یادداشت‌های paku (15)

          سهراب میگه به قمصر رفتم و کار من نقاشی بود و کوه پیمایی... کاش کار من نوشتن بود و کوه پیمایی.
در باب این کتاب چه بنویسم؟ کاش میتونستم با سهراب کلمه بازی کنم. کاش همسایه سهراب می بودم. این دومین کتابیه که امسال کامل خوندم. و زیاد دوستش داشتم‌. هم حالمو بهتر کرد و هم فهمیدم چقدر روحم به جهان سبز سهراب نزدیکه.
در هم آمیختگی شاعرانه حواس.. طعم یک استحاله، هنوز در سفرم.

من سهراب رو در حد هشت کتاب میشناختم. و البته کمتر، چون هشت کتاب رو هم کامل نخوندم. میدونستم اهل کاشانه و نقاشی هایی هم کشیده که چندتاشونو اگر اشتباه نکنم تو کاخ موزه نیاوران دیده بودم. ولی اینجا فهمیدم بیشتر از شعر، مشغول به نقاشی بوده و احتمالا بیشتر از شاعر، خودش رو نقاش میدونه.

این کتاب یک جور تحول در شناخت من نسبت به شخصیت سهراب ایجاد کرد. بین نامه ها و یادداشت های شخصیش، پاره های شفافی از ذهن و روحش رو میشد به تماشا نشست. و چه موجود دلنشینی بود. و چقدر برام عزیزتر شد. جهان سهراب منو یاد کیارستمی نازنین می‌انداخت. جهان نازک و ظریفش. احساس میکردم قرابتی بیان دو هست.
 بین این نوشته ها، یک جور معصومیت، یک جور دست نخوردگی، یا تبلوری از "ناب" بودن در وجود سهراب میدم، و همین شوقم رو به فهم درونیاتش رو بیشتر میکرد.
دلم خواست این کتاب جلد دوم یا سومی هم داشته باشه‌. کاش میتونستم باز هم روح سهراب رو بشنوم.
        

          
به نظرم متون مقدس، باید یک تفسیر ولو مختصر هم داشته باشن که بهتر درک بشن.
حین خوندن دلم میخواست زودتر تموم شه. علت اینکه ادامه اش میدادم این بود که امیدوار بودم حداقل هر چهار پنج صفحه یکبار به آموزه‌ای تامل‌برانگیز برسم که متاسفانه آنچنان پیدا نشد.
 تکرار مکررات هایی داشت شبیه جملات منتسب به آقای خیابانی، که بنده رو به خنده‌های مضحکانه  وا میداشت و در نهایت ذهنم رو خسته کرد.
شاید هم همه چیز زیر سر ترجمه‌‌‌ است، شاید!
        

          یک جور جادو یا تردستی در این کتاب پنهان است. صفحه که میزدم حس می‌کردم گرد اکلیل بر پلک هایم می‌ نشیند. پشت جملات کوتاه و هایکو مانند لائوتسه، هزاران درگاه به عالم معنا پنهان شده که درک هر کدام از آن ها به ساعت ها تامل نیازمند است. دوستش داشتم.
        

          " قطر آن الف تنها دو تا سه سانتی‌متر بود، اما تمام فضای کیهانی در آن جا داشت، بی‌آنکه چیزی از ابعادش کم شود. همه‌چیز بی‌نهایت بود، چون از هر نقطه‌ای می‌توانستی کیهان را ببینی.

الف، خورخه لوئیس بورخس"

و بالاخره... الفِ پائولو کوئیلو. کتابی ظاهراً کوتاه، حدود ۲۵۰ صفحه، اما تمام پاییز مرا در برگرفت. دو بار تا حوالی صفحه صد پیش رفتم و باز از نو شروع کردم. الف چیزی فراتر از خواندن است؛ باید درکش کنی، باید تجربه‌اش کنی. در یکی از خطوط کتاب، پائولو می‌گوید: «آیا می‌توان چیزی را دانست بی‌آنکه تجربه‌اش کرد؟ بله، اما هرگز جزئی از وجودت نخواهد شد.»
الف دقیقاً همین است. تا بخشی از کتاب پیش رفته بودم و احساس می‌کردم نمی‌فهمم دقیقاً چیست. فکر می‌کردم شاید فقط در نقطه‌ای خاص از قطار مسکو به سیبری وجود داشته باشد یا در زیرزمین خانه آرخنتینو دانری در بوئنوس‌آیرس، یا حتی شاید تنها در لحظاتی از معاشقه‌ای عمیق میان دو هم‌روح خلق شود. اما بعد، به این نتیجه رسیدم که شاید الف چیزی بسیار شخصی‌تر باشد. شاید همان بازی ناگهانی واژه‌ها و جوشش بی‌اختیار کلمات در ذهنم، خودِ الف باشد. انگار نقطه‌ای یا مجموعه‌ای از نقاط در قشر مخ من وجود دارند که الف همان‌جا نشسته است.

الف داستان یک سفر است؛ سفری در لحظه، درون من، کسی که کتاب را در دست گرفته و آن را می‌خواند. با وجود تأکید بر حال و لحظه، ریشه‌های داستان عمیقاً در گذشته فرو رفته است؛ گذشته‌ای که در هر لحظه از حال می‌تواند آشکار شود. در این باره اما جی، به پائولو می‌گوید: "گذشته و آینده فقط در ذهن ما وجود دارد. لحظه‌ی اکنون اما، خارج از زمان است، ابدیت است. در هند به خاطر اینکه اصطلاح بهتری ندارند، از واژه کارما استفاده می‌کنند. اما این مفهومی است که به ندرت توضیح مناسبی دارد. کاری که در گذشته کرده ای بر زمان حال اثر نمی‌گذارد. کاری که الآن می‌کنی گذشته ات را رستگار و بنابراین آینده را عوض می‌کند."

من نمی‌توانم این کتاب را درست توصیف کنم، چون عملاً الف وصف‌ناپذیر است. رد پای تناسخ در تمامی صفحات آن موج می‌زند و نویسنده آن را به شکلی بدیع و تازه روایت می‌کند. گویی چرخه‌ای از دوزخ، برزخ و بهشت در جریان است و زمین کنونی ما، ملغمه‌ای‌ست از این سه‌گانه.

الف چیزی بیش از یک کتاب است؛ باید آن را زندگی کرد. سفری است که تو را در هر لحظه به گذشته، حال و ابدیت می‌برد. هر چه بیشتر بخوانی، بیشتر درمی‌یابی که الف تنها در ذهن تو جریان دارد؛ جایی که محدودیت نمی‌شناسد و همه‌چیز ممکن است.

- ردپاها:
هیچ عمری بدون کمی جنون کامل نمیشود، بامبوی چینی، درخت بلوط مقدس، دوره سرخوشی، فانوس بیگانه، چهل ساعت در هفته ویلون، موسیقی سکوت برای موجودات نامرئی، میخواهم فقط از راه نوشتن امرار معاش کنم، واژه های معلق در فضا، الف

- از خطوط:
- شک آدم را پیش می‌راند.
- مثل دیوانه ها شروع کردم به سفر. تمام درس های مهمی که یاد گرفته ام دقیقا حاص سفرهایم بوده.
- سفر نه به پول بلکه به شهامت بستگی دارد.
- هرکس به راستی به زندگی متعهد باشد، هرگز از راه رفتن دست نمی‌کشد.
- جاده ی من در چشم های دیگران منعکس است و اگر میخواهم خودم را پیدا کنم، به این نقشه راه احتیاج دارم.
- تعهدی را قبول کن.
- کلمات اشک‌هایی هستند که نوشته شده‌اند.
- اگر زمانی باد سردی در زندگی من وزید، تو آتش دوستی را برایم روش کن.
- در یک جنگل صدهزار درخته هیچ دو برگی شبیه به هم نیستند، هیچ دو سفری نیز در یک جا شبیه به هم نیستند.
- حرکات کوچک روزانه است که ما را به خدا نردیک میکند.
- هیچ وقت به اندازه حالا خوشحال نبوده ام. چون نشانه ها را دنبال کرده ام صبور بوده ام و می دانم این همه چیز را عوض خواهد کرد.
- وقتش است که از اینجا بیرون بروی. برو و سرزمینت را دوباره فتح کن.
        

          چی میتونم بنویسم؟ انگار تو این سالها من هم کنار آقا جان، مامان، ملیحه، بی بی و دایی اکبر بودم.  انگار تو این سالها من هم با محسن بزرگ شدم. انگار منم یه خونواده توی بجنورد انتهای کوچه‌ی سیدی دارم. کتاب رو که میخونم، ناخودآگاه اون لهجه‌‌ی دل انگیز میاد زیر زبونم و کاممو شیرین میکنه.
هر جلد آبنباتی که تموم میشه، حس غریبی میگیرم. دلم نمیخواد هیچ وقت تموم شن. آبنبات های آقای صدقی، خود زندگی ان. کاش همیشه باشن و بنویسن.
        

          سی و یک روز طول کشید تا تمومش کنم. معمولا وقتی قرار بوده کتابی رو با دقت و طمانینه بسیار بخونم، و میدونستم طول میکشه، همراهش یه کتاب با حجم کمتر رو هم شروع میکردم ولی خب اینبار آخرین وسوسه این اجازه رو بهم نداد و همه توجهمو به خودش جلب کرد.
در ابتدا تاکید کنم که بنده از عاشقان سینه چاک نیکوس کازانتزاکیس هستم. هروقت که نوشته هاشو میخونم یه " تبارک الله احسن الخالقین" بلند میگم و به روحش درود و نور میفرستم. اگه یه وقت بخوام به طور جد بنویسم، دلم میخواد جهان نوشتاریم به جهان کازانتزاکیس نزدیک باشه.
بیش از همه، توصیفات کازانتزاکیس من رو مست میکنه، و در این زمینه جادوگری قهاره.
نیکوس عزیز در این کتاب به شرحی از زندگانی حضرت مسیح(ع) میپردازه، و البته گمان مبرید که این کتاب زندگی نامه موثقی از پبامبر میباشد. چون بخش زیادی از کتاب تخیلات و برداشت های خود نویسنده رو دربرمیگیره اما این حین خیلی ظریف درک عمیقی که خودش نسبت به عیسی(ع) داشته رو به ما منتقل میکنه.
در این اثنا حواریون رو هم معرفی میکنه و شخصیت اون ها رو تا حدی به ما نشون میده.
چیزی که نظر من رو بیش از همه جلب کرد این بود که نویسنده به بعد انسانیِ معمول مسیح اشاره میکنه. میگه مسیح هم شخصی مثل ما دارای ترس، شهوت و وسوسه های خاص خودش بوده، و البته که تونست اون ها رو به بهترین وجه ممکن استحاله کنه، در حالی که تصور من از اولیاء الهی یک تکه نور مطلق بوده و هست چونان یک فرشته.
        

          ایلیا، زن، لوح سنگی، عشق، بیابان، راه، واقعه‌ی اجتناب ناپذیر، انتخاب سرنوشت خویش، خط، الفبا، مرگ، زندگی، غم، تردید، گذر، دلتنگی، خدایان، جنگ، تاریخ، بازسازی، قدرت، ترس، گریز، کتاب مقدس، انبیا، آتش، ظهور، باور، کوه پنجم!
        

          به صفحه آخر که رسیدم روی مردمک چشم هام یک لایه نازک اشک نشسته بود، آروم کتاب رو بستم و گفتم: عزیزم :)
حسش شبیه یه بغل یهویی بود. یه مهربونی غیر منتظره. شبیه اینکه یه نوزاد انگشتت‌ رو توی دستای کوچولوش بگیره و به خواب بره.
داستان دیدار بین گذشته و آینده با حضور غریب و کوتاه حال‌ه؛ اگر از نو شروع کنیم... 
        

          مجموعه چند داستان کوتاه که هیچ ربطی بهم نداشتن جز پس زمینه ای از خوش نمک بازی‌های نویسنده با چاشنی تخیلات وارده.
منو یاد فیلمای کمدی ایرانی انداخت، خصوصا زیر نظر مجید صالحی، خلاصه خودتون میدونید دیگه :) 

        

          خب رفقا بنده با هزار ذوق رفتم سمت راهنمای مردن با‌ گیاهان دارویی، که برگزیده جایزه های ادبی هفت اقلیم و بوشهر شده بود.
از همون صفحات اول توصیفات دقیقش زیادی به چشمم اومدن و اطلاعاتی که درباره گیاهان دارویی میداد، ولی هیچ کشش متنی ای برام نداشت.
مع هذا چند روز کنار گذاشتمش، و دوباره رفتم سمتش، دیدم که خیله خب.. یک سری جملات تاثیر گذار و زیبا هم داره، ولی من حیث المجموع داره مدام کلافم میکنه.
البته که راوی هم کلافه بود‌. از همه چیز کلافه بود و حق داشت.
به هر حال وجود من رو به درد آورد، تقریبا حین خوندن تمام صفحاتش حس فشار میکردم، روی جسم و روحم. میخواستم هر چه زودتر تمومش کنم. ولی نمی‌فهمم چرا ادامه‌ش دادم؟ اممم شاید ادامه ش دادم که از یک جایی به بعد این ریتم آزاردهنده تموم شه.. ولی صفحه به صفحه بدتر شد!
خشونت وحشیانه‌ش رو مثل چنگال توی قلبم فرو می‌کرد. یه جاهایی حس میکردم میخوام خون دماغ شم. بارها اشکمو در آورد.
تصورم بر این بود که یک کتاب سبز باشه ولی سیاه و خاکستری بو‌د.
(چون خیلی اذیت شدم میگم) به نظرم این کتاب روانی بود.
 حجم بسیاری از ترس، استیصال، درد و خشونت مشمئز کننده رو ارائه داده بود که برای من غیر قابل تحمل بود. منو مستهلک کرد. بارها حین خوندنش گفتم آهای زن، خستم کردی خستم کردی خستم کردی... بسه!
با عرض پوزش، متاسفانه من اصلا دوستش نداشتم. و از بدترین کتابهایی بود که تو عمرم خوندم و چیزی به جز چندتا بریده زیبا برام نداشت.

        

          بله، تموم شد. بهتره بگم متاسفانه تموم شد. کاش ده‌ها جلد بود. کاش میشد منتظر فصل بعد کتاب باشم.
ترجمه‌، تصویر سازی و کشش متنی خوبی داشت. احتمالا اگر نسخه چاپی کتاب رو داشتم، یک نفس میخوندمش. بدجور منو یاد هولدن کالفیلد مینداخت. یه هولدن سرخپوست، جونیور.
حرفای جونیور رو با همه توجهم پیش میبردم، تا یه جایی دیدم نه، اصلا انگار منم یه سرخپوست درون دارم! همدردش شدم، همراهش شدم... باهاش خندیدم، شجاع شدم، عاشق شدم، حرص خوردم، ترسیدم... خلاصه بگم، حسابی با این بچه ایاق شدم. تا اینکه یهو رسیدیم به یه شوک عظیم. چیزی که اصلا فکرشو نمیکردم، اتفاق افتاد... داغون شدم. همچین زار زدم با خوندن صفحات آخرش که خودمم باورم نمیشه :)

بهم حس تنهایی در انبوه جمعیت، بستنی زمستونی، قطره های بارون روی پنجره و شکستن سیگار قایم شده توی جیب رو داد.

از بهخوان عزیز برای پیشنهاد این کتاب کمال تشکر و قدردانی را دارم.
        

          غم ملیحی داشت. مثل دستمال مرطوب بود. قلبمو خوشبو و تمیز کرد. مدام به صفحاتش لبخند میزدم چون حس همذات پنداری عمیقی بهم دست میداد...
        

          سیر داستانی جذابی داشت؛ چالش‌های فلسفی مثل چیستی هویت در بطن داستان پنهان شده بود و در نقاط اوج قصه به شکل ساده نمود پیدا میکرد.
بهم حس رانندگی توی اتوبان بدون ترافیک، پیدا کردن چندتا توت سفید روی درخت، و نگاه کردن به خودم توی آینه داد.
        

          آه من چی بگم از این کتاب؟ :)
از کلمه به کلمه اش انرژی غریبی دریافت میکردم و از رقص مدام روح زنده‌ی زوربا، به وجد می اومدم. بعد تموم کردنش از شوق زدم زیر گریه و خداروشکر کردم که یه روز به زمین اومدم و با کازانتزاکیس آشنا شدم.
 هرچقدر واژه ردیف کنم در باب این کتاب و کم نظیر بودنش، واقعا کمه. لذت بخش ترین خطوطی بود که تا به حال دنبال کردم.
حسی که بهش داشتم شبیه حسم به صدف، دسر بیسکوئیتی، فانوس دریایی، کرم شب تاب و پروانه سفید بود.


        

          کتاب نامه های غلام حسین ساعدی به طاهره کوزه گرانی رو شروع کردم‌. نمیدونم خوندنش درست باشه یا نه...چون این نامه ها رو توی خونه طاهره پس از مرگش پیدا کردن. و خودشون نخواستن که منتشر بشن. 
این نامه ها رو ساعدی توی ۱۸_ ۱۹ سالگیش نوشته. و از همون زمان قلم کم نظیری داشته. ینی به این خطوط نمیاد  برای یه فرد ۱۹ ساله باشه. 
چیزی که خیلی برام جالبه  تلاشی‌ه که آدم های قدیم برای دوست داشتن میکردن. این زمانی که صرف میکردن تا دو خط نامه بنویسن، بهترین کلمه ها رو انتخاب کنن و بعد دلواپسی رسیدن نامه به دست معشوق رو بکشن و بعدتر انتظار گرفتن پاسخ نامه رو تحمل کنن.
تا اینجای نامه ها رو که دوست داشتم. کاش بهم میرسیدن. کاش حداقل توی اون دنیا ، البته اگه اون دنیایی وجود داره، همشنین هم باشن‌!