بریده‌های کتاب مارک و پلو: مجموعه ای از سفرنامه ها و عکس ها

در سفر است که آدم میزان علاقه به سرزمینش را می‌فهمد و در بازگشت، وطنش، شهرش، محله‌اش و خانه‌اش را بیشتر دوست دارد.

یوث‌هاستل‌ها به اندازه‌ی هتل‌های شیک و چندستاره راحت نیستند، اما انگار برشی هستند از دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم. یک تجربه‌ی چند روزه در دنیایی با آدم‌هایی از همه رنگ و همه جنس. اینجا می‌فهمید که مفهوم سیاه بودن و سفید بودن دارد از ذهن مردم دنیا پاک می‌شود. اینجا می‌فهمید آدم‌ها بهتر از آنی هستند که ما فکر می‌کنیم. اینجا می‌فهمید که بیشتر مردم دنیا سرشان به کار خودشان است و کاری به کار ما ندارند. اینجا می‌فهمید... خیلی چیزهای دیگر هست که باید فهمید.

یکی از راهکارهای دولت فرانسه، ایجاد فروشگاه‌هایی است که همین جنس‌ها را با بسته‌بندی‌های ارزان‌قیمت‌تر عرضه‌ می‌کنند. در این نوع فروشگاه‌ها که عمدتا در مناطق کارگری برپا شده، دیگر رنگارنگی فروشگاه‌هایی مثل کارفور را نمی‌شود دید اما کیفیت آنچه داخل بسته‌بندی‌هاست، یکسان است، با این روش، سیستم اقتصادی بسیاری از کشورها، اقلام ضروری تغذیه را از زندگی اقشار فرودست جامعه حذف نمی‌کنند، بلکه تجملات را از آن می‌زدایند تا کودکی که پدری فقیر دارد با نخوردن گوشت و میوه و شیر دچار سوءتغذیه نشود. شاید بزرگان جامعه چندان عاشق چشم و ابروی آن بچه‌های فقیر نباشند اما دست‌کم این را می‌دانند که نسلی که با سوءتغذیه رشد کند، نمی‌تواند فردای کشورشان را بسازد.

سنت هدیه دادن همراه نشریات در اروپا و به خصوص اسپانیا سنتی رایج است. صرف‌نظر از جنبه‌های تبلیغاتی که این کار برای خود نشریه دارد و جدا از معرفی محصولی که از این طریق عرضه می‌شود، باید دانست که بسیاری از کارخانجات و موسسات در اروپا، چه بر اساس قوانین دولتی و چه بر اساس یک رفتار اجتماعی، درصدی از درآمد سالیانه‌ی خود را باید به امور فرهنگی اختصاص دهند و این نوع کارها در همین راستا ارزیابی می‌شود تا به گسترش فرهنگ مطالعه کمک کرده باشد.

جوان‌های ایرانی یا اهل سفر نیستند یا اگر هم باشند، گرفتن ویزای اروپا برای‌شان مشکل است و از آن گذشته، حس ماجراجویی و کشف جاهای ناآشنا در آنها کمتر است. به این مسأله باید مسائل اقتصادی را از یك طرف و تلقی ما از مسائل اقتصادی را هم از طرف دیگر اضافه کرد. درست است که وضعیت بد اقتصادی باعث می‌شود پولی برای سفر نماند، اما فراموش نکنیم که ما بیشتر از جوانان دیگر نقاط دنیا درگیر تجملات هستیم. برای یك جوان استرالیایی یا ژاپنی یا انگلیسی، رفتن به سفر مهم‌تر از داشتن موبایل است. اغلب جوان‌های ما یك میلیون تومان پول موبایل می‌دهند و فقط گوشی‌های‌شان می‌تواند همه‌ی زندگی یك جوان اروپایی را بخرد و آزاد کند، اما پای‌شان را از شهرشان بیرون نگذاشته‌اند.

مثل همیشه دلتنگی برای ایران بخش جدا نشدنی سفر بود. تا وقتی نرفته‌ای دِل دِل می‌کنی که بروی، اما به محض آن‌که از روی باند فرودگاه بلند می‌شوی، دلت برای خانه‌ات تنگ می‌شود.

در سفر است که آدم میزان علاقه به سرزمینش را می‌فهمد و در بازگشت، وطنش، شهرش، محله‌اش و خانه‌اش را بیشتر دوست دارد.

همه‌ی آدم‌ها، صرف‌نظر از سن و جنسیت و ملیت و حرفه، یک دنیای درونی دارند که "من"شان هسته‌ی اصلی این دنیاست. "منِ" آنها در طول مسیر زندگی بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود تا جایی که تمام آن دنیای درونی را می‌گیرد. در چنین شرایطی است که آدم حضور هیچ دیدگاه و تفکر دیگری را برنمی‌تابد و تمام دنیایش مماس بر موجودیت خودش می‌شود. و درست در چنین موقعیتی است که آدم ها به بدگویی از هم می‌پردازند، انتقادناپذیر می‌شوند، غیبت می‌کنند، تهمت می‌زنند، دنیایشان سطحی می‌شود و ... این اتفاق قابل پیشگیری‌ست. بدیهی است که نمی‌شود از رشد آن "من" جلوگیری کرد. پس تنها راه باقی‌مانده این است که آن دنیای درونی چنان رشد کند که نسبت اختلاف حجم "دنیای درونی" و "منِ" آن‌ها همواره ثابت بماند. در این فضای خالی اطراف "من" است که دیدگاه آدم‌های دیگر جا می‌گیرد. در چنین فضای قابل تنفسی است که آدم احساس می‌کند همه‌ی حقیقت نزد او نیست و تنها او نیست که در این جهان حق هستی دارد. تمام این‌ها را گفتم تا به این نقطه برسم که یکی از مهم‌ترین راه‌های گسترش حجم این "دنیای درونی" ، و حفظ نسبت اختلاف آن با "من" ، سفر است.

بیروت به دو بخش شرقی و غربی تقسیم می شود . بخش غربی را مسلمانان در اختیار دارند و بخش شرقی هم مال مسیحیان است . مرکز مهم فروش فیلم و سی دی که‏Virgin نام دارد ( و در همه ی دنیا معروف است و شعبه دارد ) در حد فاصل بیروت شرقی و غربی قرار دارد . برایم جالب است که تقسیم کننده ی دو فرهنگ ، دو نگرش و دو مذهب یک مرکز بزرگ موسیقی است.

سفر جدا از جنبه های تفریحی و سرگرم کننده اش(که متاسفانه همیشه چنین نگاهی به آن شده است) دارای یک سویه‌ی مهم فرهنگی‌ست. آشنایی با سرزمین های دیگر، آدم را از چارچوب دگم فکری‌اش خارج می‌کند. او را به این نتیجه می‌رساند که همه‌ی دنیا همین چاردیواری محصور اطرافش نیست و تازه می‌فهمد که در گستره‌ی این جهان چقدر ناچیز است و دنیا چقدر شوخی‌تر از آن چیزی‌ست که خیال می‌کرده. در عین حال به این نتیجه می‌رسد که دنیا آن‌قدرها هم که فکر می‌کند، بزرگ نیست و آدم‌هایی به ظاهر غریبه در نقاطی که به لحاظ جغرافیایی، تاریخی و اجتماعی مشابهتی با هم ندارند، یکباره به فصل‌های مشترکی از تفکر و احساس می‌رسند.

در پاریس رسم نیست آدم‌ها به خانه‌ی هم بروند. قرارهای‌شان را توی یک کافه می‌گذارند که خرج کمتری روی دست‌شان بیفتد. تازه، خانه‌ها هم معمولا کمتر جای مهمانی دارد. زندگی توی کافه‌ها جریان دارد و روابط انسانی شکل دیگری است. یک جور ارتباط فرانسوی.

سفر جدا از جنبه‌های تفریحی و سرگرم کننده‌اش ( که متاسفانه همیشه چنین نگاهی به آن شده است) دارای یک سویه فرهنگی‌ست. آشنایی با سرزمین‌های دیگر، آدم را از چارچوب دُگم فکری‌اش خارج می‌کند. او را به این نتیجه می‌رساند که همه‌ی دنیا همین چاردیواری محصور اطرافش نیست و تازه می‌فهمد که در گستره‌ی این جهان چقدر ناچیز است و دنیا چقدر شوخی تر از آن چیزی‌ست که خیال کرده.

فضای پاریس هیچ بهانه‌ای برای مطالعه نکردن باقی نمی‌گذارد. شاید برای همین است که پاریسی‌ها معنای انتظار را چندان نمی‌فهمند، آن‌ها لحظه‌های انتظار را با کلمه‌ها پر می‌کنند.

آشنایی با سرزمین‌های دیگر، آدم را از چارچوب دُگم فکری‌اش خارج می‌کند. او را به این نتیجه می‌رساند که همه‌ی دنیا همین چاردیواری محصور اطرافش نیست و تازه می‌فهمد که در گستره‌ی این جهان چقدر ناچیز است و دنیا چقدر شوخی تر از آن چیزی‌ست که خیال می‌کرده.

... کره‌ای‌ها تصمیم گرفته‌اند حساب خودشان را از ژاپنی‌ها و چینی‌ها و بقیه‌ی مردم آسیای جنوب‌شرقی جدا کنند. آنها با صنعت‌شان همه جای دنیا را گرفته‌اند و حالا نوبت فرهنگ است. سریال‌ها و فیلم‌های کره‌ای دارد مثل یك جریان آرام در رگ‌های فرهنگی مردم دنیا جاری می‌شود، بی‌آن‌که خود بدانند. پنهانی‌ترین اتفاقات تاریخی‌شان را با منقاش از دل کتاب‌ها بیرون می‌کشند و برای شخصیت‌هایی که تنها یك خط در تاریخ مدون‌شان سابقه دارند، مجموعه‌های تلویزیونی صد قسمتی می‌سازند. کره‌ای‌ها جریانی فرهنگی به اسم «هالیو» راه انداخته‌اند که حالا بعد از شش سال دارند میوه‌اش را می‌چینند. کاری که ما نکرده‌ایم و نمی‌کنیم. صدای فیلم‌هایمان ضعیف است. دورتر از مرزها نمی‌رود یا اگر برود، همه‌گیر نمی‌شود. تازه اگر خوشبین باشیم و بگوییم که تصویری ناقص یا غلط از ایران ارائه نمی‌دهند. در ذهن اغلب کره‌ای‌ها، ایران سرزمینی است که آن را از طریق فیلم «بچه‌های آسمان» دیده‌اند. مدام خودم را جای آنها می‌گذارم که با دیدن «تنها» این فیلم، چه تصویری از ایران در ذهن‌شان نقش بسته و مدام توضیح می‌دهم که فیلم فقط راوی بخش کوچکی از زندگی ایرانی است و سرزمین ما مدرن‌تر از آن چیزی است که در فیلم از کوچه پس‌کوچه‌های جنوب تهران دیده‌اند. برای کره‌ای‌ها مهم است که مردم دنیا بدانند آنها فرهنگی عمیق‌تر و کهن‌تر از چین و ژاپن دارند.

من بویِ لوبیاپلوی آشپزخانه مادر و عطر درخت بهارنارنج حیاط پدری را با همه‌ی رؤیاهای ونیز تاخت نمی‌زنم.

با یکی از بازیگران سرشناس کره گفت‌وگو می‌کنم. بحث که به ایران می‌رسد، اسم ایران را کنار کشورهایی چون عراق و عربستان سعودی و امارات می‌برد و من بلافاصله اعتراض می‌کنم که چطور ما را با آنها یکی می‌داند (همان غیرتی شدن همیشگی ما ایرانی‌ها). او پاسخ درستی می‌دهد. می‌گوید: «وقتی شما ژاپنی‌ها و چینی‌ها و کره‌ای‌ها و تایلندی‌ها را یکی می‌دانید، به ما هم حق بده که چنین اشتباهی بکنیم.»