادآوری کنه اگه کار و تلاش سالم و حقیقی جای خودش رو به کارهای کاذب بده، زندگی ما معنای خودش رو از دست میده. 

۳. سرنوشت جمعی 
داستان‌های این کتاب به شکلی هنرمندانه نشون میدن که سرنوشت بشر امری جمعی است و هر کس نمیتونه نسخه خودش رو در این دنیا بدون توجه به دیگران بپیچه. حتی در برخی از داستان‌های کتاب که به ظاهر به شخصیت‌های تارک دنیا سروکار داریم، روح زندگی جمعی به وضوح جریان داره. 

۴. درس اخلاق عملی 
 داستان‌های کوتاه تولستوی از جنس حکایت‌های گلستان حضرت سعدی هست. پیام‌های اخلاقی فوق‌العاده‌ای در خط به خط کتاب وجود داره که حقیقتا روی من خیلی تاثیرگذار بودن. 
من یادم نمیاد که قبل از این با خوندن کتابی چشمام تر شده باشند ولی داستان «آدمی زنده به چیست؟» این کتاب، بغضم رو ترکوند و تا آخر عمر فراموشش نمیکنم. 

۵. ساده و روان 
داستان‌های این کتاب فوق‌العاده ساده و روان هستن. اگه یه کم دقت کنید همون ابتدای داستان‌ها میتونید آخرشون رو حدس بزنید. از این جهت اصلا خبری از پیچ و تاب‌هایی که تو خیلی از داستان‌های امروزی دیده میشن، نیست. ولی این موضوع نه تنها نقطه ضعف داستان‌ها نیست بلکه تأثیرگذاری شون رو هم دو چندان کرده. ترجمه همایون صنعتی زاده کاملا شایسته این کتاب هست. 
        

          قضاوت فقط کار خداست؟ 

دال مرکزی داستان انسان، جنایت و احتمال موضوع قضاوت هست. هنر نادر ابراهیمی در نگارش داستان اینه که نه‌تنها خواننده رو در معرض قضاوت شخصیت‌های مختلف داستان درباره یک حادثه جنایی قرار میده، بلکه خواننده رو هم دعوت و یه جاهایی مجبور می‌کنه که خودش رو هم در جایگاه قضاوت قرار بده. 
احتمالا سطحی‌ترین برداشتی که میشه با خوندن انسان، جنایت و احتمال کرد اینه قضاوت فقط کار خداست و ما نباید دیگران رو قضاوت کنیم. 
ولی به نظرم نادر ابراهیمی تمام قد جلوی این کلیشه بی‌معنی قرار گرفته و خط داستان رو جوری جلو می‌بره که راه فراری از قضاوت برای خواننده وجود نداشته باشه. واقعیت هم همینه. اگر قرار باشه کلا از قضاوت افراد و رویدادهایی که پیرامون ما اتفاق میوفته اجتناب کنیم، عملا باید با زندگی اجتماعی وداع کنیم. 
به نظرم اون چیزی که نادر ابراهیمی تو این کتاب دنبال می‌کنه، نشون دادن ظرافت‌ها و پیچیدگی‌های قضاوت هست. در طول داستان هر جا که به این نتیجه می‌رسید که همه چیز رو برای پی بردن به هویت قاتل میدونید، به یکباره ورق بر میگرده و شواهد دیگه ای ارایه میشه که هر چی رشته بودید رو پنبه می‌کنه. 
پیام اصلی داستان پرهیز از قضاوت‌های دم دستی هست. برای من موضوع خیلی جذاب بود و حداقل تو ادبیات فارسی نمونه‌های مشابه چندانی نمی‌تونم برای انسان، جنایت و احتمال ذکر کنم.
        

          چند نکته درباره کتاب تکنوفئودالیسم آنچه سرمایه‌داری را نابود کرد 

۱. فناوری به مثابه ایدئولوژی 
نویسنده توی این کتاب تلاش می‌کنه تا نشون بده فناوری‌های جدید به خصوص بعد از ظهور و فراگیر شدن اینترنت به هیچ عنوان خنثی نیستن. شاید با این ایده مخالف باشید اما یادتون نره که باید برای استدلال‌های جدی این کتاب، پاسخ‌های قانع کننده پیدا کنید. 

۲. ما همه برده‌ایم 
این کتاب به طرز نگران کننده‌ای نشون میده که فناوری‌های جدید مبتنی بر اینترنت در حال تبدیل کردن همه ابنا بشر به برده‌ هستن. برده‌هایی که نه تنها رایگان برای اربابانشون کار میکنن، بلکه حتی مثل برده‌های قدیمی هیچ حس خشمی از ارباب‌ها به دل ندارن و با جون و دل در خدمت شون هستن. اگر با خوندن کتاب با این نظر نویسنده موافق بشید، احتمالا شما هم مثل من سردردهای شدیدی پیدا کنید. البته که پاسخ‌های شبه آرمانشهری نویسنده برای دغدغه‌های مطرح شده در کتاب هم قابل تامل هستن.

۳. چرا در ایران به این موضوعات فکر نمی‌کنیم؟ 
نویسنده کتاب اگر در ایران ما زندگی می‌کرد، احتمالا هیچ وقت فرصت پیدا نمی‌کرد حتی به تکنوفئودالیسم فکر کنه. چه برسه به اینکه بخواد درباره‌اش کتاب بنویسه. به‌نظرم مادامی که از بالاترین سطوح تصمیم‌گیر در کشور تا کف جامعه همگی درگیر موضوعات مرتبط با مصرف فناوری مثل فیلترینگ هستیم، اساسا فرصت نمی‌کنیم به اثر تکنولوژی روی جامعه در بلند مدت فکر کنیم. من نمی‌خوام اینجا درباره فیلترینگ اظهار نظر موافق یا مخالف مطرح کنم. فقط می‌خوام بگم که همه دغدغه و مواجهه ما با فناوری نباید در این حد و اندازه باشه.

۴. کی این کتاب رو بخونیم؟ 
هر چند نویسنده تمام تلاشش رو کرده تا نقطه نظراتش رو به ساده‌ترین شکل ممکن مطرح کنه اما به نظرم حتما نیاز به تمرکز زیادی برای فهمیدن درست اونچه توی کتاب میاد هست. بخاطر همین وقتی برید سراغ کتاب که فرصت کافی دارید. خلاصه که به درد جایی مثل مترو و اتوبوس نمی‌خوره. 
        

          چند نکته به بهانه کتاب احمد متوسلیان هستم 

۱. محبوب‌ترین 
حاج احمد متوسلیان برای من محبوب‌ترین شخصیت دفاع مقدس هست. شاید بشه شخصیت حاج احمد رو در تاریخ اسلام با ابوذر غفاری مقایسه کرد. همون قدر بی‌باک، معتقد، استوار، متواضع و عمل‌گرا. 

۲. مخاطب کتاب کیه؟ 
بنظرم این کتاب فقط به درد کسایی میخوره که به تاریخ جنگ علاقه دارن یا دوست دارن بیشتر با حاج احمد آشنا بشن. یه زندگی نامه خیلی مختصر توی اول کتاب اومده. مصاحبه‌ها، سخنرانی‌ها و جلسات فرماندهی جنگ با حضور حاج احمد هم به ترتیب زمانی اومده. هر چند دو سه تا مصاحبه حاج احمد از اعزام به سوریه و لبنان در آخر کتاب هست ولی چیز خاصی درباره ماجرای ربوده شدن و سرنوشت حاج احمد دست تون رو نمیگیره. 

۳. بدون احمد متوسلیان
اگر با تاریخ جنگ آشنایی داشته باشید، خوب میدونید که بزرگ‌ترین موفقیت‌های ایران تا سال ۶۱ و عملیات الی بیت المقدس رقم خورده که حاج احمد به عنوان فرمانده میدانی حضور داشته. بعد از ربوده شدن حاج احمد، علی رغم حضور فرماندهان بزرگ دیگه کار برای ایران خیلی گره می‌خوره. 

۴. کتاب پیدا میشه؟ 
من چاپ سال ۹۶ این کتاب رو دارم. خیلی وقته دیگه این کتاب رو جایی ندیدم. بعید می‌دونم تجدید چاپ شده باشه. پیدا کردنش شاید خیلی سخت باشه. به خصوص که ناشرش هم خیلی فعالیت درست و حسابی نداره. 

۵. کتاب‌هایی برای شناخت بیشتر حاج احمد 
اگر به دنبال کتاب‌های روایی برای شناخت حاج احمد هستید، پیشنهاد می‌کنم کتاب‌های ایستاده تا همیشه و عروج از شاخه زیتون از انتشارات ایران رو از دست ندید. 

        

          رحمت خدا بر ابوالفضل زرویی نصرآباد 
این کتاب رو بخونید و از صفا و صمیمیت و صداقت و صراحت قلم شاعر لذت ببرید. 
مدت‌ها بود که معنی طنز اصیل از یاد و خاطرم رفته بود که با خوندن رفوزه‌ها به بهترین شکل ممکن زنده شد. 
غایت طنز امروز سینما و تلویزیون و فضای مجازی چیزی جز خندیدن نیست. اون هم خندیدنی که پرش به پر اهالی سیاست گیر نکنه و از اون مهم‌تر در خدمت جیب مبارک سرمایه‌داری باشه. وقتی هدف فقط و فقط خندیدن شد، اونوقت کار به جایی میرسه که دیگه دیدن یه فیلم طنز کنار خانواده هم غیرممکن میشه. چراش رو هم خودتون بهتر میدونید. 
زرویی نصرآباد توی رفوزه ها نشون میده که میشه طناز بود ولی دغدغه‌هات از جنس مهم‌ترین مسائل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی باشه. میشه لبخند روی لب دیگران آورد و در عین حال، محترم و شریف و مودب بود. 
رفوزه ها رو از دست ندید. 
        

          چند نکته به بهانه کتاب براندازی 

۱. شاید تنها کتاب سیاسی که بهش نیاز دارید 
اگر فقط قراره یک کتاب سیاسی در طول عمرتون بخونید، پیشنهاد من کتاب براندازی هست. خیلی خلاصه در ۵۵۰ صفحه می‌تونید با لخت دنیایی که درش زندگی می‌کنید از منظر سیاسی آشنا بشید. ببخشید که آنقدر صریح نوشتم. 

۲. اهمیت افکار عمومی 
یه چیزی که توجه من رو توی این کتاب جلب کرد، اهمیت افکار عمومی مردم آمریکا برای سیاسیون این کشور هست. تلاش رسانه‌ای موفق دولت آمریکا برای همراه کردن مردم با سیاست‌های استعماریش خیلی توی کتاب به چشم میاد. البته این تلاش بیشتر از جنس سیاست زدایی از جامعه آمریکا بوده. 

۳. دو قدم جلوتر از نوک بینی 
خوندن این کتاب کمک می‌کنه تا از نگاه دم دستی و خطی نسبت به اتفاقات ریز و درشتی که در عالم سیاست رقم میخوره یه مقدار فاصله بگیریم. خیلی از اوقات تحولات واقعی فراتر از رخدادهایی هستن که در حد یکی دو سال رقم میخورن. عدم تشخیص اولویت‌های مهم کشور توسط سیاسیون و مردم می‌تونه سرنوشت یک کشور رو برای مدت طولانی در مسیر متفاوتی هدایت کنه. 

۴. برو قوی شو اگر راحت جهان طلبی 
اهمیت قدرت نظامی یک کشور برای امکان نفس کشیدن در دنیای بی‌رحمی که درش زندگی می‌کنیم با خوندن این کتاب خیلی بیشتر از اون چیزی که فکر می‌کنید براتون روشن میشه. 

۵. روایت داستانی فوق العاده 
حیفم اومد این نکته رو هم نگم که اصلا با کتاب خشک و بی‌روح طرف نیستید. نویسنده یه راوی زبردست هست که قلمش چیزی کم از داستان نویسان حرفه‌ای نداره. همین باعث میشه حتی مخاطب عام هم خیلی راحت با کتاب ارتباط بگیره. 
        

          چند نکته به بهانه کتاب ترنج و زیتون 

۱. حرف کارشناسی 
حدود ۱۴ ماه از طوفان الاقصی می‌گذره و تو این مدت کلی تحلیل از آدم‌های مختلف خود کارشناس پندار شنیدیم و خوندیم. اگه شما هم دنبال حرف حساب کارشناسی درباره زمینه‌ها، دلایل، اهداف و نتایج طوفان الاقصی هستید، این کتاب رو از دست ندید. حسین جابری انصاری از معدود کارشناس‌های استخون خورد کرده موضوع فلسطین هست. 

۲. تا اشغال هست مقاومت هم هست 
جابری انصاری دعوای فلسطین را نه در آسمان تحلیل می‌کند و نه در تاریخ. مقاومت فلسطین را محصول طبیعی اشغال می‌داند و در کتاب به‌خوبی روشن می‌کند که تا اشغال هست، مقاومت هم ادامه خواهد داشت. 

۳. تابوت بدون مرده دو دولتی 
اگر شما هم فکر می‌کنیددکه راه‌حل مناقشه فلسطین، تشکیل دو دولت هست، توی این کتاب از زبان یک کارشناس متخصص متوجه میشید که اساسا راه حل دو دولتی مدت هاست که مرده. 

۴. ایران و فلسطین 
توی بخش‌هایی از این کتاب درباره چرایی اقدامات و عدم اقدامات ایران در قبال مسئله فلسطین بعد از طوفان الاقصی تحلیل‌های مهمی وجود داره. هر چند با همه استدلال‌های این بخش موافق نیستم؛ اما خوندن کتاب کمک می‌کنه تا متوجه بشید تصمیم گیری سیاسی ایران چجوری فکر می‌کنه. 
        

          چند نکته به بهانه کتاب زندگانی فاطمه زهرا 

۱. استاد مسلم تاریخ اسلام
سید جعفر شهیدی استاد مسلم تاریخ اسلام است. نه صرفا به دلیل تسلط بالا روی منابع تاریخی دست اول؛ بلکه به‌جهت مهارت خیره کننده در تشخیص سره از ناسره در روایات تاریخی. 
در جای جای این کتاب، استدلال‌های فوق‌العاده او برای رد یا تایید روایت‌های تاریخی شما رو شگفت زده می‌کنه. 

۲. ترجمه ادبی خطبه فدک 
پیشنهاد می‌کنم ترجمه بی‌نظیر خطبه فدک رو در این کتاب از دست ندید. تسلط مترجم به ادبیات فارسی و عربی باعث شده تا حق مطلب در قبال خطبه آتشین فاطمه زهرا به بهترین شکل ممکن ادا بشه. ترجمه‌ای آهنگین و مسجع که کاملا در خدمت معنا و مفهوم خطبه قرار داره. 

۳. جای خالی سقیفه 
شخصا انتظار داشتم که توی این کتاب بخش‌های خیلی بیشتری به ماجراهای بعد از رحلت پیامبر اختصاص داده بشه. به نظرم آقای شهیدی توان و امکان این کارو داشته ولی احتمالا به دلایلی از ورود کالبدشکافانه به موضوع پرهیز کرده. اگر به دنبال یه منبع مستند درباره موضوع سقیفه هستید، پیشنهاد می‌کنم کتاب اسرار و آثار سقیفه بنی ساعده نوشته حشمت الله قنبری رو از دست ندید. 

۴. خلاصه‌ زندگانی حضرت زهرا 
این کتاب، خلاصه‌ای از زندگانی فاطمه زهرا هست. انتظار نداشته باشید که جزئیات زندگی حضرت رو درش بخونید. البته مهارت آقای شهیدی در ارائه مطالب مهم با رعایت اصل اختصار ستودنی هست. بخش‌هایی از کتاب هم به اشعار فارسی و عربی در وصف حضرت زهرا اختصاص داره که برای اهلش جذاب هست. 
        

          چند پرده به بهانه کتاب موتورسوار چمران 

۱. پیشنهاد می‌کنم قبل از خوندن کتاب، مستند «خاطرات موتور سیکلت» اثر امیرحسین نوروزی رو ببینید. تماشای این مستند کمک می‌کنه تا خیلی بیشتر از خوندن کتاب لذت ببرید.

۲. این کتاب روایت بچه‌های غیر حزب اللهی هست. آدم‌هایی که توی جنگ حضور پررنگی داشتن ولی کمتر دیده شدن. صفا، خاکی بودن، لوطی مسلکی و بی‌ادعایی بیت الغزل موتور سوار چمران هست. 

۳. موتورسوار چمران روایت آدم‌هایی هست که همین امروز هم بین ما زیاد هستن ولی گرد و غبار زندگی روزمره که روی چشم‌هامون نشسته اجازه نمیده پیداشون کنیم. آدم‌هایی که جنگ اونا رو غربال کرد و به اوج رسوند. 

۴. اگه به‌خاطر اسم چمران می‌خواید کتاب رو بخرید، باید بگم نفس گرم شهید چمران همه جای کتاب هست ولی خودش خیلی حضور پررنگی نداره. 

۵. نگران حجم بالای کتاب نباشید. روایت های نشر جام جم اصلا خسته کننده نیست. من تقریبا تمام آثار مهم دفاع مقدس رو خوندم. تجربه شگفت انگیز خوندن قصه آدم‌های این کتاب شاید فقط توی بعضی کتاب‌ها مثل «کوچه نقاش‌ها» اونم توی سطح پایین‌تر قابل تکرار باشه. 

۶. راوی موتور سوار چمران به طرز شگفت آوری جزییات حضورش در جبهه رو برای مخاطب ترسیم می‌کنه. تجربه‌ای که از خوندن بقیه کتاب‌های تاریخ شفاهی جنگ دارم بهم میگه هیچ مصاحبه کننده‌ای قادر نیست تا این حد از جزییات مهم و در خدمت اثر رو از راوی خاطرات بگیره و کنار هم بزاره. از این جهت موتور سوار چمران به نظر من منحصربه‌فرد هست. 

۷. ای کاش یه اثر سینمایی درجه یک توسط یه کارگردان پخته و کاربلد از این کتاب ساخته بشه. شک ندارم می‌تونه در حد و اندازه اخراجی‌های ده‌نمکی دیده بشه. 

۸. حتی اگر دل خوشی از جمهوری اسلامی ندارید، این کتاب رو از دست ندید. قهرمان‌های این کتاب اصلا آدم‌های ایدئولوژیک نیستن ولی ستاره‌هاشون توی آسمون از خیلی‌ها بیشتر و پرنور تره. 

۹. تاثیر نون حلال سفره پدر و مادر توی تربیت قهرمان‌های جنگ نکته خیلی مهمی هست که پیشنهاد می‌کنم موقع خواندن اوایل کتاب بهش توجه کنید. 
        

          چند پرده به بهانه کتاب برخورد تمدن ها سر آسانسوری در پیاتزا ویتوریو 

۱. از نظر من کتاب خوش خوان و ساده بود. اگه بعد از خوندن یه رمان سنگین و حجیم، دنبال یه رمان کم حجم و روان هستید، حتما گزینه خوبی هستش. 

۲. تصویر مهاجرت از دیدگاه آدم‌ها با فرهنگ های مختلف و همچنین نگاه مردم بومی به مهاجرها توی این کتاب به شکل قابل تاملی ترسیم شده و این یکی از نقاط قوت کتاب هست. 

۳. شخصیت‌های کتاب برای من زنده بودن و خیلی راحت تونستم با همه‌شون ارتباط برقرار کنم. فقط حیف شد که نویسنده فصلی رو به گلادیاتور که مقتول داستان بود اختصاص نداده بود. 

۴. جهان‌بینی آدم‌های داستان تا حد زیادی وابسته به آب و خاک شون هست. هیچ کدوم از مهاجرهای داستان هم که به ایتالیا اومدن، ایتالیایی نشدن. این هم یکی از کارهای هنرمندانه نویسنده تو این کتاب هست. 

۵. یه جاهایی از کتاب بحث‌های فلسفی مهمی درباره معنای زندگی هم طرح میشه که البته در حد طرح مسئله به زبان ساده باقی می‌مونه و نویسنده واردشون نمیشه. نکاتی که جا داره خواننده خودش درباره‌شون تامل کنه. 

۶. نگاه نویسنده به چیستی حقیقت رو دوست داشتم و قبول دارم. نویسنده مثل روشنفکر غربی تلاش نمیکنه وجود حقیقت رو کتمان کنه. از قضا نشون میده میشه با جهان‌بینی‌های مختلف به یک حقیقت واحد باور داشت. در عین حال، حقیقت رو کالای دم دستی و بی‌ارزش هم نشون نمیده که خیلی راحت میشه بهش دسترسی پیدا کرد. به نظرم ریشه اصلی نوع نگاه ما به زندگی همین باورمندی به وجود حقیقت هست. هر چند شاید هیچ وقت بهش نرسیم. 

۷. درباره موضوع کتاب هم چیزی ننوشتم. چون هم بقیه دوستان در این باره نوشتن و هم متن پشت جلد کتاب کاملا گویای موضوع اون هست. 
        

          چیز خاصی نمی‌تونم درباره این کتاب بنویسم. برای منی که با آتش بدون دود نادر ابراهیمی زندگی کردم، این کتاب هیچ جاذبه‌ای نداشت.
ده تا داستان کوتاه با موضوعات دفاع مقدس، وطن و مسائل اجتماعی هست. اگر جزو کسایی هستید که با خوندن یه کتاب معمولی از یه نویسنده سراغ بقیه کتاب‌هاش نمیرید، حکایت آن اژدها رو نخونید.
 
نادر ابراهیمی رو باید به شکوه آتش بدون دود، گیرایی بر جاده‌های آبی سرخ و صد البته ترانه دل انگیز «ما برای آنکه ایران خانه خوبان شود ...» شناخت.