بریده‌های کتاب علیرضا فتاح

الکسی الکساندرویچ هیچ حسود نبود. به عقیدۀ او حسادت اهانتی به زنش می‌بود. معتقد بود که زنش سزاوار اعتماد اوست. اینکه چرا باید به او اعتماد داشته باشد، یعنی یقین کامل داشته باشد به اینکه زن جوانش همیشه او را دوست خواهد داشت، سؤالی بود که برای خود مطرح نمی‌کرد. همین‌قدر که احساس بدگمانی نداشت ناگزیر اعتماد داشت و به خود می‌گفت که اعتمادش بجاست، اما اکنون، گرچه اعتقادش به اینکه حسادت احساس شرم‌آوری است و اعتماد به همسر واجب است سست نشده بود، احساس می‌کرد که در برابر مسئله‌ای بی‌معنی قرار گرفته است که منطق در آن جایی ندارد و نمی‌دانست که چه باید بکند. الکسی الکساندرویچ با زندگی روبه‌رو شده بود، امکان پدید آمدن عشق کسی غیر از خودش را در دل زنش پیش رو می‌دید و همین در نظرش امری غیرمنطقی و نامفهوم می‌نمود، زیرا زندگی درست همین بود. الکسی الکساندرویچ ... حالا احساس کسی را داشت که با خیال راحت روی پلی بر فراز پرتگاهی پیش می‌رود و ناگهان می‌بیند که پل فروریخته و زیر پایش خالی است. این ورطه خود زندگی بود و پل زندگیِ مجازینی که الکسی الکساندرویچ تا آن روز خود را با آن فریب داده بود. اول بار بود که امکان عاشق شدن زنش به کسی برایش مطرح می‌شد و او از این حال وحشت می‌کرد.

داستان معاصر فارسی هرگز فرمی بدیع که در عین حال درون چارچوب پذیرفته‌شده‌ی ادبیت جهانی قرار بگیرد، خلق نکرده است. منظور البته این نیست که این کار باید لزوماً انجام شود، اما سرخوردگیِ جامعه‌ی ادبیِ ایران از پذیرفته نشدن در فضای جهانی نشان می‌دهد که چنین میلی در ایران شدید است. نویسنده‌ی کشور حاشیه‌ای عملاً تنها سه راه پیشِ‌رو دارد: نویسنده‌‌ای ملی باقی بماند و کلاً از بازار جهانی دست بشوید، تلاش کند لحظه‌ی حالِ مدرنیته‌ی ادبی در جهان را درک کند و سپس با توجه به خاستگاهِ فرهنگی‌اش در آن تغییری ایجاد کند، یا بخواهد شکل متفاوت ادبیات حاکم بر فرهنگ خود را به بازار جهانی بقبولاند.

چسبیده به دیوارها می‌خوابیدم و بیدار می‌شدم و توی خواب نمی‌فهمیدم که درخت‌ها چطور رنگ عوض می‌کنند، پناه چطور بزرگ می‌شود، موهای بابا چطور سفید می‌شود و مامان چرا اینجا بیشتر از توی راه گریه می‌کند و ما از کی دیگر دنبال عمو نگشتیم. کم‌کم بیشتر بیدار ماندم و کمتر خوابیدم؛ با پاهای ارزان راه افتادم و کمپ را دیدم، و با پاهایی قوی‌تر بیرون را، و با توانی تازه‌یافته مدرسه را. و فهمیدم که این زندگی را هم می‌شود تحمل کرد. و وقتی این را بشود، هر زندگی‌ای را می‌شود تحمل کرد و این خیلی غم‌انگیز بود.

- چرا فکر کردی ما الآن زندگی‌مون یه طوریه که طاقت زجر بیشتر رو داریم؟ - کِی زندگی‌مون طوری بوده که طاقت زجر بیشتر رو داشته باشیم، بابو؟ من هفتاد سالمه. هفتاد ساله زندگی‌م همینه.

نسبی بودنِ نظریه ناشی از نسبی بودنِ حقیقت است. اما نسبی بودنِ حقیقت به معنای انکار آن نیست، حتی به این معنیِ مضحک هم نیست که هر چیزی حقیقت است. نسبی بودنِ حقیقت به این معنی است که حقایق متکثرند و ما هر بار با توجه به پرسشمان به سوی یکی از آن‌ها می‌رویم. پس ملاکِ اعتبار نظریه را باید از طرفی در نسبت آن با کلیتِ مورد مطالعه و از طرف دیگر در انطباقش با سؤالِ طرح‌شده بررسی کرد.

نظریه زاده‌ی تلاطم است، محل نزاع را تعیین می‌کند، قابلیت طرح پرسش را می‌سنجد، زاویه‌ی دید را تغییر می‌دهد، و خلاصه فضایی برای مباحثه می‌گشاید و این به نوعی تحقق ایدئال دمکراسی است.

«آموزگار کودکان را عقل کامل نباشد.»

خل‌اند که نمی‌بینند جا و مقام خیلی هم تعیین‌کننده نیست و اویی که در صدر می‌نشیند، اغلب نقش اول را ندارد. چه بسیار شاه که وزیرش، و چه بسیار وزیر که منشی‌اش او را اداره می‌کند! پس صدرنشینی حق کیست؟ به گمان من حق اویی که افق دیدش بلندتر است و در چنته‌اش آن‌قدر قدرت و ترفند، که می‌تواند احساسات و قابلیت‌های دیگران را در راه پیشبرد طرح‌های خود به کار بگیرد.

توصیه می‌کرد که تمام سناتورهای شورای بزرگ هر کشور، پس از آنکه عقیده‌ی خود را ابراز کردند و در دفاع از آن دلایلشان را آوردند، باید مجبور شوند رأی مخالف به آن بدهند، چون اگر این کار را انجام بدهند نتیجه بی‌شک به نفع مردم تمام خواهد شد.