پنج از پنج قطعا!
نادر ابراهیمی با امثال این کتاب و آتش بدون دود و... کاری برای ایران و ادبیات داستانی‌ش کرد که به خاطر ندارم کس دیگه‌ای خواسته باشه یا تونسته باشه بکنه. جای چنین قهرمان‌سازی‌هایی تو هنر معاصر ما خالیه و این خلا بدجوری تو ذوق می‌زنه.
من هم می‌فهمم قهرمان‌سازی بی‌خودی چه مضراتی داره. ولی بذارید از خوبی‌هاش هم بگیم: حین خوندن این کتاب جاهایی بوده که سرم رو با افتخار بالا گرفتم با این که می‌دونستم داستان تو یکی از نکبت‌بارترین بخش‌های تاریح سرزمینم اتفاق افتاده. مدام خودم رو با قهرمان‌ها مقایسه می‌کردم و از اونجا که قهرماناش انسان هستن، ضعف‌های خودم رو می‌دیدم. خودم رو با شخصیت‌های منفی مقایسه می‌کردم و می‌دیدم اشتراکاتم رو. مهم‌تر از همه این که این جور آثار حس تکلیف و وظیفه نسبت به وطن رو تو آدم بیدار می‌کنه.
        

          تقریبا تا انتهای کتاب دوم خواندم و طاقت نیاوردم ادامه دادن را از بس که همه چیز هی نچسب‌تر می‌شد.
شخصیت‌ها انگار کاریکاتورند، نمی‌شود با آن‌ها رابطه برقرار کرد. اتفاقات در موارد بسیاری فایده‌ای در جلو بردن روایت ندارند و کاملا دست نویسنده برای آنچه می‌خواهد بگوید روست.
نثر هم از شاعرانگی آتش بدون دود فقط ادایش به همراه دارد و در موارد کمی شاعرانگی نادر در کتاب به خوبی جا گرفته.
البته از عمده دلایلی که این کتاب به دلم ننشست؛ صراحت و منبر رفتن‌های نادر درباره وطن پرستی و ناسیونالیسم دربرابر اعراب خلیج فارس بود که هم نفس موضوع و هم روش گفتن کاملا کودکانه بود.
به هرحال من انتظاری بیش از این داشتم و نتوانستم این کتاب را تحمل کنم ولی امیدوارم افرادی بخوانند و دوست داشته باشند.
        

          هر کتاب بیشتری که از نادر میخوانم به ارادتم می افزاید و چ خوب که نادر می گذارد از بین روشنفکری چون النی آتش بدون دود و میرمهنای این کتاب خودمان هر کدام را که میخوااهیم طلب کنیم
        

          روایت قلم نادر خان ابراهیمی جذابیت خاصی دارد و تصویر سازی عالی دارد و تلاش می کند تفسیر این بیت شعر باشد که ""ما برای آنکه ایران گوهری تابان شود رنج دوران برده ایم""
        

          به‌ نام خدا

همیشه از خواندن کتاب‌های نادر لذت برده‌ام و در بین کتاب‌های خوانده شده‌ام بیش از همه، کتاب‌های این خدابیامرز را خط خطی کرده‌ام نه از بد بودن بلکه از شیرین و بامحتوا بودن همه‌ی کلمات و جملات مورد استفاده‌اش.

مرحوم ابراهیمی در چند مقدمه کتاب‌های داستانی‌اش نکاتی را در مورد داستان‌ها یادآور می‌شود من جمله همین کتاب:

«بر جاده‌های آبیِ سرخ» عینِ واقعیت نیست؛ چراکه، هیچ داستانی، نمی‌تواند عینِ واقعیت باشد، و هیچ واقعیتی هم نمی‌تواند عینِ واقعیتِ دیگر؛ اما «بر جاده‌های آبیِ سرخ»، تا آنجا که مدارک و منابعِ تاریخی رخصت داده‌اند، برپایه‌ی مجموعه بزرگی از واقعیات و مستنداتِ قابل اعتنای تاریخی بِنا شده است، و بیش از این، با سرسپردگیِ کامل به‌نَفْسِ حق و حقیقت.

وقتی که «آتش بدون دود» نادر را با لذت می‌خواندم قسمتی از کتاب برای‌م سوال برانگیز شد.(حافظه‌ام دقیق یاری‌ام نمی‌کند) در یکی از جلدها لحظه‌ای در میدان شکل گرفته‌ی مردمیِ اینچه برون یا شاید جایی دیگر شخصیتِ پسری، پدری را با گلوله‌‌‌ای از پای در می‌آورد. و این اتفاق در این کتاب «بر جاده‌های آبی سرخ» یعنی پدرکشی تکرار می‌شود. البته که نمی‌دانم برپایه همان مستندات که نادر گفته است نوشته شده یا قسمتی از داستان بوده است!

حاج مصطفی یکی از تاثیر گذارترین انسان‌های زندگیِ من  در جلساتِ قرآنی که در مقاطع مختلف برگزار می‌کردند؛ می‌گفتند  اگر بین پدر و فرزندی دشمنی به حق و درستی ایجاد شد که پدر مسیرِ خلاف حق در حال پیمودن هست و ریختن خون پدر حق و واجب بود هیچ‌وقت هیچ فرزندی اقدام به کشتن پدر نکند چون عمر فرزند کاسته می‌شود و روایاتی را کلاما برای ما بازگو می‌کردند.

حالا من فقط جلد اول از این ۵ جلد نوشته نادر خوانده‌ام و نمی‌دانم سرنوشت آخر کتاب چه خواهد شد.

واقعا پدر کشی سبب کوتاه شدن حیات و عمر انسان است؟! نادر بر پایه مستندات نوشته یا داستان ساخته است؟!

14 فروردین 1403
        

          قصه ی دلاوری ها و رشادت های مردان و زنان سرزمینم همیشه برام جذاب هست.
میر مهنا ی عزیز و محترمم
        

          این‌قدر که ذوق دارم بروم جلد دومش را بخوانم، تمرکزم را برای نوشتن یک یادداشت درست‌درمان درباره‌اش به هم می‌ریزد. 
فقط این را می‌نویسم که نادرخان در این کتاب‌ من را با تاریخ رفیق کرده است. صفوی، قاجاری و افشاری از این زاویه‌ای که او روایت می‌کند دوست‌داشتنی که نه، ولی خواندنی، نفس‌گیر و جذاب است. و از همه مهم‌تر منِ جنوبی مو به تنم سیخ می‌شود وقتی نادر از میرمهنای دغابی جنوب می‌نویسد. عشق می‌کنم وقتی بیگانه‌ستیزی‌اش را توصیف می‌کند. دلم می‌لرزد وقتی نطقش را قلمی می‌کند.‌ با روایت شوخ‌طبعی‌اش لبم به خنده باز می‌شود. دمت گرم آقانادر که ما را میرمهنا آشنا کردی. خدا رحمتت کند.
        

          عادت دارم به غرق شدن در کتاب ها و نشنیدن و ندیدن وقتی که می خوانم. اما این کتاب لذت غریبی داشت. از آن هایی که دلتنگشان می شوی. از آن هایی که میخندی و گریه می کنی و " کاش تمام نمی شد".
این کتاب همه آن چیزیست که باید باشد. بی کم و کاست. داستان و روایت است اما شاعرانه. تاریخ است اما شاید هم افسانه و خیال‌.
بعد از سال ها با این کتاب دوباره عاشق مرد هایی از جنس میر مهنا و و عبدالله و محمد خورموجی شدم، درحالی که عادت کرده بودم به خواندن از مرد های جذابی که سلطه گرند ولی پرشور و مردانی که به چیزی جز خودشان و آنچه دلشان می خواهد اهمیت نمی دهند. میر مهنا ها اما دلایل بیشتری برای دوست داشته شدن دارند. عادل و میهن پرست و با خدا و آزادند. صبور و مهربان و قاطع. و هزاران صفت دوست داشتی دیگر که در آن دیگران جا نمی شوند.
مثل شوخ طبعیشان شاید. خندیدم. زیاد. برای دیگران هم خواندم که بخندند.
و بجز این ها، داستان همان قدر بر دوش زن ها بود که مرد ها. نمی‌دانم این هم خیال شاعرانه ی آقای ابراهیمی است یا هم میهنانمان در جنوب، آن زمان ها حتی، "زن و مردشان باهم می جنگیدند" و باهم تاریخ می ساختند. 
به هر حال زنان این کتاب، آگاه بودند و زیرک. تیر می انداختند و حاضر جوابی می کردند. در عین حال، معشوق هم بودند. مورد دوست داشتن واقع می شدند و در مقابل عشق می ورزیدند.
و من این زنان و مردان را، با تمام قلبم دوست دارم.
این کتاب را
و میر مهنای قهرمانمان را
و میر مهنا های دیگر تاریخ سرزمینم را

        

          از بهترین کتابهای نادر ابراهیمی که در ستایش دلیرمردان و شیرزنان جنوب ایرانمان نوشته شده... حیف که حقش شناخته نشده....
        

          زیبا و قشنگ مثل اتش بدون دود نویسنده.
آن کتاب در شمال و این در جنوب.
مقدمه نویسنده و گلایه هایش از بعضی ها  جای تامل دارد.
توصیه میکنم حتما این کتاب را بخوانید.
قلم آقای ابراهیمی دیگر پیدا نمی شود.
خدا رحمتش کند.