بریده‌های کتاب مارک و پلو؛ مجموعه ای از سفرنامه ها و عکس ها

تجربه‌ی حامد [مسئول پذیرش هاستل] نشان می‌دهد که گنده‌دماغ‌ترین و پرادعاترین توریست‌ها، آمریکایی‌ها هستند. پربیراه هم نمی‌گوید. آن‌ها فکر می‌کنند که همه‌ی دنیا باید به آن‌ها سرویس بدهد. این‌جا است که آدم می‌فهمد خیلی عجیب نیست که رییس‌جمهورشان خیال می‌کند رییس دنیا است و به خودش اجازه می‌دهد به دنیا اعلام کند که انسان‌ها یا باید با آمریکا باشند یا دشمن آمریکا.

آنچه ما در ایران می‌خوریم غذایی است بسیار خوشمزه که ربطی به ایتالیا ندارد. مطمئن باشید اگر یک ایتالیایی به ایران بیاید و به او پیتزا بدهید از شما خواهد پرسید: چه غذای خوشمزه ای! اسم این غذا چیه؟

در سفر است که آدم میزان علاقه به سرزمینش را می‌فهمد و در بازگشت، وطنش، شهرش، محله‌اش و خانه‌اش را بیشتر دوست دارد.

یوث‌هاستل‌ها به اندازه‌ی هتل‌های شیک و چندستاره راحت نیستند، اما انگار برشی هستند از دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم. یک تجربه‌ی چند روزه در دنیایی با آدم‌هایی از همه رنگ و همه جنس. اینجا می‌فهمید که مفهوم سیاه بودن و سفید بودن دارد از ذهن مردم دنیا پاک می‌شود. اینجا می‌فهمید آدم‌ها بهتر از آنی هستند که ما فکر می‌کنیم. اینجا می‌فهمید که بیشتر مردم دنیا سرشان به کار خودشان است و کاری به کار ما ندارند. اینجا می‌فهمید... خیلی چیزهای دیگر هست که باید فهمید.

یکی از راهکارهای دولت فرانسه، ایجاد فروشگاه‌هایی است که همین جنس‌ها را با بسته‌بندی‌های ارزان‌قیمت‌تر عرضه‌ می‌کنند. در این نوع فروشگاه‌ها که عمدتا در مناطق کارگری برپا شده، دیگر رنگارنگی فروشگاه‌هایی مثل کارفور را نمی‌شود دید اما کیفیت آنچه داخل بسته‌بندی‌هاست، یکسان است، با این روش، سیستم اقتصادی بسیاری از کشورها، اقلام ضروری تغذیه را از زندگی اقشار فرودست جامعه حذف نمی‌کنند، بلکه تجملات را از آن می‌زدایند تا کودکی که پدری فقیر دارد با نخوردن گوشت و میوه و شیر دچار سوءتغذیه نشود. شاید بزرگان جامعه چندان عاشق چشم و ابروی آن بچه‌های فقیر نباشند اما دست‌کم این را می‌دانند که نسلی که با سوءتغذیه رشد کند، نمی‌تواند فردای کشورشان را بسازد.

سنت هدیه دادن همراه نشریات در اروپا و به خصوص اسپانیا سنتی رایج است. صرف‌نظر از جنبه‌های تبلیغاتی که این کار برای خود نشریه دارد و جدا از معرفی محصولی که از این طریق عرضه می‌شود، باید دانست که بسیاری از کارخانجات و موسسات در اروپا، چه بر اساس قوانین دولتی و چه بر اساس یک رفتار اجتماعی، درصدی از درآمد سالیانه‌ی خود را باید به امور فرهنگی اختصاص دهند و این نوع کارها در همین راستا ارزیابی می‌شود تا به گسترش فرهنگ مطالعه کمک کرده باشد.

جوان‌های ایرانی یا اهل سفر نیستند یا اگر هم باشند، گرفتن ویزای اروپا برای‌شان مشکل است و از آن گذشته، حس ماجراجویی و کشف جاهای ناآشنا در آنها کمتر است. به این مسأله باید مسائل اقتصادی را از یك طرف و تلقی ما از مسائل اقتصادی را هم از طرف دیگر اضافه کرد. درست است که وضعیت بد اقتصادی باعث می‌شود پولی برای سفر نماند، اما فراموش نکنیم که ما بیشتر از جوانان دیگر نقاط دنیا درگیر تجملات هستیم. برای یك جوان استرالیایی یا ژاپنی یا انگلیسی، رفتن به سفر مهم‌تر از داشتن موبایل است. اغلب جوان‌های ما یك میلیون تومان پول موبایل می‌دهند و فقط گوشی‌های‌شان می‌تواند همه‌ی زندگی یك جوان اروپایی را بخرد و آزاد کند، اما پای‌شان را از شهرشان بیرون نگذاشته‌اند.

یکی از دوستانم توی ای میلش نوشته، این سفرهایی که می رود یک بار دیگر این تئوری را ثابت می کند که آدم های دیوانه توی دنیا وجود دارند. شاید راست می گوید. شاید من دیوانه ام که دو هفته تنهایی با یک کوله پشتی، چندهزار کیلومتر آن طرف تر از خانه، ایرانی ترین روزهای سال را در غربت می گذرانم. اما چه کسی گفته دیوانگی بد است؟

کتاب خواندن در پاریس حسابی حرص آدم را در می‌آورد. هر کسی را می‌بینی یک کتاب در دست دارد و تندتند مشغول مطالعه است. سن و سال هم نمی‌شناسد، سیاه و سفید و مرد و زن و بچه هم نمی‌شناسد. انگار همه در یک ماراتن عجیب درگیر شده‌اند و زمان در حال گذر است. واگن‌های مترو گاهی واقعاً آدم را یاد قرائت‌خانه می‌اندازند، مخصوصاً اینکه ناگهان در یک مقطع خاص کتابی گل می‌کند و همه مشغول خواندن آن می‌شوند. آنهایی هم که اهل کتاب نیستند حتماً مجله یا روزنامه‌ای پر شال‌شان دارند که وقتشان به بیهودگی نگذرد و اگر حتی این را هم نداشته باشند، می‌توانند از چندین عنوان مجله و روزنامه‌ای که به لطف آگهی‌های فراوان‌شان به طور رایگان در مترو را توزیع می‌شوند، استفاده کنند. فضای پاریس هیچ بهانه‌ای برای مطالعه نکردن باقی نمی‌گذارد. شاید برای همین است که پاریسی‌ها معنای انتظار را چندان نمی‌فهمند، آن‌ها لحظه‌های انتظار با کلمه‌ها پر می‌کنند.

در نگاه تربیت شده‌ی ما ایرانیان همیشه سفر به خارج ( فرقی نمی‌کرد به کجا) یک کار غیرضروری، تجملاتی و از سر سیری بود و هیچ‌کس سعی نکرده بود ضرورت دیدن جهان و آشنایی با دیگر سرزمین‌ها و ملل را برایمان تشریح کند.

در سفر است که آدم میزان علاقه به سرزمینش را می‌فهمد و در بازگشت، وطنش، شهرش، محله‌اش و خانه‌اش را بیشتر دوست دارد.

تازه می‌فهمم مفهوم واقعی فرست‌کلاس در یک هواپیما نوعی آپارتاید اقتصادی است؛ تضاد عریان طبقاتی میان آن‌هایی که پولدارند و آن‌هایی که پولدارترند. وقتی کارت پرواز را می‌گیری، نباید قاتی بقیه‌ی آدم‌ها شوی. سالن انتظار فرست‌کلاس‌ها تفاوت می‌کند. صندلی ندارد. مبل‌های شیکی دارد با یک بوفه‌ی باز. پذیرایی توی هواپیما هم فرق می‌کند. فقط شام خوردنش شش مرحله‌ی پیاپی دارد. مرحله‌ی اول شامل سالاد است و کمی میگو و سیب‌زمینی، مرحله‌ی دوم سوپ‌های متنوع، مرحله‌ی سوم خاویار با مخلفات همراه، مرحله‌ی چهارم سبزی‌پلو با ماهی یا با گوشت یا با ماهیچه، زرشک‌پلو و جوجه‌کباب، مرحله‌ی پنجم ژله و کارامل و حجم انبوهی از میوه و مرحله‌ی ششم چای و قهوه و شیرینی و بادام‌زمینی. وقتی هم که می‌رسی، درها که باز می‌شود، ابتدا باید مسافران بخش فرست‌کلاس پیاده شوند و حدود پنج دقیقه‌ی بعد بقیه‌ی آدم‌ها؛ تا مبادا پولدارترها مجبور شوند در صف نشان دادن پاسپورت معطل شوند. آن‌ها باید نفر اول باشند. چون این قانون دنیا است که پولدارها همیشه نفر اول‌اند.

همه‌ی آدم‌ها، صرف‌نظر از سن و جنسیت و ملیت و حرفه، یک دنیای درونی دارند که "من"شان هسته‌ی اصلی این دنیاست. "منِ" آنها در طول مسیر زندگی بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود تا جایی که تمام آن دنیای درونی را می‌گیرد. در چنین شرایطی است که آدم حضور هیچ دیدگاه و تفکر دیگری را برنمی‌تابد و تمام دنیایش مماس بر موجودیت خودش می‌شود. و درست در چنین موقعیتی است که آدم ها به بدگویی از هم می‌پردازند، انتقادناپذیر می‌شوند، غیبت می‌کنند، تهمت می‌زنند، دنیایشان سطحی می‌شود و ... این اتفاق قابل پیشگیری‌ست. بدیهی است که نمی‌شود از رشد آن "من" جلوگیری کرد. پس تنها راه باقی‌مانده این است که آن دنیای درونی چنان رشد کند که نسبت اختلاف حجم "دنیای درونی" و "منِ" آن‌ها همواره ثابت بماند. در این فضای خالی اطراف "من" است که دیدگاه آدم‌های دیگر جا می‌گیرد. در چنین فضای قابل تنفسی است که آدم احساس می‌کند همه‌ی حقیقت نزد او نیست و تنها او نیست که در این جهان حق هستی دارد. تمام این‌ها را گفتم تا به این نقطه برسم که یکی از مهم‌ترین راه‌های گسترش حجم این "دنیای درونی" ، و حفظ نسبت اختلاف آن با "من" ، سفر است.

در نگاه تربیت شده ما ایرانیان همیشه سفر به خارج یک کار غیرضروری، تجملاتی واز سر سیری بود وهیچ کس سعی نکرده بود ضرورت دیدن جهان و آشنایی با دیگر سرزمین ها و ملل را برای مان تشریح کند.

در پاریس رسم نیست آدم‌ها به خانه‌ی هم بروند. قرارهایشان را توی کافه می‌گذارند که خرج کمتری روی دست‌شان بیفتد. تازه، خانه‌ها هم معمولاً کمتر جای مهمانی دارد. زندگی توی کافه‌ها جریان دارد و روابط انسانی شکل دیگری است؛ یک جور ارتباط فرانسوی.

بیروت به دو بخش شرقی و غربی تقسیم می شود . بخش غربی را مسلمانان در اختیار دارند و بخش شرقی هم مال مسیحیان است . مرکز مهم فروش فیلم و سی دی که‏Virgin نام دارد ( و در همه ی دنیا معروف است و شعبه دارد ) در حد فاصل بیروت شرقی و غربی قرار دارد . برایم جالب است که تقسیم کننده ی دو فرهنگ ، دو نگرش و دو مذهب یک مرکز بزرگ موسیقی است.