مردان سرد و گرم چشیده و فراز و نشیب دیده و زحمت کشیده و با سختی‌ها و شداید و مشکلات دست و پنجه نرم کرده نیز طاقت و قدرتشان از مردهای نازپرورده بیشتر است. فرق است بین نیرویی که از داخل و باطن بجوشد با نیرویی که از خارج کمک بگیرد. عمده این است که استعدادها و نیروهای بی‌حد و حصر باطنی بشر بروز کند.

از سخنان رسول اکرم است: ما اَخافُ عَلی اُمَّتِی الْفَقْرَ وَ لکنْ اَخافُ عَلَیهِمْ سوءَ التَّدْبیرِ[1] یعنی نگرانی من بر امتم از ناحیه فقر نیست، فقر دردی است که علاجش دشوار نیست، نگرانی من از ناحیه سوء تدبیر و قلّت میزان منطق و استدلال است.

حقی برای کسی نیست مگر آنکه به عهده‌اش هم حقی هست و به عهده کسی حقی نیست مگر آنکه برای او و به نفع او هم هست؛ یعنی تکلیف و حق از یکدیگر جدا نیستند، اگر کسی حقی دارد تکلیفی همراه آن حق دارد. استاد مطهری، بیست گفتار، ص59

وَ لکنَّ اللهَ یخْتَبِرُ عِبادَهُ بِاَنْواعِ الشَّدائِدِ وَ یتَعَبَّدُهُمْ بِاَنْواعِ الْـمَجاهِدِ وَ یبْتَلیهِمْ بِضُروبِ الْمَکارِهِ، اِخْراجآ لِلتَّکبُّرِ مِنْ قُلوبِهِمْ وَ اِسْکاناً لِلتَّذَلُّلِ فی نُفوسِهِمْ وَ لِیجْعَلَ ذلِک اَبْواباً فُتُحاً اِلی فَضْلِهِ وَ اَسْباباً ذُلُلا لِعَفْوِهِ[1]. خداوند همواره بندگان خود را به انواع شداید مواجه می‌کند و اقسام کوشش‌ها و مجاهدت‌ها جلو پای آنها می‌گذارد، تکالیفی گوناگون برخلاف طبع آسایش‌طلب آنها بر آنها مقرر می‌دارد تا غرور و تکبر از دلشان بیرون رود، نفوسشان عادت کند به عبودیت خدا، و این وسیله‌ای است برای اینکه درهای فضل و رحمت و عنایت پروردگار به روی آنها گشوده شود. ۱ . نهج‌البلاغه، خطبه 190.