بریده‌های کتاب بابک قائدنیا

شخصیت انسان ثابت و استوار نیست؛ اینکه چه کسی هستيم و چگونه رفتار می‌کنیم، بستگی به شرایط اجتماعی فعلی و موقعیتی دارد که در آن قرار گرفته‌ایم. از این دیدگاه با عنوان رویکرد موقعیتی (Situational Approach) یاد می‌شود. این دیدگاه نشان می‌دهد که رفتار و عمل انسان بستگی به شرایط و وضعیتی دارد که در آن قرار گرفته است. با توجه به رویکرد موقعیتی، هنگامی که با رئیس خود صحبت می کنیم، نسبت به زمانی که با یکی از عزیزان خود در حال مکالمه هستیم، وضعیت ما كاملا متفاوت است.

اثر لوسيفر به این معنا است که حتی فرشتگان نیز می‌توانند در شرایطی خاص، با انجام رفتاری نادرست، تبدیل به موجودی شرور شوند.

در سال ۱۹۱۹ در شبه جزیره عربستان نیز جنگ قدرت بین دو رهبر دست نشانده انگلیس، یعنی ملک حسین و ابن سعود، آغاز شد. این درگیری‌ها تا جایی پیش رفت که سرانجام در سال ۱۹۱۹، ابن سعود توانست سرزمین‌های تحت سلطه ملک حسین را تصرف کند. پیروزی‌های ابن سعود در شبه جزیره عربستان باعث شد بریتانیا به این نتیجه برسد که او را دست‌کم گرفته بوده است و حمایت‌های خود را از او آغاز کرد. ابن سعود ملک حسین را تبعید کرد و بر تمام قلمروی او حاکم شد. در سال ۱۹۳۲ نیز نام عربستان با نام ابن سعود ادغام و از آن پس کشورشان را عربستان سعودی نامید.

نخست وزیر جدید به نام دیوید لوید جورج، معتقد بود که یک استراتژی جدید برای جنگ لازم است و به جای حمله به قدرت عثمانی، تصمیم گرفت با تحریک احساسات ضد ترك در عرب هایی که قرنها تحت سلطه ترکیه بودند به اختلافات داخلی دامن بزند. مارک سایکس نیز یکی دیگر از افرادی است که بر تصمیم گیری های بریتانیا تأثیر گذاشت. سایکس توسط کیچنر، به عنوان کارشناس امور خاورمیانه منصوب شده بود. او شخصاً درباره خاورمیانه به تحقیق و بررسی پرداخته و تشخیص داده بود که انتصاب ملک حسین، امیر مکه به عنوان خلیفه دست نشانده برای كل منطقه عرب زبان کار درستی است. البته این طرح به نتیجه نرسید زیرا در حین گفتگوها ملک حسین این نکته را مطرح کرد که می‌خواهد کشوری مستقل و دور از دخالت اروپاییان داشته باشد؛ در حالی که انگلیسی‌ها تمایلی به ترک اهداف استعماری خود نداشتند. دیری نپایید که استراتژی بریتانیا بر اساس توصیه های یک افسر مرموز عثمانی، یعنی محمد الفاروقی تغییر کرد. فاروقی مدعی بود که با افسران رده بالای ارتش عثمانی که اعرابی ملی گرا هستند در ارتباط است؛ او گفت که این ملی گرایان میتوانند دست به براندازی زده و به انگلیس کمک کنند تا عثمانی را شکست بدهد. او حتی ادعا کرد که هزار سرباز عرب گوش به فرمان در ارتش عثمانی دارد که می‌توانند به او و انگلیسی‌ها کمک کنند. اما فاروقی دروغ می‌گفت؛ او اطلاعات بی‌پایه و اساسی به انگلیسی ها و همچنین به ملک حسین می‌داد سخنان فاروقی باعث شد که افسران بریتانیایی کاملاً مطمئن شوند که اعراب می‌توانند نقشی حیاتی در شکست عثمانی داشته باشند. بنابراین وقتی فاروقی اصرار کرد که انگلیسی‌ها خواسته‌های ملک حسین را برای تشکیل کشور مستقل بپذیرند، آنها هم موافقت کردند. تی ای لورنس معروف به لورنس عربستان یک افسر انگلیسی و رابط نیروهای عرب ملک حسین با بریتانیا بود. جالب است بدانید که بیشتر اطلاعاتی که ما در مورد جنجال‌های آن زمان دنیای عرب داریم به لطف نوشته های لورنس عربستان است. طبق یادداشتهای او هماهنگی ها و استراتژی‌های انگلیس و ملک حسین از ابتدا بسیار متزلزل پیش رفت؛ ملک حسین طبق قول و قرارهای فاروقی به سربازان عربی که در ارتش عثمانی حضور داشتند دستور شورش و اغتشاش عليه عثمانی داد. اما هیچ اتفاقی از جانب آن سربازان نیفتاد؛ چراکه فاروقی درباره گوش به فرمان بودن شان دروغ گفته بود. انگلیسی‌ها تصمیم گرفتند که به کمک ملک حسین، شورشی هماهنگ علیه عثمانی راه بیندازند. بریتانیا به ملک حسین کمک کرد که در تابستان سال ۱۹۱۶ مکه را تصرف کرده و آن را تبدیل به پایگاه قدرت خود کند. آنها سپس برای تصرف مدینه تلاش کردند، اما تلاش‌های آنها بی‌نتیجه ماند. در رابطه با این عدم موفقیت لورنس در یادداشت‌های خود نوشته است که بر خلاف ارتش عثمانی که آموزش‌های اروپایی دیده بود، سپاهیان عرب، فاقد نظم و آموزش لازم برای درگیری مؤثر با آنها بودند. انگلیسی‌ها موفق شدند که به کمک نیروهای کمکی خود در مصر به سمت فلطسین حرکت کنند. سپس به سوی بیت‌المقدس پیشروی کردند و ارتش عثمانی را که در این لشکرکشی‌ها صدمات بسیار زیادی دیده بود مجبور کردند که تا اردن امروزی عقب‌نشینی کند و سرانجام بیت‌المقدس و بغداد در تصرف بریتانیا و متحدانش در آمدند و مسیر پیشروی به دمشق نیز باز شد.

با شروع جنگ در سال ۱۹۱۴ عثمانی ها موفق شدند با آلمانی‌ها یک اتحاد پنهانی ببندند. آلمان هم قول داد که اگر عثمانی در طول جنگ رویکردی بی طرفانه داشته باشد، از او در برابر تجاوزات بریتانیا و دیگر کشورها محافظت خواهد کرد. عثمانی با کمک کردن به کشتی‌های جنگی آلمان یا اقدامات دیگری مانند مین‌گذاری در تنگه داردانل، که مسیر باریکی بود و به قسطنطنيه منتهی می‌شد نیز شک انگلیسی ها را به دروغ گفتن عثمانی ها در مورد بی طرفی شان تقویت کرد. سرانجام هنگامی که نیروهای عثمانی حمله به روسیه، متحد انگلیس، را آغاز کردند بریتانیا در ۳۱ اکتبر ۱۹۱۴، رسماً علیه امپراتوری عثمانی اعلام جنگ کرد. زمانی هم که انگلیس و فرانسه پیش‌بینی کردند احتمال پیروزی آنها در جنگ زیاد است، به این فکر افتادند که با جدیت برای سرزمین‌هایی که احتمال می‌رود از عثمانی باقی بماند برنامه‌ریزی کنند. این برنامه‌ریزی‌ها بود که زمینه را برای به وجود آوردن خاورمیانه امروزی فراهم ساخت. درست است که بیشتر مردم خاورمیانه به یک زبان صحبت می‌کردند و به دین اسلام گرایش داشتند، اما اختلافات زیادی در فرهنگ قومیت و به ویژه مذهب آنها وجود داشت. کیچنر، وزیر جنگ وقت بریتانیا، حتی از تفاوت‌های فرقه های سنی و شیعه در اسلام آگاه نبود به عنوان مثال یکی از نتایج چنین ناآگاهی فرهنگی این بود که انگلیسی‌ها بعدها یک پادشاه سنی را در عراق روی کار آوردند؛ در حالی که اکثریت جمعیت آن را شیعیان تشکیل می‌دادند.

خاورمیانه امروزی چگونه شکل گرفت و چرا همواره گرفتار درگیری است؟ امپراتوری عثمانی از سال ۱۲۹۹ تا ۱۹۲۲ میلادی یعنی حدود شش قرن به عنوان یک قدرت سیاسی مسلمان بر بخشهای بزرگی از این کره خاکی حکومت میکرد. دوران اوج عظمت این امپراتوری به قرن ۱۶ میلادی برمی گردد که جنوب شرق اروپا بخش هایی از اروپای مرکزی شمال آفریقا و همچنین غرب آسیا را تحت سلطه خود داشت. قسطنطنیه پایتخت این امپراتوری بود که اگر بخواهیم با مرزبندی‌های امروزی آن را بررسی کنیم عراق، عربستان سعودی سوریه و ترکیه را در بر می‌گرفت. موقعیت جغرافیایی قسطنطنيه باعث شده بود که عثمانی به مدت شش قرن نقش یک پل را میان شرق و غرب ایفاء کند. در سال ۱۹۱۳، امپراتوری عثمانی در معرض یک بحران سیاسی، گروهی به نام کمیته اتحاد و پیشرفت، معروف به ترک‌های جوان روی کار آمدند که معتقد بودند زمان تغییر رهبری فرا رسیده است. آنها در سال ۱۹۰۸ با هدف مخالفت با سلطان عبدالحمید، که در سال ۱۸۷۸ تشکیل پارلمان را ممنوع کرده بود و با انگیزه برگرداندن امپراتوری به دموکراسی پارلمانی، انقلابی ترتیب دادند. این حرکت سیاسی نتیجه موفقیت آمیزی داشت و آنها توانستند سلطان را وادار به کناره گیری کنند و رهبران پارلمان را بازگردانند. اما پس از مدتی درگیری‌هایی بین ترک‌های جوان به وقوع پیوست که موجب تضعیف انقلاب شد. جرالدفیتز موریس که مترجم و مشاور سفیر بریتانیا در قسطنطنیه بود گزارش سراسر غلطی را به لندن ارسال کرد. او به غلط تصور می‌کرد که ترک‌های جوان تهدیدی هستند عليه منافع بریتانیا و همیشه از آنها نفرت داشت. سرانجام گزارش مفصلی به لندن فرستاد که پر بود از اطلاعات سیاسی اشتباه موریس تأکید کرده بود که ترک‌های جوان یک گروه فراماسونری هستند که توسط یهودیان رهبری می‌شوند و در گزارش خود تا آنجا پیش رفت که جمعیت ترک‌های جوان را با عنوان، کمیته یهودی اتحاد و پیشرفت، معرفی کرد. همچنین موریس معتقد بود از آنجایی که شعار ترک‌های جوان مانند شعار انقلاب فرانسه آزادی برابری برادری است پس حتما آنها از انقلاب فرانسه سرمشق می‌گیرند. انگلیسی ها بر اساس همان گزارش احمقانه به این نتیجه رسیده بودند که چون عثمانی توسط ترک های جوان که رهبرانی یهودی دارند اداره می شود، پس به فکر یهودیان افتادند. آنها تصور می‌کردند که از این طریق می‌توانند دوستی عثمانی را به دست آورده و در جنگ جهانی نیز به کمک آنها قدرت بیشتری در مقابل آلمان داشته باشند. اما آرزوی یهودیان چه بود؟ ایجاد یک سرزمین یهودی در دل فلسطين.

... چطور می‌توانم به مغزم فکر کنم وقتی مغزم است که عمل فکر کردن را انجام می‌دهد؟ پس آیا این مغز نیست که تظاهر می‌کند خود منم که دارم به مغز فکر میکنم؟ این روزها به هیچ کس اعتماد ندارم، از همه کمتر به خودم. من خودآگاهی‌ای هستم که به شکلی مرموز تولید شده و این هم که میلیاردها نفر دیگر مثل من وجود دارند برایم هیچ مایه تسلی خاطر نیست ... ...میدانی چرا هنریش ویلهلم فون كلايست کبیر،خودکشی کرد؟، کانت خوانده بود، فیلسوفی که معتقد است هرگز واقعیت را نخواهيم فهمید ...

به این فکر می‌کنم که چطور توی تابوت‌های پوسیده‌مان تجزیه می‌شویم، چطور تکه‌های کوچک میکروژنتیکی جسممان، جذب امعا و احشای کرم خاکی کوری می‌شود که، بی آنکه بداند چرا، در خاک باران خورده می لولد و از آن سر برمی آورد تا منقار تیز گنجشکی، کارش را بسازد. ببین، این فضله‌ای که ناغافل از آسمان افتاد روی درخت و حالا مثل پانسمان مرطوبی روی شاخه درخت نشسته، زمانی بخشی از دی‌ان‌ای من بوده و حالا تبدیل به خوراک درختی می‌شود که برای زنده ماندن می‌جنگد. بله، می‌جنگد. می‌دانی آن موجودات ساکن سرسخت و رگ وریشه دار در سکوت برای بقا می‌جنگند، همان طور که ما با هم می‌جنگیم، سر همان خورشید و همان خاک، خاکی که در آن ریشه دوانیده‌اند. دانه‌هایی که خودشان پخش کرده‌اند در همان جنگل در برابرشان قد علم می‌کنند، همان‌گونه که شاهزاده در برابر شاه، پدرانشان، در برابر امپراتوری‌های باستانی قد علم می‌کردند.

«من فقط چرخ‌دنده‌ای در ماشین عظیمی بودم که دیگران ساخته بودند» «در آن سیستم، خوب بودن، یعنی دقیق اجرا کردن دستورات بود، نه چیز دیگر.»

... اما قدرت عجیب و مرموزی مرا مأمور کرده است که دست در دست با قهرمانان عجیب خود پیش بروم و سراپای این زندگی عظیم و شگفت‌انگیز را مطالعه کنم و از میان خنده‌ها و گریه‌ها، آن خنده‌ها را که بر جهانیان می گذارند و آن گریه‌ها را بر جهانیان، تماشا کنم.

کلامی از رابیندرانات تاگور، در قابی کوچک در فاصله قفسه‌ها به ديوار کوبيده شده بود: کتاب وقتی باز است، ذهنی‌ است که حرف می‌زند؛ وقتی بسته است، دوستی‌ است به انتظار؛ وقتی فراموش می‌شود جانی است که می‌بخشاید؛ وقتی نابود شود، دلی است که می‌گرید.

اینجا زندگی چیزی جز مبارزه برای زنده ماندن نیست و حتی زنده ماندن هم گاهی تنها راهی برای مردنِ سخت‌تر است.

همان طور که قبلاً توضیح دادم، تطابق مادی برای چیزی که از نظر مادی هنوز وجود ندارد نمی‌تواند وجود داشته باشد. اما اگر به یمن شورشی ناگهانی انقلابی اجتماعی صورت پذیرد فوراً یک جامعه آزاد بنا نمی‌شود چون بشریت هنوز آماده آن نیست، بلکه یکی از آن دیکتاتوری‌هایی که می‌خواهند یک جامعه آزاد را بسازند برقرار می‌شود. شورش‌های سیاسی شهر رم به کجا انجامید؟ به امپراطوری روم و استبداد نظامی آن. نتیجه انقلاب فرانسه چیست؟ ناپلئون و استبداد نظامی او و خواهید دید که نتیجه انقلاب روسیه چه خواهد شد؛ چیزی که تبلور جامعه آزاد را ده‌ها سال به عقب خواهد انداخت. در هر صورت از یک ملت بی‌سواد و دین‌زده چه انتظاری می توان داشت؟ فرناندو پسوآ، ١٩٢٢

👈 به محض اینکه شغلی پیدا می‌کنید که مورد علاقه شما نیست، هر چه قدر هم مقاومت نشان بدهید باز به آن وابسته می‌شوید؛ الکی یک مهارت نامربوط کسب نکنید، بی‌خود اطلاعات تخصصی جمع نکنید و در هیچ کاری استاد نشوید، خوردن انگ «واجد شرایط»، برابر است با بدهکار شدن به زندگی. 👉