یادداشتی بر رمان «شازده احتجاب»
 
داستان با توصیف زمان و مکان آغاز می شود. خواننده از هم‌ آن آغاز داستان به زمان قاجار در منزلی اعیانی و بزرگ پرت می شود و فضای سرد و بی‌روح نمور عصر قاجاریه را می بیند. فضایی پر از فساد و ظلم که دل هر انسانی را به درد می‌آورد. فضا سازی در این داستان بسیار عالی است، طوری که فضای آن زمان عیناً جلوی چشمان مخاطب تصور می شود. خواننده در دل به نبوغ نویسنده آفرین می‌گوید.
نمونه‌ای از فضا سازی نویسنده رمان؛

``بوی نا اتاق را پر کرده بود، قالی زیر پایش بود، تمام تنهٔ شازده تنها گوشه‌ای از آن صندلی اجدادی را پر می‌کرد و شازده صلابت و سنگینی  صندلی را زیر تنه‌اش حس می‌کرد. آواز جیرجیرک‌ها نخی بی انتها بود؛ کلافی سردرگم که در پهنه شب امتداد داشت؛ شاید لای علف‌های هرز باشند...``

این توصیف‌ها از زبان دانای کل فضا سازی و زمینه‌چینی است برای ورود به تک گویی درونی. نویسنده با استفاده از تکنیک سیال ذهن زندگی سه نسل از حکام قاجار را روایت می‌کند. آخرین نسل قاجار فردی تحقیر شده و قمار باز است. شخصیت‌های داستان با هنرمندی توصیف و پرداخت شدند و خواننده به خوبی آن‌ها را می‌شناسد و حتی از بعضی از آن‌ها متنفر می شود؛ مخصوصاً شخصیت مستبد و زورگوی پدربزرگ. 
رمان فضایی سیاه و پر از ظلم را پیش چشم خواننده مجسم می‌کند که این خود نوعی دل زدگی از رمان به وجود می آورد و گاهی خواننده را پس می زند.

شباهتی که بین نام دو شخصیت در این داستان وجود دارد (فخری و فخرالنسا) ظاهرا تعمدی است. به نظر می‌رسد نویسنده به طور ضمنی قصد دارد تلاش شازده احتجاب برای شبیه شدن فخری به فخرالنسا را به ذهن متبادر نماید.
از نقاط قوت داستان صحنه‌پردازی‌ها و توصیفات زیباست. 

دربعضی از قسمت‌های داستان از زبان دو یا سه نفر بیان شده است و در این موارد نویسنده، دیدگاه‌ها و شخصیت افراد را به خوبی  به مخاطب القا می‌کند.
به نظر می‌رسد نویسنده در داستان قضاوت و داوری دارد و تلاش خاصی برای منفور کردن بعضی از شخصیت‌ها دارد.

نویسنده در یادداشت‌هایی در قالب کتاب «همراه با شازده احتجاب» به قلم خودش عنوان کرده است. در آن نکاتی را راجع به نحوه‌ی نگارش کتاب، نظر افراد مختلف درمورد آن، و ... نکاتی را جمع‌آوری کرده است. 
ایده اولیه و پیرنگ داستان، یک آدمی است که نشسته و سرفه می‌کند و خاطراتی یادش می‌آید و دست آخر آن شب باید می‌مُرد. و برای پُر کردن ماجرا، تحقیقات گسترده‌ای در مورد قاجار انجام می‌دهد. مطالعه نسخ خطی، گفته‌های نواده‌های قاجاری، ...
او در مورد مقصود اصلی خود در داستان می‌گوید:
مسأله اصلی برای من مسخ آدم ها بود. یعنی یک آدمی را، فخری را، مسخ کنیم بشود فخرالنساء یا فخرالنساء را بگذاریم در محدوده‌ی زندان خانواده و ارتباطش را با کُل جهان قطع کنیم و ببینیم ذره ذره چه اتفاقی برایش می‌افتد.‌ در این داستان شازده می‌خواهد تکلیف خود را با گذشتگان معلوم کند. به این ساختار غالب اجتماعی کله قندی حمله کند‌. و برای این هدف باید نثر خاصی باشد که به فضا بخورد. 
او متأثر از سبک «خشم و هیاهو» در پی ابداع یک جریان سیال ذهن منحصر به خودش، شروع می‌کند به نوشتن خواب‌ها. چون نسبت به «خشم و هیاهو» انتقاداتی دارد و دوست نداشت که آن را الگوی خودش قرار بدهد. 

در این کتاب جهان بینی و نگاه گلشیری را باید درنظر داشته باشیم و انتظار دیگری نمی‌شود داشت.
ولی در عین حال فضا سازی را به بهترین نحو انجام داده است. فضای نم، پوسیدگی، اضمحلال و فروریختن کاملا خوب تصویر شده بود. 
گلشیری دوتا دشمن داشته که عداوت او در این کتاب کاملا مشهود است:
قاجار
آخوندها
که آخوندها را امتداد حکومت قاجار می‌دید.
حتی امکان این وجود دارد که خط گرفته و سفارشی این کار را انجام داده، به جهت تخریب قاجار و مخصوصا روی موضوع فساد جنسی تاکید داشته است. 
بطور طبیعی، هر دولتی که سقوط می‌کند یک موج تخریبی پشت سر آن شکل می‌گیرد.
درمورد نگارش کتاب، میتوان گفت شخصیت پردازی و فضاسازی خیلی خوب انجام شده است. اما بخاطر سبک خاص آن، کمی گنگ و پیچیده به نظر می‌رسد. این موضوع برای مخاطب دافعه ایجاد می‌کند‌.
درمورد انتخاب سبک، در جو آن دوره سیال ذهن روال بوده و خیلی باکلاسی محسوب می‌شد.
اگر این کتاب با این فرم آشفته و درهم‌پیچیده خودش مشهور شده بخاطر جریان فکری رایج و شهرت نویسنده در آن زمان بوده است. 
این درحالی است که اگر گلشیری این کتاب را با قلم صاف خودش می‌نوشت ماجرا خیلی جذاب تر و واضح تر می‌شد. چون او تبحر خاصی در تصویر سازی، شخصیت پردازی و فضاسازی در داستان دارد. در این کتاب هم شواهدش دیده می‌شود.

همین طور داستان «معصوم اول» او، که فیلم‌نامه ی آن را هم خودش نوشته، خیلی قوی است. 
شازده احتجاب به چند مدل مختلف زمینه و مبنای نمایش های تئاتر شده است:
رخت‌شورخانه ی شاه
شازده احتجاب 
بیوه‌های غمگین سالار جنگ
در دهه‌های ۴۰، ۵۰ و حتی ۶۰ ادبیاتی که برآمده از حلقه‌ی گلشیری بود، بر پایه تمسخر قاجار بنا شد. عقبه فکری چنین جریانی، بقرنج نشان دادن زمان گذشته برای اینکه پهلوی منجی دیده شود. 
این موضوع یک جریان فکری است، یک جریان ادبی است، که خیلی بهش دامن زده شده، حتی تا الان. نمونه ی آن را در فیلم ها و داستان ها می‌بینیم. مثل «جیران».
      

             داستانی با توصیفات زیبا و تصاویر بدیع و خلاقانه، با زاویه دید سوم شخص محدود روایت شده است. درکل میتوان گفت این داستان دو شخصیت اصلی دارد: مرد که شخصیتی کاملا پویا و خلاق دارد و زن که کاملا ایستا و منفعل است. 
شخصیت مرد وقتی در کنار زن قرار می‌گیرد به هر دری می‌زند تا شبیه او نشود و خود را از زندانی که در آن گرفتار شده برهاند. هم درنهایت پس از تلاشهای متعددی که به شکست می‌انجامد، سرانجام با رفتن زن؛ به رکود تن می‌دهد. در عالم واقع هم با گذر زمان و افزایش سن، شاهد چنین مدل تسلیم شدن در برابر حوادث و اتفاقات زمانه هستیم.
گودال، شن، حشرات و ... تمام ارکانی که در ماجرا بیان شده آمد همگی نمادین هستند و معناهای خیلی عمیق تری نسبت به ظاهر قضیه دارد. 
راوی در این ماجرا حتی برای شن و حشرات و تمام ارکان پیرامون خود شخصیت فرض می‌کند و به کشف آنها می‌پردازد. و از بطن تمام اتفاقات اطرافش به دنبال معنا می‌گردد. گاهی وارد وادی فلسفه می‌شود. گاهی با افرادی که دیگر کنار او نیستند حرف می‌زند. و درنهایت به دید عمیقی از زیست می‌رسد.

این داستان، داستانِ ملال و روزمرگی ست. که انسان را به سر حد خفگی می‌رساند. نویسنده این موضوع را با هنرمندی تمام به تصویر کشانده است. جوری که مخاطب حین خواندن این احساس خفگی و تنگنا را با تمام وجود حس می‌کند‌.  
با مطالعه راجع به مسائل پیرامونی نویسنده در زمان نگارش کتاب، می‌توانیم پی به جهان‌بینی او ببریم که به درک دغدغه‌ها و ذهنیت‌های نویسنده کمک می‌کند.
      

        شاید هزار بار خوندمش 
هر تابستان  جزء جدا نشدنی تعطیلاتم بود 
برای آن زمان که رمان ژانر نوجوان کم‌بود و نایاب
یک مربای شیرین که از قفسه کتاب برادر بزرگتر کش رفته باشی دُری بود برای خودش 
      

        باز هم یک کتاب دیگر از نادر ابراهیمی 
باز هم شگفتی  از ذهن خلاق
ماجراهای شگرف
و تعابیر بدیع

      

        
شاعرانه و تصویری 
استفاده به قاعده از تمثیل و تشبیه برای توصیف و صحنه، و همین ها باعث زنده بودن متن شده است و مخاطب خودش رو در بطن داستان حس می‌کند.
استفاده از تکرار کلمات به‌جا و با قصد و نیت هست که به قوت متن کمک کرده است.
استفاده از حروف ربط هم همین طور، جوری به کار برده شده که توی ذوق نمی‌زند.
 جملات بلند هستن بعضاً؛ ولی با کمک کاما و علایم نگارشی خورد شده اند عبارات. و اصلا مشکلی در فهم و پردازش محتوا ایجاد نشده.

      

        
چیزی که توی این کتاب توجهم را جلب کرد، تصویر سازی های تمیز  با کمترین کلمات، بدون اضافه گویی هست.
و همچنین توصیف شخصیت ها و چهره ها بسیار دقیق و حساب شده کار شده است. از طرف دیگر در دیالوگ ها، گونه زبانی شخصیت ها کاملا حساب شده و معقول به کار گرفته شده است. این موضوع شخصیت ها را باورپذیرتر می‌کند. همچنین دیالوگ زائد در داستان دیده نمی‌شود و همه ی دیالوگ ها هدفمند و پیش برنده داستان هستند.
همچنین جهان داستان از دید خالد، یک پسر بچه نابالغ روایت می‌شود. و نویسنده هرگونه قضاوتی را از خود دور می‌کند.
گذشته از این موارد، فلش بک های مکرر توی داستان را دوست داشتم، چون داستان از زاویه دید منِ راوی نگارش شده، این فلش بک ها نمایانگر افکار راوی است و به باور پذیری بهتر او کمک کرده است.


      

        عالی بود، دقیقا وصف حال یک زن در همه ابعاد
      

        با دو نفس توی ده ساعت خواندمش و سطر به سطر همراهش خندیدم و گاهی گریه کردم
خیلی عالی بود و لذت بردم
هرچند من نمی دونستم این کتابها دنباله ی هم هستن و باید به ترتیب خونده بشن، این موضوع خللی به شناخت شخصیت ها و درک اتفاقات وارد نکرد
      

        این روضه مکتوب، در کنار چای و به همراه نسخه صوتی کتاب یک روضه کامل است ....

      

        از شش ماهگی تا شش سالگی همراه بازی های من و پسرم بود این کتاب، 
شعرهایش را می‌خواندیم و انگشتانمان را جمع می کردیم و باز میکردیم
گاهی انگشت مان زنبوری بود گاهی مورچه ای گاهی هم کلاغ
گاهی هم بچه بازیگوشی که می افتد و دندانش می شکند
برای هر بچه ای که دم دستم بود یکی از این کتاب هدیه برده ام تا در لذت شعر و کتاب و بازی توأم سهیم شوند
      

        توصیفات قوی و جذاب و شخصیت سازی منحصر به فرد از نقاط قوت این داستان هست، 
و همچنین شروع و پایان دلنشینی داشت.
اما چون مزه رویای نیمه شب هنوز زیر زبانم بوده و سطح انتظاراتم را بالا برده بود، گره ها و تعلیق های داستان نتوانست رضایت‌مندی لازم را حاصل کند. 
      

        در کنار کتابهای دیگر میتواند خیلی خوب باشد 
      

        همیشه یکی از این سری کتاب های گردو توی کیفم هست برای وقتهایی که بچه ها توی ماشین حوصله شان سر می رود، سر شیطنت دارند و آرام نمیگیرند ، .... مثل یک آرام بخش تمام غر زدن ها و جیغ و داد هایشان را ساکت می‌کند 
      

        بهترین هدیه به یک دختر نوجوان
جلد مکمل آن را فراموش نکنید،« احساسات دخترانه»
      

        همه ی آنچه یک دختر نوجوان احتیاج دارد بداند، هر نوجوانی در اطرافتان دارید بدون تعلل یک جلد از این کتاب را به او هدیه بدهید