یا اَیهَا الَّذینَ امَنوا کونوا قَوّامینَ بِالْقِسْطِ شُهَداءَ لِلّهِ وَ لَوْ عَلی اَنْفُسِکمْ اَوِ الْوالِدَینِ وَ الاَْقْرَبینَ اِنْ یکنْ غَنِیاً اَوْ فَقیراً فَاللهُ اَوْلی بِهِما فَلا تَتَّبِعُوا الْهَوی أنْ تَعْدِلوا[1]. ای مردم در کار بپاداشتن عدالتْ زیاد بکوشید، گواهی را فقط به خاطر خدا بدهید هرچند علیه خود شما یا پدر و مادر یا نزدیکان شما باشد، غصه اینکه فلان خویشاوند غنی یا فقیر است نخورید، خداوند که خالق آنهاست از شما که فقط رابطه خویشاوندی دارید اولی است به اینکه حال آنها را رعایت کند، مبادا به پیروی از هوای نفس از حق انحراف پیدا کنید. یکی از فواید اینکه تربیت مردم تربیت دینی باشد همین است که مردم را در باطن روح و ضمیرشان عادل و منصف می‌کند. البته فرق است بین کسی که از ایمان بهره‌ای داشته باشد و خدا را ناظر و شاهد اعمال و نیات خود بداند و آن کس که محض مصلحت اجتماع کاری را بکند. ۱. نساء / 135.

حدیث معروفی است که علم سه پله و سه مرحله دارد. انسان همینکه به مرحله اول آن می‌رسد مغرور می‌شود و تکبر می‌کند، معلوماتش در نظرش جلوه می‌کند، خود را از همه چیز و همه کس برتر و بالاتر می‌بیند. این مرحله مرحله علم‌بینی و خودبینی است. تا به مرحله دوم می‌رسد. در این مرحله بر معلوماتش افزوده می‌شود، عظمت خلقت و آفرینش در برابرش نمودار می‌شود، خود را و معلومات خود را در برابر دستگاه عظیم آفرینش کوچک می‌بیند و حالت تواضع در او پیدا می‌شود. این مرحله مرحله واقع‌بینی و جهان‌بینی است، از علم‌بینی به جهان‌بینی می‌رسد، به جای آنکه به معلومات خود نظر افکند به جهان نظر می‌کند و با آن معلومات جهان را اندازه می‌گیرد. تا آنکه قدم به مرحله سوم می‌گذارد. در این مرحله می‌فهمد که هیچ چیز نمی‌داند. این مرحله مرحله بهت و حیرت است. می‌داند و می‌فهمد که مقیاس‌های علم و فکر او برای یک محیط محدود زندگی خودش فقط صحیح است به کار برده شود نه بیشتر.  

زندگی مسابقه بقا هست. زندگی اگر بخواهد بر محور صحیح قرار بگیرد باید بر اساس مسابقه بقا باشد. لازمه مسابقه دو چیز است: آزادی افراد و دیگر نظم اجتماعی که جلو هرج و مرج را بگیرد.

توکل یعنی چه؟ توکل در مقابل جهد و سعی نیست که آیا جهد و سعی کنیم یا توکل؟ توکل یعنی انسان همیشه به آنچه مقتضای حق است عمل کند و در این راه به خدا اعتماد کند که خداوند حامی و پشتیبان کسانی است که حامی و پشتیبان حق می‌باشند. توکل تضمین الهی است برای کسی که همیشه حامی و پشتیبان حق است. استاد مطهری، بیست گفتار، ص116