بریده‌ کتاب‌های مارک و پلو: مجموعه ای از سفرنامه ها و عکس ها

آنچه ما در ایران می‌خوریم غذایی است بسیار خوشمزه که ربطی به ایتالیا ندارد. مطمئن باشید اگر یک ایتالیایی به ایران بیاید و به او پیتزا بدهید از شما خواهد پرسید: چه غذای خوشمزه ای! اسم این غذا چیه؟

در سفر است که آدم میزان علاقه به سرزمینش را می‌فهمد و در بازگشت، وطنش، شهرش، محله‌اش و خانه‌اش را بیشتر دوست دارد.

یکی از راهکارهای دولت فرانسه، ایجاد فروشگاه‌هایی است که همین جنس‌ها را با بسته‌بندی‌های ارزان‌قیمت‌تر عرضه‌ می‌کنند. در این نوع فروشگاه‌ها که عمدتا در مناطق کارگری برپا شده، دیگر رنگارنگی فروشگاه‌هایی مثل کارفور را نمی‌شود دید اما کیفیت آنچه داخل بسته‌بندی‌هاست، یکسان است، با این روش، سیستم اقتصادی بسیاری از کشورها، اقلام ضروری تغذیه را از زندگی اقشار فرودست جامعه حذف نمی‌کنند، بلکه تجملات را از آن می‌زدایند تا کودکی که پدری فقیر دارد با نخوردن گوشت و میوه و شیر دچار سوءتغذیه نشود. شاید بزرگان جامعه چندان عاشق چشم و ابروی آن بچه‌های فقیر نباشند اما دست‌کم این را می‌دانند که نسلی که با سوءتغذیه رشد کند، نمی‌تواند فردای کشورشان را بسازد.

جوان‌های ایرانی یا اهل سفر نیستند یا اگر هم باشند، گرفتن ویزای اروپا برای‌شان مشکل است و از آن گذشته، حس ماجراجویی و کشف جاهای ناآشنا در آنها کمتر است. به این مسأله باید مسائل اقتصادی را از یك طرف و تلقی ما از مسائل اقتصادی را هم از طرف دیگر اضافه کرد. درست است که وضعیت بد اقتصادی باعث می‌شود پولی برای سفر نماند، اما فراموش نکنیم که ما بیشتر از جوانان دیگر نقاط دنیا درگیر تجملات هستیم. برای یك جوان استرالیایی یا ژاپنی یا انگلیسی، رفتن به سفر مهم‌تر از داشتن موبایل است. اغلب جوان‌های ما یك میلیون تومان پول موبایل می‌دهند و فقط گوشی‌های‌شان می‌تواند همه‌ی زندگی یك جوان اروپایی را بخرد و آزاد کند، اما پای‌شان را از شهرشان بیرون نگذاشته‌اند.

کتاب خواندن در پاریس حسابی حرص آدم را در می‌آورد. هر کسی را می‌بینی یک کتاب در دست دارد و تندتند مشغول مطالعه است. سن و سال هم نمی‌شناسد، سیاه و سفید و مرد و زن و بچه هم نمی‌شناسد. انگار همه در یک ماراتن عجیب درگیر شده‌اند و زمان در حال گذر است. واگن‌های مترو گاهی واقعاً آدم را یاد قرائت‌خانه می‌اندازند، مخصوصاً اینکه ناگهان در یک مقطع خاص کتابی گل می‌کند و همه مشغول خواندن آن می‌شوند. آنهایی هم که اهل کتاب نیستند حتماً مجله یا روزنامه‌ای پر شال‌شان دارند که وقتشان به بیهودگی نگذرد و اگر حتی این را هم نداشته باشند، می‌توانند از چندین عنوان مجله و روزنامه‌ای که به لطف آگهی‌های فراوان‌شان به طور رایگان در مترو را توزیع می‌شوند، استفاده کنند. فضای پاریس هیچ بهانه‌ای برای مطالعه نکردن باقی نمی‌گذارد. شاید برای همین است که پاریسی‌ها معنای انتظار را چندان نمی‌فهمند، آن‌ها لحظه‌های انتظار با کلمه‌ها پر می‌کنند.

در نگاه تربیت شده‌ی ما ایرانیان همیشه سفر به خارج ( فرقی نمی‌کرد به کجا) یک کار غیرضروری، تجملاتی و از سر سیری بود و هیچ‌کس سعی نکرده بود ضرورت دیدن جهان و آشنایی با دیگر سرزمین‌ها و ملل را برایمان تشریح کند.

مثل همیشه دلتنگی برای ایران بخش جدا نشدنی سفر بود. تا وقتی نرفته‌ای دِل دِل می‌کنی که بروی، اما به محض آن‌که از روی باند فرودگاه بلند می‌شوی، دلت برای خانه‌ات تنگ می‌شود.

در سفر است که آدم میزان علاقه به سرزمینش را می‌فهمد و در بازگشت، وطنش، شهرش، محله‌اش و خانه‌اش را بیشتر دوست دارد.

همه‌ی آدم‌ها، صرف‌نظر از سن و جنسیت و ملیت و حرفه، یک دنیای درونی دارند که "من"شان هسته‌ی اصلی این دنیاست. "منِ" آنها در طول مسیر زندگی بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود تا جایی که تمام آن دنیای درونی را می‌گیرد. در چنین شرایطی است که آدم حضور هیچ دیدگاه و تفکر دیگری را برنمی‌تابد و تمام دنیایش مماس بر موجودیت خودش می‌شود. و درست در چنین موقعیتی است که آدم ها به بدگویی از هم می‌پردازند، انتقادناپذیر می‌شوند، غیبت می‌کنند، تهمت می‌زنند، دنیایشان سطحی می‌شود و ... این اتفاق قابل پیشگیری‌ست. بدیهی است که نمی‌شود از رشد آن "من" جلوگیری کرد. پس تنها راه باقی‌مانده این است که آن دنیای درونی چنان رشد کند که نسبت اختلاف حجم "دنیای درونی" و "منِ" آن‌ها همواره ثابت بماند. در این فضای خالی اطراف "من" است که دیدگاه آدم‌های دیگر جا می‌گیرد. در چنین فضای قابل تنفسی است که آدم احساس می‌کند همه‌ی حقیقت نزد او نیست و تنها او نیست که در این جهان حق هستی دارد. تمام این‌ها را گفتم تا به این نقطه برسم که یکی از مهم‌ترین راه‌های گسترش حجم این "دنیای درونی" ، و حفظ نسبت اختلاف آن با "من" ، سفر است.

بیروت به دو بخش شرقی و غربی تقسیم می شود . بخش غربی را مسلمانان در اختیار دارند و بخش شرقی هم مال مسیحیان است . مرکز مهم فروش فیلم و سی دی که‏Virgin نام دارد ( و در همه ی دنیا معروف است و شعبه دارد ) در حد فاصل بیروت شرقی و غربی قرار دارد . برایم جالب است که تقسیم کننده ی دو فرهنگ ، دو نگرش و دو مذهب یک مرکز بزرگ موسیقی است.

در نگاهِ تربیت‌شده‌ی ما ایرانیان همیشه سفر به خارج (فرقی نمی‌کرد به کجا) یک کار غیرضروری، تجملاتی و از سر سیری بود و هیچکس سعی نکرده بود ضرورت دیدن جهان و آشنایی با دیگر سرزمین‌ها و ملل را برای‌مان تشریح کند.

علاقه‌ی مردم جهان به شادمانی آن‌قدر زیاد است که برای ابراز شادمانی دنبال بهانه نیستند. به خیابان می‌ریزند و شادی می‌کنند.

آمریکا سرزمین نهایت‌هاست. نهایت فقر تا نهایت ثروت. نهایت پیشرفت تا حضیض سقوط. آمریکا شاید همان سرزمین استعاری هفتاد و دو ملت باشد که هرکسی و هر چیزی را می‌توان در آن یافت.

در پاریس رسم نیست آدم‌ها به خانه‌ی هم بروند. قرارهای‌شان را توی یک کافه می‌گذارند که خرج کمتری روی دست‌شان بیفتد. تازه، خانه‌ها هم معمولا کمتر جای مهمانی دارد. زندگی توی کافه‌ها جریان دارد و روابط انسانی شکل دیگری است. یک جور ارتباط فرانسوی.

جوان‌های ایرانی یا اهل سفر نیستند یا اگر هم باشند، گرفتن ویزای اروپا برای‌شان مشکل است و از آن گذشته، حس ماجراجویی و کشف جاهای ناآشنا در آنها کمتر است. به این مسئله باید مسائل اقتصادی را از یک طرف و تلقی ما از مسائل اقتصادی را هم از طرف دیگر اضافه کرد. درست که وضعیت بد اقتصادی باعث می‌شود پولی برای مسافرت باقی نماند، اما فراموش نکنیم که ما بیش از جوانان دیگر نقاط دنیا درگیر تجملات هستیم. برای یک جوان استرالیایی یا ژاپنی یا انگلیسی، رفتن به سفر مهم‌تر از داشتن موبایل است. اغلب جوان‌های ما یک میلیون تومان پول موبایل می‌دهند و فقط پول گوشی‌هایشان می‌تواند همه‌ی زندگی یک جوان اروپایی را بخرد و آزاد کند، اما پای‌شان را از شهرشان بیرون نگذاشته‌اند. آنها ترجیح می‌دهند به‌جای کشف سرزمین‌های دیگر، برای دوستانشان SMSهای بی‌مزه بفرستند.

سفر جدا از جنبه‌های تفریحی و سرگرم کننده‌اش ( که متاسفانه همیشه چنین نگاهی به آن شده است) دارای یک سویه فرهنگی‌ست. آشنایی با سرزمین‌های دیگر، آدم را از چارچوب دُگم فکری‌اش خارج می‌کند. او را به این نتیجه می‌رساند که همه‌ی دنیا همین چاردیواری محصور اطرافش نیست و تازه می‌فهمد که در گستره‌ی این جهان چقدر ناچیز است و دنیا چقدر شوخی تر از آن چیزی‌ست که خیال کرده.

کتاب خواندن در پاریس حسابی حرص آدم را درمی‌آورد. هرکسی را می‌بینی، یک کتاب در دست دارد و تندتند مشغول مطالعه است. سن و سال هم نمی‌شناسد، سیاه و سفید و مرد و زن و بچه هم نمی‌شناسد. انگار همه در یک ماراتن عجیب درگیر شده‌اند و زمان در حال گذر است. واگن‌های مترو گاهی واقعا آدم را یاد قرائت‌خانه می‌اندازند، مخصوصا اینکه ناگهان در یک مقطع خاص، کتابی گل می‌کند و همه مشغول خواندن آن می‌شوند. آنهایی هم که اهل کتاب نیستند حتما مجله یا روزنامه‌ای پر شال‌شان دارند که وقت‌شان به بیهودگی نگذرد و اگر حتی این را هم نداشته باشند، می‌توانند از چندین عنوان مجله و روزنامه‌ای که به لطف آگهی‌های فراوانشان به طور رایگان در مترو توزیع می‌شوند، استفاده کنند. فضای پاریس هیچ بهانه‌ای برای مطالعه نکردن باقی نمی‌گذارد. شاید برای همین است که پاریسی‌ها معنای انتظار را چندان نمی‌فهمند، آن‌ها لحظه‌های انتظار را با کلمه‌ها پر می‌کنند.