شاهکار ناتمام عالیجناب گوگول به حق یکی از کلاس های درس شناخت روسیه و نظام فئودالی روسیه تزاری در نیمه اول قرن نوزدهمه.
هیچی نمیشه گفت فقط باید خوند و لذت برد و یاد گرفت.
متاسفانه ترجمه ای از زبان روسی از این رمان موجود نیست و من ترجمه آقای پرویز شهدی رو خوندم که البته علیرغم ترجمه از زبان واسط یعنی فرانسوی ، باید گفت نثر روون و ترجمه ای خوب داشت.
ای کاش امثال سروش حبیبی ، آبتین گلکار و حمیدرضا آتش برآب روزی سراغ ترجمه این اثر از زبان اصلی برن.
          

            به نام او

 اول از همه اینکه ترجمه خوب کاظم انصاری از نفوس مرده نیکلای واسیلویچ گوگول به تازگی با ظاهری زیبا و شکیل  توسط نشر فرهنگ معاصر منتشر شده و وارد بازار کتاب شده است.
لف تالستوی بزرگ در رمان فوق‌العاده خود «آناکارنینا» ازقول یکی شخصیت‌هایش چنین می‌نویسد:
ما روسها همه این‌طوریم. شاید هم این توانایی دیدن عیبهامان فضیلتی باشد ولی ما شورش را درمی‌آوریم و دل خودمان را با طعنه و نیشخند همیشگیمان خوش می‌کنیم.
تا پیش از اینکه نظر تالستوی بزرگ را  در این رابطه بدانم توجهم به این نکته جلب شده بود که نویسندگان روس بسیار بیشتر از نویسندگان دیگر کشورها، مردمان خود را نقد و در بعضی مواقع به استهزا می‌گیرند به  واقع در آثار تمام بزرگان روس این ویژگی دیده می‌شود. اینکه تا چه حد از این نقدها سازنده است و چقدر آنها طعنه و نیشخند محل بحث نیست، ولی به هر حال در بین نویسندگان روس مصلحان اجتماعی بزرگی هستند که بر سالهای پس از زندگی خود نیز تاثیر گذاشته‌اند. یکی از مهمترین این افراد نیکلای واسیلویچ گوگول است و مهمترین و جامع‌ترین اثرش در این زمینه رمان ناتمام "نفوس مرده" است.
در واقع گوگل در نفوس مرده جنبه‌های تاریک اخلاقی اجتماعی قوم روس را به روشنی به ما نشان می‌دهد. کافی ست ما با چیچیکوف (شخصیت اصلی داستان) همراه شویم تا انواع و اقسام حرص و آز طبقات مختلف جامعه روسیه را ببینیم. و کلام آخر برای شناخت درست ادبیات قرن هجده و نوزده روسیه  .خواندن گوگول ضروری می‌نماید و برای آشنایی هرچه بیشتر با گوگول باید «نفوس مرده» را خواند
          

            وسط مطالعه کتاب برای چند ماهی گم شد! و بعد به طرز مشکوکی از کتابخانه خودم سر در آورد. 
نثر فریدون مجلسی جذاب است اما وقتی میفهمی از روی ترجمه انگلیسی به فارسی برگردادنده شده، توی ذوقت میخورد. 
روایت روی لبه نازکی از توجه به جزییات، نمادگرایی و پیش بردن داستان حرکت میکند که میتوانم بگویم موفقیت آمیز است. 
موقع خواندن مکرر یاد آثار عزیز نسین افتادم.
          

            هیچ انتظار چنین کتاب درخشانی را نداشتم وقتی مردگان زرخرید را باز کردم. صرفاً از سر کنجکاوی برای آشنایی بیشتر با چهره های شاخص ادبیات روسیه بود ولی بامتن درخشانی مواجه شده که ایده آل نویسندگی را ترسیم می کرد. کتاب «مردگان زرخرید» (یا در ترجمه دیگری «نفوس مرده») فارغ از بحث ها و جدال هایی که به واسطۀ نقد روسیه در زمانۀ خویش پیش آورد را می توان به صورتی اگزیستانسیالیستی هم قرائت کرد: حکایت فردی که به نحوی با توصیۀ یک خطی پدرمسیر زندگی اش را به نحوی صورت می دهد که در نهایت به خرید برده های مرده می رسد. حکایت بسیار غریبی است که هیچ وقت در مخیلۀ آدم هم نمی گنجد ولی گوگول با ترسیم شخصیتی به نام چیچیکف این واقعه را ممکن می کند... باقی کتاب را باید خواند تا به عمق این واقعه پی برد.
با کتاب می توان از ته دل خندید و از با تمام وجود لرزید. تذکرهای و تنبه های عمیق نویسنده در لابلای کتاب ارزش چندین مقاله عمیق اجتماعی سیاسی دارد. ولی از یک چیز نمی توان به راحتی گذشت: آن هم تخاطب نهایی کتاب باروسیه است که بسیار عجیب است. و اینچنین است که رمانی جذاب و دغدغه مند شکل می گیرد.
          

            داستان در مورد روسیه و وضعیت مردم و فسادی هست که به صورت گسترده ای بین مردم فراگیر شده،راستش داستان خیلی برای من کشش نداشت و از یک جایی حتی تکرار موقعیت ها باعث عصبانیتم هم می شد،این ایده که یک نفر نفوس مرده رو بخره خیلی جذاب بود و من همش توقع داشتم یک دلیل خیلی عالی پشتش باشه که حتی فضای داستان رو کمی سورئال کنه اما این اتفاق نیفتاد،از طرفی نقش زن ها توی داستان خیلی کمرنگ بود ،واقعا به زور خوندمش
          

            کتاب پیچیدگی خاصی ندارد ولی توصیفات قشنگ و طنز زیرکانه ای دارد اینکه خصوصیات مردم آن دوره روسیه را روان و گیرا بازگو میکند جذاب است و حتی دقت کنیم وجه اشتراک  فرهنگی  میتوان با زندگی الان دوران ما پیدا کنیم. و نکته جالب و به نظر من قوی که دارد این است که گوگول در میان داستان با خواننده حرف میزند و بعد دوباره به دل داستان برمیگردد و این برای من تازگی و جذابیت داشت.
          

            خوندن نوشته‌های گوگول حسی مثل دیدن فیلم‌های بیلی وایلدر رو برام تداعی می‌کنه، سرخوش، پرشور و پر از توصیف‌های جذاب و شخصیت‌‌پردازی عالی که تا حد زیادی خواننده رو  با کاراکترها همراه و به اون‌ها نزدیک میکنه 
جدای از هنر قلم گوگول، این قصه پیرنگ خوبی داشت اما نویسنده میتونست حس تعلیق بیشتری رو برای مخاطب ایجاد کنه
در کل به نظرم به یکبار خوندن می‌ارزه
          

            بعد از یادداشت‌های یک دیوانه، این دومین اثری بود که از گوگول خواندم؛ این‌بار هم در وصف گوگول و کتابش باید بگویم «ساده، سرراست و اعجاب‌آور»!
گوگول قلم‌فرسایی نمی‌کند، خودش را به آب و آتش نمی‌زند، داستان را عقب و جلو نمی‌کند اما در همین حین داستان و آدم‌های داستانش را جوری جلوی چشمت قرار می‌دهد که مدام به خودت بگویی «عجب، که این‌طور»!
داستان یک ایده عجیب و غریب دارد: خرید و فروش رعیت‌هایی مرده که عمرشان به دنیا نیست اما اعتبارشان چرا! و امان از آدمی مثل چیچیکف که برای رسیدن به امیال و آرزویش می‌‌نشیند و چه فکر‌ها که نمی‌کند و این هنر گوگول است که وقتی قصه‌اش تمام شد -اگر آدم منصفی باشی- آخرش بگویی «اِ، پس منم که دست کمی از چیچکف ندارم»!
خلاصه اینکه بخوانید و لذت قصه را ببرید و بابت طعنه‌ها و تکه‌ها و تلنگر‌های وقت و بی‌وقت گوگول کیف کنید...
          

            من ریویو نویس خوبی نیستم.
اگر تجربه خوندن کتاب های نویسندگان روسی رو دارید ؛ یعنی از اینکه در توصیفات ( از وَ) رو جا نمیذارن و میگن و میگن و خوب هم میگن خسته نمیشید این‌کتاب بخونید؛ نمیدونم چرا بعد خوندن دماغ و شنل فکر میکردم گوگول گوگولی ترین نویسنده روس هستش و دیگه حداقل ایشون اینقدر وارد جزئیات نمیشه؛ زهی خیال باطل
و البته موقع خوندن این کتاب روسیه تزاری کاملا براتون ترسیم میشه و تعجب میکنید وقتی ببینید چقد اشتراکات فرهنگی و معاشرتی با هم داریم
تعارفات بیجا؛ قضاوت های نادرست؛ سلسله مراتب احترام ب ادمها براساس ارزش شغلی، ..
امتیازم یک چیزی بین ۳/۵ و ۴  هستش اما چون خیلی توضیح میدن سه دادم 😒
          

            کلا به جناب گوگول عشق می‌ورزم. 
پر از طعنه و کنایه ، ساده اما عمیق ، پر از توصیفاتی بدیع 
به تزار هم حق میدم که کتاب رو سانسور کرده :)

دو نکته راجع به این کتاب اول اینکه فریدون مجلسی این کتاب رو  از نسخه‌ی انگلیسی ترجمه کرده (ترجمه‌ی مستقیم از روسی یا نداریم یا من ندیدم) دوم اینکه میگن گوگول جلد دومش رو نوشته اما سوزونده. حیف شد که سوزوند اما همین جلد هم  کامله و چیزی کم نداره 
          

            یک جایی بلینسکی، منتقد مشهور روس در مورد گوگول می‌گوید:


بگویید ببینم اولین تاثیری که هریک از قصه‌های آقای گوگول بر شما می‌گذارد چیست؟ غیر از این است که وادارتان می‌کند بگویید:"چقدر همه‌ی این‌ها ساده، عادی و حقیقی است و در عین حال چقدر بکر و تازه؟" آیا بهت تان نمی‌برد که چرا چنین فکری به ذهن شما خطور نکرده است، چرا شما نتوانسته‌اید چنین اشخاصی را که این همه عادی، این‌همه آشنا، این‌همه جلوی چشم هستند خلق کنید و در محیطی قرارشان دهید که در زندگی واقعی این‌همه معمولی، این‌همه روزمره، این‌همه کسالت‌بار و در شکل شاعرانه‌اش این همه جذاب و جالب هستنند؟ این نخستین علامت یک اثر هنری است... 



به نظرم همین خطوط در توصیف این داستان گوگول کفایت می‌کنه.
          

            نفوس مرده یا مردگان زرخرید ماکتی تمام و کماله از روسیه در زمان گوگول. از وضعیت آب و هوا و کوه و دشت و دمن تا وضعیت اجتماعی و مردم. شخصیت اصلی کتاب یک مرد شیاده نسبتاً از طبقه‌ی متوسط که به هر راهی که شده میخواد خودش رو بالا بکشه و برای این کار راه عجیب و جالبی رو پیش گرفته. خریدن رعیت‌های مرده که در آخرین سرشماری زنده بوده‌اند. کتاب واقعاً جذابه و طنز گوگول دلنشین. من قبل از خوندن در مورد داستان کتاب اطلاعی نداشتم و غافلگیر شدم چون فکر میکردم کتاب در مورد زندگی رعیت‌ها باشه و اون مردگان زرخرید یا نفوس مرده یه حالت نمادین داشته باشه که اینطور نبود. در مجموع خوب و لذت بخش بود.ه
          

             برای بار سوم نفوس مرده رو خوندم از گوگول

عجیبه ... خیلی برام عجیبه... هر بار میخونم انگار دفعه اوله و هر دفعه انگار چیز بیشتری بهم اضافه میشه...
هر بار همون حس ها درونم زنده میشه...

یه جا خوندم که سیمون دوبوار نوشته بود "هر بار باباگوریوی بالزاک رو میخونم ......"

با خودم گفتم "هربار"؟ مگه چند بار باباگوریو رو خونده؟ قطعا بیشتر از ۲ یا ۳ بار خونده...

الان متوجه میشم که بعضی از آثار ادبی و کتاب ها رو باید بارها و بارها خوند و بعضی ها رو حتی یک بار هم نباید خوند . 

نفوس مرده سند زنده اوایل قرن ۱۹ روسیه ست... یه کلاس جامعه شناسی و تاریخه...
از طنز بی نظیر گوگول هم نگم که بعضی جاها آدم رو به قهقهه میندازه...

نفوس مرده گوگول یا رودین تورگنیف رو میشه سالها و بارها و بارها و هزاران بار خوند و لذت برد...