همیشه در مطالعاتم درباره جنبش چپ در ایران یک سوال بی پاسخ داشتم که باعث میشد دانسته هایم به هیچ کاری نیایند. این سوال بی پاسخ، حلقه اول زنجیر بود. اینکه اندیشه مارکسیستی چطور توانست در ایران با توده ها ارتباط برقرار کند؟ نقطه اتصال چه بود؟ قلاب ماجرا کجا گیر کرد؟ چه شد که بعد این همه سال هنوز این اندیشه اینقدر در میان دانشجویان و روشنفکران و ... نفوذ دارد؟ این را نمیفهمیدم. یعنی مثلا درباره اینکه جنبش چپ چه سیر تحولی را پشت سر گذاشته است، کلی مطلب هست. اما اینکه اصلا این اندیشه از کجا اینقدر دامنگیر شد، سوالی بود که کسی برایش جوابی نداشت. کسی برایش جوابی نداشت جز احمد محمود. همسایه ها، به فارسی آسان توضیح میدهد که چه شد که این اندیشه در ایران جدی گرفته شد. 
نویسنده آنقدر با فضای رمان آشناست که آن را سرشار از جزئیات کرده است. باورکردنی نیست. انگار هر صفحه از رمان، یک داستان کوتاه باشد با جزئیاتی که نویسنده ای کلی وقت صرفش کرده باشد. همین جزئیات است که به آدم میفهماند چپ از کجا آمد و چطور در دل مردم جا باز کرد و ماندگار شد. 
نویسنده آشکارا از مذهبی ها دل خوش ندارد. حاج شیخ علی حضور کوتاه اما پر رنگی دارد. همانطور که شربت بیدمشک را سر میکشد، سرنوشت قهرمان داستان را هم تعیین میکند. اما نویسنده با بقیه تقریبا جانب انصاف را نگه داشته است.
اما از همه اینها مهم تر، مقدمه ای است که ویراستار بر چاپ اول کتاب در سال ۵۳ نوشته است. اینجاست که آدم به قدرت خوانش متن پی میبرد. انگار که مثلا احمد محمود از دربار پهلوی سفارش گرفته باشد برای نوشتن کتاب. و تو میبینی که چطور میشود با یک مقدمه این کتاب را از دل سیستم سانسور پهلوی رد کرد و به دست چاپ سپرد. از مهدی سهرابی عزیز هم ممنونم که برایم چاپ افست کتاب را خرید که این مقدمه را هم داشته باشد و بتوانم بخوانم.
          

            معمولا همسایه ها را یکی از بهترین رمان های بلند فارسی می دانند. به شخصه اما برای من این چنین نبود. با وجود وسعت شخصیت ها و دقت شخصیت پردازی و صمیمیت فوق العاده ی حوادثی که از نگاه یک نوجوان به بهترین شکل برای مخاطب تصویر می شد اما به نظرم داستان بی رمق بود. علی رغم وجود تعلیق ها و هیجان های مفصل جنسی پلیسی عاشقانه و سیاسی اما همسایه ها درام بی رمقی داشت آن طور که باید و شاید مخاطب را درگیر خودش نمیکرد!
          

            احمد محمود برای من نویسندهٔ مورد احترام، ارزشمند و بزرگی است.

و این، بخش سخت ماجرا است. اینکه نوشته‌های آدم بزرگی مثل محمود، برایم دلچسب نیست. چه در فرم و چه در محتوا.
راستش را بخواهید اصلا هم قصدم این نیست که بخواهم برخلاف جهت رودخانه شنا کنم و این صحبت ها...

فارغ از هرزه‌نویسی‌های پرتراکم که هیچ نفهمیدم چه پیشبردی در داستان دارد، رمان کاملا دوپاره است. تحول خالد برایم غیرقابل لمس است. داستان علیرغم اینکه در اهواز دارد اتفاق می‌افتد اما با یک اهواز بی‌شخصیت روبرو هستیم که هیچ کنش و واکنشی ندارد. خبری از لهجه نیست. چرا یک آدم درست در بین همسایه‌ها وجود ندارد؟ همه یا هیز و چشم‌چران و زنباره هستند، یا بدکاره. داستانی که اینقدر نمادین است، مادرش فقط بلد است دعا بخواند؟
چرا انقدر پرگویی؟ اگر دو فصل اول را حذف کنیم اصلا چه خللی در داستان به وجود می‌آید؟ و کلی سوال بی‌جواب دیگر...


آقای محمود.
من از شما نمی‌بُرم و سراغ باقی کتاب‌هایتان هم می‌آیم. بلکه با شما آشتی‌ام بشود...
          

            خوندنش عصبیم کرد.. برابر شده بود با زمانِ دق دادن مردم با دروغ ها‌... اما اینقدر نثر رمان جذابه که نمیشد ولش کرد. رمان توصیف کننده  آدم های خاکستری که میخوان از سرنوشت شومشون جدا شن اما بخاطر نادانی و بی سوادی و فقر و.. به بی راهه میرن.. فعالیت های سیاسی بدون منطق و برپایه احساساته و برای همین راه به جایی نمی بره..
پایانِ بازِ ادامه دارِ چرخه وارش برای من حکمِ اجبار به سیاسی بودنه والبته بی نتیجه بودنش.. همسایه ها سعی میکنه بدون جانبداری فضای دوران قبل از ملی شدن نفت رو برامون بگه و مسائل و مشکلاتمون رو به رخمون بکشه (که همین خیلی حرص میده) ولی راهکار نمیده..
کاش یه کتاب هم از این دورانِ ما بود.. میخوندیم جگرمون نمیدونم حال میومد یا میسوخت.. چرا نویسنده خوب ها از نسل ما نیستند..

پ. ن: چقدر بلور خانم اروتیکه.. تپل و سفید که شکمش مثل خمیر ورزآمده سفت است. به قول مرحوم جلال همتی: زن باید خوشگل باشه سفید و کمی چاق..
          

            کتاب را دوست داشتم ، هر چقدر داستان پیش می رفت با علاقه ی بیشتری ادامه می دادم و پایان بسیار خوبی داشت. برای من که مدت زیادی در اهواز زندگی کرده ام ، توصیفات کتاب ، از محیط شهری و گرما ، یادآور کلی خاطره بود و این پیوند نوستالژیک ، به جذابیت کتاب ، برای من ، کیفیتی شخصی نیز اضافه می کرد. تنها نکته ای که به نظر من البته کمی ناخوشایند بود ، روایت گیجی خالد بود. خالد مبارزه می کرد ، اما نمی دانست برای چه. حتی نمی فهمید کسانی که با انها همراهی می کند برای چه مبارزه می کنند و این نادانی از چرایی مبارزه تا انتهای کتاب که قاعدتا باید خالد پخته تر می شد ، همراه او بود. 
احتمالا آخرین کتابی است که در سال 2018 تمام می کنم ، راضی بودم از خودم ، یکی از سالهای پرکتابم بود و بخشی از این کتابخوانی به خاطر شروع فعالیتم در گودریدز بود. 
هشتم دی ماه 1397
          

            ‌
۳.۵ ستاره
۱۰/بهمن/۱٤۰۱
‌
📌یه اسپویل‌های خیلی ریزی داره، اگه حساسین نخونین. 
تو بگو فلان کتاب، بهترین کتابیه که وجود داره و من همه تلاشمو می‌کنم تا ازش خوشم نیاد! ناخودآگاه! 
همسایه‌ها برای من شاهکار نبود، بهترین داستان فارسی نبود، بهترین اثر ژانر رئال هم نبود. یه کتاب متوسط ولی خوشخوان بود.
خیلی نوشتم و پاک کردم، دلم نمیاد از کتابی که محبوب قلب خیلیاست، ایراد بگیرم. اما واقعا این کتاب، برای من نبود! عمیقا به دلم ننشست. حس و حال سریال‌های صداوسیما رو داشت:)) 
مثل چشم‌هایش بزرگ علوی، خطی، قابل پیش‌بینی و بیات بود💔
با اینکه نثر چندان قوی‌ای نداره، اما واقعا چندروزی درگیرم کرد. هی می‌خواستم بخونمش. بخصوص نیمه ابتدایی کتاب که راجع به همسایه‌ها بود. همیشه این‌چنین فضاهای صمیمی‌ای برام جذابه. یه عده آدم کاملا متفاوت با نقطه اشتراک بدبختی، که جمع شدن دور هم و کلی ماجرا دارن! مثل «خانه‌ی لهستانی‌ها» 
اواسط داستان خسته کننده شد. جزئیات و توصیفات زیاد و گاه تکراری بودن. اما اواخر کتاب، هیجانش رفت بالا و حس و حال اخراجیا رو داشت:) و خب از آخر و عاقبت ماجرای اعتصاب هم خوشم اومد.👌🏽
فک میکنم یکی از دلایلی که کتاب خیلی پسندم نبود، خود شخصیت اصلی-خالد-بود. دوسش نداشتم😕 با رفت و برگشت‌هایی که تو خیالات و خاطراتش داشتیم، چندان ارتباط نمی‌گرفتم، خوب در نیومده بودن، البته بجز یه قسمت تو انفرادی که خیلی خوب بود.👌🏽اون آخرا منظورمه.👀
تا یادم نرفته بگم، اون توصیفات مربوط به ماجرای رضوان و عروسی و آشپزی اینا خیلی خوب بود. واو!👌🏽(چقد تلاش می‌کنم اسپویل نکنم🤣) 
سرتق‌بازی‌های خالد سر بازجویی‌شو هم خیلی دوست داشتم. خنده‌دار بود. 😂 ماجرای غلام قاتل رو هم.🐎🤪
واون روحیه خشک و مقرراتی و غیرمنعطف‌ آدم‌های تشکیلات و قضیه بچه‌های بالا و حس‌وحال خالد تو مواجهه با این‌جور آدم‌ها برام آشنا و قابل لمس بود..
عاه دیگه نمی‌دونم چی بگم.. 
(آهان🥸یه سوال تو پرانتز بپرسم؟ اون سیه‌چشم لنتی چرا اسم نداشت؟ آلرژی گرفتم به این ترکیب!! یعنی وقتی بیدار/پندار؟! هم با اون ابهت به دختره گفت سیه‌چشم، پوکرترین آدم جهان شدم:// خالد! یعنی هیچ‌وقت اسمشو نپرسیده بودی؟؟) 
و میدونی از کی خوشم اومد؟ لیلا! به دلم نشست واقعا. با اینکه خیلی هم تو داستان نبود.🥲
ولی در کل، انگار سبک احمدمحمود خیلی پسندم نیس. ترجیحم رئالیسم به اضافه چاشنی‌هاییه که تو این کتاب به چشمم نخورد. (مثلا رئال‌های دولت‌آبادی خیلی خیلی برام جذاب‌ترن🥲)
اما حتما بازم از این نویسنده خواهم خوند وقتایی که حوصله‌م سر رفته و میخوام یکی برام داستان اون قدیما رو تعریف کنه.🥺
          

            اول : اگه خواستین این کتاب رو بخونین حتما نسخه قدیمی و بدون سانسورش رو پیدا کنین و بخونین ، کتاب من چاپ سال ۵۷ هستش . 
 دوم : با اختلاف زیاد بهترین رمان ایرانی بود که خوندم و از جمله معدود کتابهایی که حتی زمانی که کتاب دستم نبود فکرم درگیر اول شخص ماجرا بودش . 
 اما نکته سوم : ویراستار در پیشگفتاری که سال ۵۷ برای این داستان نوشته از انقلاب اجتماعی سال ۵۷ ابراز خرسندی میکنه و در مورد کتاب میگه :
(همسایه ها نشان می دهد که چگونه ملتی توانسته است حقارت های قبل از سال ۱۳۳۲ را به سینه تاریخ بسپرد و در راهی گام بردارد که بتواند همدوش با صنعتی ترین کشورهای جهان قد برافرازد .)
 البته یادم باشه که این پیشگفتار سال ۵۷ نوشته شده نه الان 😉
          

            رمان همسایه هاروایت روان و بچسبی دارد. می توانی کتاب را به دست بگیری و جلو بروی بدون اینکه خسته شوی.
نثراحمد محمود خود خود جنوب است. پر حرارت و شتابان جلو می رود و هر وقت از جنوب بودن خود فاصله می گیرد کند و نچسب می شود.همسایه ها داستان فقر و فلاکت و استبداد است. 

احمد محمود در همسایه ها ، داستان خالد پسر نوجوانی را برایمان روایت می کند که دست تقدیر او را به ماجرای ملی شدن صنعت نفت می کشاند.

          

            باید اعتراف کنم انتظار داستان عالی نداشتم. با توجه به این که همسایه‌ها بعد از زمین سوخته دومین داستانی بود که از احمد محمود می‌خواندم می‌دانستم باید اثر خوبی باشد اما عالی نه و فکر می‌کنم برای هر کسی که در خوزستان زیست کرده است مثل خود من شیرینی داستان بیشتر هم خواهد بود. همسایه‌ها همه چیز داشت: فقر، شورش، قتل، عشق، رفاقت، زندان و... . انگار فیلم سینمایی نگاه می‌کردی. اگر تمام وقایع تاریخی این داستان را درست و بی کم و کاست در نظر بگیریم حتی می‌توان گفت کتاب برای مطالعه تاریخ و جنبش چپ در ایران مفید است. قبل از همسایه‌ها آخرین داستانی ایرانی که خواندم چشمهایش بود. اما همسایه‌ها کجا و چشمهایش کجا. موضوع یکی اما تفاوت در پرداخت داستان‌ها از زمین تا آسمان و این نشان از بزرگی احمد محمود است. ارادتی که از قبل به او داشتم دو چندان شد.
          

            آدم همه‌چیزو می‌تونه تحمل کنه. 
(یادداشت من داستان را فاش نمی‌کند اما به بعضی از جزئیات داستان اشاره می‌کند) 
همسایه‌ها سرگذشت خالد، نوجوان اهوازی، است که در مقابل چشمان خواننده قد می‌کشد و به مبارز سیاسی‌ای جسور تبدیل می‌شود. او و خانواده‌اش همراه با چند خانواده‌ی دیگر در اتاق‌های یک خانه‌ی بزرگ زندگی می‌کنند. (دنگال) خالد روزها کنار پدرش در آهنگری می‌ایستد اما حالا که بازار کار صنف آهنگری کساد است و به قول پدرش حتی کلنگ هم از خارج وارد می‌کنند، اوقاتش را جور دیگری می‌گذراند. گاهی کفتربازی می‌کند. گاهی هم با دوستانش، که از ساکنان همان دنگال هستند، می‌روند پی بازیگوشی. روزی، تصمیم گرفتند که بروند پنجره‌ی غلامعلی‌خان را بشکنند. ظاهراً عهدوعیال غلامعلی‌خان خارج از شهر بودند و او فاحشه‌ای به خانه‌اش آورده‌بود. خالد فکر می‌کند این کار خوبی نیست اما قبل از اینکه دوستانش را هم راضی کند که سنگ نزنند، سنگی به شیشه می‌کوبند و فرار می‌کنند و خالد گرفتار می‌شود. غلامعلی‌خان او را به پاسگاه می‌برد و بازداشتش می‌کنند. درفاصله‌ی کوتاهی که خالد بازداشت است با پندار آشنا می‌شود. پندار از خالد می‌خواهد خبر دستگیری‌اش را به شفق برساند و این آغاز راهی‌ست که خالد با قدم‌گذاشتن در آن بزرگ می‌شود، مرد می‌شود، تبدیل به یک مبارز جان‌برکف می‌شود، عاشق می‌شود، زیر شکنجه می‌رود و هزار ماجرای‌ جورواجور از سر می‌گذراند.
بنا به گفته‌ی ویراستار، ماجرای همسایه‌ها از پیش از ملی‌شدن صنعت نفت آغاز می‌شود و تا پیش از کودتای ۲۸ مرداد پایان می‌یابد. در فصل‌های ابتدایی کتاب تکاپوی مردم برای ملی‌کردن صنعت نفت و اخراج انگلیسی‌ها از ایران تصویر شده‌است. موقعیت مکانی داستان شهر اهواز است، هرچند هیچ‌کجای داستان صراحتاً از آن اسم برده‌نمی‌شود، اما از روی توصیفات مشخص است.
رمان پر از شخصیت‌های مختلف است و هریک به دقت توصیف شده‌اند. به‌طورکلی می‌توانیم شخصیت‌های اصلی را به چندگروه تقسیم کنیم: دسته‌ی اول اهالی دنگالی هستند که خالد و خانواده‌اش در آن زندگی می‌کنند. همسایه‌ها. دسته‌ی دوم اعضای گروه چریکی‌ست که خالد باهاشان حشرونشر دارد و دسته‌ی سوم اهالی زندان است که آن‌ها هم به نوعی همسایه‌های خالد به حساب می‌آیند. شخصیت‌های فرعی دیگری هم وجود دارند که در این سه دسته‌ی اصلی نمی‌گنجند. به زندگی طیف‌های مختلفی از مردم در سراسر رمان پرداخته‌شده‌ است که به همین واسطه شرایط اجتماعی آن روزگار منعکس شده‌است. آفاق که برای امرار معاش پارچه قاچاق می‌کند و می‌فروشد و شوهر تریاکی‌اش هیچ کار نمی‌کند. رحیم خرکچی که در کوره‌پزخانه آجر جابه‌جا می‌کند و زنش مریض است.  ناصر دوانی، بنایی که برای کار با کویت رفته‌است. امان‌آقا که قهوه‌خانه‌ای بین راه دارد که پاتوق کارگران است. شفق، صاحب کتابفروشی مجاهد که مغازه‌ش پاتوق مبارزهاست. بیدار، معلمی که مسئول مستقیم خالد است و... سراسر رمان پر از خرده‌روایت‌هایی‌ست که امثال این شخصیت‌ها نقش آن را بازی می‌کنند و خالد راوی آن است.
جملات کوتاه و مختصر است و جزئیات زیاد است. همه چیز به دقت توصیف شده‌است و بعضی از بخش‌های رمان به یک سکانس سینمایی شبیه است. روز عروسی کرم و بانو که رحیم خرکچی با زنش دعوا می‌کند، چیزی از شرح یک سکانس سینمایی کم ندارد یا شب دیوانگی غلام قاتل در زندان. زبان رمان ساده است و به‌ندرت کلماتی وجود دارد که در فارسی امروزی منسوخ شده‌باشند. یکی از نکته‌های جالب، معادلی بود که برای لفظ رایج پیرسینگ به‌کار برده‌بود: بینی‌واره. و دیگر کاربرد اصطلاحی لفظ پارتی در همان معنایی که امروزه ما به کار می‌بریم: تو هیچ‌ کسو نداری پارتی‌ت بشه؟(صفحه‌ی ٣٢٧)
توصیفات از شهر و ساختار آن دقیق است. خصوصاً توصیفاتی که از مبارزه‌ی شهری می‌شود، به تکمیل تصاویر ما از تاریخ کمک می‌کند. دیوارنویسی‌ها، اعتصاب‌ها، پخش و انتشار اعلامیه.
یکی از نشانه‌های تمایز شهر از روستا این است که اهالی یک شهر به اندازه‌ی اهالی روستا یکدیگر را نمی‌شناسند اما خالد به تأکید و چندباره اشاره می‌کند که اگر یک‌بار تا چهارراه پهلوی بروی همه‌ی مردم شهر را می‌شناسی. البته کلام خالد اغراق‌گونه‌ است اما این از عجایب شهر و معنای آن است. خصوصاً در ایران.
جزئیات زیادی از سبک زندگی مردم شهر، مشکلات اجتماعی‌شان، ساختار اصناف مختلف و وضعیت معیشت مردم در رمان وجود دارد که به نحو احسن به آن پرداخته‌شده است. یکی از صحنه‌های عجیب داستان، جایی‌ست که پس از ملی‌شدن صنعت نفت و اخراج انگلیسی‌ها، مردم با پارچه و کهنه و چوب، شمایل یک انگلیسی را درست می‌کنند و کنارش جمع می‌شوند و با سرنا و دهل می‌نوازند و می‌رقصند. بچه‌ها هم یک شعر درست کرده‌اند و همه با هم می‌خوانند. این جشن و پایکوبی مصادف شده‌است با آغاز بهار و گویی مردم برای هر دو خوشحالند. (علاقه به ساختن شمایل تمسخرآمیز از دشمنان سابقه‌ای طولانی دارد.از شمایل عمر خطاب گرفته تا همین اواخر، بوش و اوباما و ترامپ) نکته‌ی دیگری که نظرم را جلب کرد، سبزچشم‌بودن کارکتر‌های منفی قصه بود. غلامعلی‌خان ‌و علی شیطان هردو چشم‌های سبزی دارند. مقایسه کنید با محبوبه‌ی خالد که نامی ندارد و خالد به او سیه‌چشم می‌گوید. این موضوع هم مسئله‌ای قدیمی و تاریخی میان ایرانیان است که به آدمی با چشم و موی رنگی بدگمان‌اند.
خالد در‌حالی‌که پانزده‌ساله است شروع می‌کند به روایت قصه‌ی زندگی‌اش و در ۱۸سالگی، زمانی که هزاربار با روز اول داستان فرق کرده‌است، قصه را تمام می‌کند.
سرگذشت خالد خیلی چیز متفاوت و دوری از زندگی امروز جوانان ایرانی نیست. اصلاً این یک روح جمعی بزرگ است که همه چیز را تحمل می‌کند. از زمان خالد و قبل‌تر تا حالا. با تمام ناامیدی‌ها و سرشکستگی‌ها. همان‌جوری که پندار به خالد می‌گفت:«آدم همه چیزو می‌تونه تحمل کنه. که اگه دو روز مقاومت کنی همه چیز تموم می‌شه. اما این دو روز آدم باید فیل باشه.» و ایرانی‌جماعت صدهاسال است که فیل است. 
          

            یک‌شنبه، ۴ دی ۱۴۰۱
خیلی دوستش داشتم و به نظرم شاهکار بود. فقط کاش آخرش مشخص می‌شد پندار چی شد؟ کشته شد یا آزاد شد یا رفت انفرادی یا ...
انقدر این کتاب برام دوست داشتنی بود که کاش نخونده بودمش و الآن شروع می‌کردم به خوندن تا لذتِ خوندن این شاهکار و دوباره بچشم.🥺
بعد نوشت: چه جالب که امروز  تولد ۹۱ سالگی احمد محموده. الآن متوجه شدم.
          

            #همسایه‌ها کتابی تلخ و پرخطا اما خواندنی و جذاب است.
کتاب را بر اساس توصیه یک اهل مطالعه کاربلد‌ در روزهای آخر اسفند دست گرفتم و امروز ششم فروردین ۱۴۰۲ تمام شد. 
کتاب قبل از انقلاب بدلیل مواضع سیاسی چاپ نشد و بعد از انقلاب بدلیل ناهنجاری اخلاقی. 
در این اثر همه‌ سر جای خودشان هستند و یک پانصد صفحۀ پرکشش خلق می‌کنند.
#همسایه‌ها در بیش از نیمی از کتاب روابط یکسری آدم را در یک خانه به تصویر می‌کشد و در مابقی کتاب با گنجاندن یک همسایه هم‌بند و ملاقات‌های همان همسایه‌ها  ادامۀ همان روابط را به تصویر می‌کشد.
نمی‌دانم اگر قرار بود #احمد_محمود نام دیگری برای این کتاب انتخاب کند چه نامی را برمی‌گزید اما بی‌شک #همسایه‌ها بهترین نام برای این کتاب است.
در سال قبل بر آثار معروفی متمرکز بودم و امسال حتما یکی از نویسنده‌های مورد توجهم #احمد_محمود خواهد بود.

و کلام آخر 
در هر مبارزه و ستیهندگی، نداشتن پشتوانه مابعدالطبیعی و فراخلقی، مبارز را زود پوچ و تهی می‌کند.

یا حق
          

            اولین مواجهم با احمد محمود در ۱۹ سالگی :)
چقدر لذت بخش بود خوندنش. چقدر جذاب و چه قلمی!
بی نظیر بود. سخت بودن قلم آقای دولت آبادی رو نداره اما
شگفت زدم میکنه داستان نویسیش. چقدر مسلط آخه. چقدر یادگرفتم...
همسایه ها داستان نوجوونی به اسم خالد 
نویسنده بدون هیچ مقدمه ای مارو پرت میکنه بین همسایه ها
و از اونجا شخصیت هایی که احمد محمود با تاثیر از دور و اطرافش خلق کرده رو وارد ماجرا میکنه.
داستان تم سیاسی داره اما نه به شکل خشک و سخت
ما همینطور که داریم داستان خالد رو دنبال میکنیم
ماجراها و اتفاقاتی رو لمس میکنیم که در اون زمانه اتفاق افتادند
از بی بند و باری، سیاست های کثیف، سخت گیری ها و...
شخصیت های اصلی تر و خرده شخصیت های گوناگونی که وجود دارند مثل بلور خانم و بانو و استفاده از بدن که در این شخصیت ها نشون داده و تمایلات هر کدوم از اون ها، یا شخصیت مذهبی پدر خالد، یا امان آقا که هم شخصیت مهربان و هم شخصیتی پرشور داره و ... 
در نهایت میتونم بگم همسایه ها تونسته حرف های مهم زیادی رو بزنه که از مهم تریناش اتحاد بین مردم بود. اتحادی که میتونه مردم رو اونقدر قوی کنه که بتونن جلوی ناعدالتی وایسن و برعکس اونقدر بینشون تفرقه ایجاد بشه که جلوی زورگوهای کثیف جامعه ناتوان بشن.