معرفی کتاب میراث ناممکن اثر حسام نقره چی

میراث ناممکن

میراث ناممکن

4.0
4 نفر |
2 یادداشت

با انتخاب ستاره‌ها به این کتاب امتیاز دهید.

در حال خواندن

3

خوانده‌ام

6

خواهم خواند

17

ناشر
بی گاه
شابک
9786228763514
تعداد صفحات
135
تاریخ انتشار
1404/1/1

توضیحات

کتاب میراث ناممکن، نویسنده حسام نقره چی.

بریدۀ کتاب‌های مرتبط به میراث ناممکن

نمایش همه

لیست‌های مرتبط به میراث ناممکن

تکوین زبان فارسیرباعیات خیام و خیامانه های پارسیعرفان و رندی در شعر حافظ

پیشنهادی به دانشجوی ادبیات فارسی؛ مطالعاتی نظری

10 کتاب

چند نکته قبل از معرفی کتاب‌ها: ● مخاطب این پیام "دانشـ"ـجویان رشتهٔ زبان و ادبیات فارسی هستند. دانشجویانی که با این رشته برخورد مستقیم داشته‌اند می‌توانند کمبودها و معضلاتش را درک کنند و آشنایی با مسائل نظری برای آن‌ها مفیدتر خواهد بود. کسانی هم که از رشتهٔ ادبیات دنبال «لذت» هستند نه «دانش»، اصلا این مسائل برایشان ایجاد نمی‌شود. ● کتاب‌ها به ترتیب مطالعه چیده شده‌اند، نه اهمیت. ● سعی کردم کتاب‌هایی را انتخاب کنم که معمولاً در صدر پیشنهادها نیستند و در سرفصل رشته هم جایی ندارند. ● تلاشم بر این بوده که از گروه‌های مختلف کتابی به‌عنوان نمونه آورده باشم؛ زبان‌شناس تاریخی، زبان‌شناس شناختی، ادیب، روشنفکر، فیلسوف، جامعه‌شناس و نظایر این‌ها. مقایسهٔ روش‌ها و مسائل این افراد موضوع جالبی است. ● مسئلهٔ من ادبیات "فارسی" است. قرار نیست با مطالعهٔ نظریاتی که مال فرهنگ و زبانی دیگر است دربارهٔ ادبیات خودمان نتیجه بگیریم. ● مهم نیست اگر بعضی فصول این کتاب‌ها را درست نفهمید. نفهمیدن هم خالی از فایده نیست. خودم یکی‌دوتا از این کتاب‌ها را با شکنجه تمام کردم؛ بعضی حرف‌ها را نمی‌فهمیدم، گاهی هم مطالب خیلی خشک بود. ● برای چندتا از این کتاب‌ها در همین بهخوان یادداشت معرفی نوشته‌ام، آن‌ها را هم می‌توانید ببینید. ● این سیر مطالعاتی چند هدف دارد؛ آشنایی با مسئله‌ها* و روش‌های مختلف در مطالعهٔ ادبیات فارسی (برای یادگیری به‌کار بستن روش درست برای هر مسئله)، بررسی مواجههٔ ادبیات ما با غرب از ابعاد گوناگون، درک چیستی و چرایی ادبیات و تکثر آن. "غایت" من هم چند چیز است؛ نشان دادن اینکه ادبیات صرفاً آن چیزی نیست که رشتهٔ دانشگاهی‌اش می‌گوید، نورافکن انداختن به بن‌بستی که رشته در آن به سر می‌برد و انداختن این فکر به سر که راهکار چیست؟ (هرچند این حرف‌ها خیلی از دهن من گنده‌تر بود، امیدوارم این فهرست کتاب اندکی از پسش بربیاید.) ● خودم دانشجوی کارشناسی‌ام و [اینجا و در این لحظه] ادعایی ندارم، من هم همکلاسی کوچکتر شما! فقط خواستم کتاب‌هایی که خودم به‌عنوان دانشجو خوانده‌ام و در شکل‌گیری ذهنیتم مؤثر بوده را هم‌رسانی کنم. *مسئله با موضوع فرق دارد. مسئله یعنی محل سؤال. سؤالات ممکن بی‌نهایتند، مهم این است که ما روی کدام سؤال دست می‌گذاریم. برای کتاب‌ها یکی‌یکی توضیح نوشته‌ام که محدودیت کاراکتر بهخوان مانع از درجش در اینجاست. در کانال تلگرامم می‌توانید بخوانید: https://t.me/Varedat_digar/874

99

یادداشت‌ها

          هفته‌ی اول خرداد دو جلسه در نقد و بررسی این کتاب برگزار شد. در دو روز متوالی. هنوز عده‌ی زیادی کتاب را نخوانده بودند و من این تعجیل را نمی‌فهمیدم. این کتاب -هم‌چون هر اثر نظری دیگری- باید به بحث گذاشته شود و باید در گزاره‌هایش چون و چرا کرد. باید فرصتی به خواننده داد و بعد به نقد و بررسی‌اش نشست.
من چند روز بعد از آن جلسات، کتاب را خواندم و قرار بود در جمعی دوستانه درباره‌اش صحبت کنیم، که جنگ شد.
پریشب یک بار دیگر کتاب را دست گرفتم که بخوانم و الان در صفحه‌ی پنجاه از این بازخوانی پشیمان شدم و کتاب را بستم. کتاب را دوباره دست گرفته بودم تا درباره‌اش به تفصیل بنویسم اما دیدم فعلاً توان تنظیم مطالب پراکنده‌، تقریرشان و نقد مفصل اثر را ندارم.

از نقد کتاب پشیمان شدم چون وقتی با این دید به متن برگشتم دیدم چنان پراکنده است و چنان از هر دری سخنی است که پیوند زدن این‌ها به هم و تقریرشان، خود کار مستقل و زمان‌بری خواهد بود. نویسنده ایده‌های مختلفی را مطرح کرده و من نمی‌دانم کدام ایده را باید مرکزی دانست. من با بعضی از ایده‌هایش مشکل جدی دارم و با روش اثبات ایده‌هایش مشکل جدی‌تری اما نقدِ قال-اقول‌‌ای چنین کتابی را هم بی‌معنا می‌دانم. در این جور آثار خواننده باید ایده‌ی مرکزی را کشف کند و نسبت اجزای کتاب را با آن ایده‌ی مرکزی نشان دهد و نظرش را، پیش از هر چیز، درباره‌ی آن ایده‌ی مرکزی بگوید. من ایده مرکزی را تشخیص نداده‌ام و سخنرانان جلسه‌ی دانشگاه تهران نیز تقریری ارائه ندادند و بیش‌تر حاشیه رفتند.

«میراث ناممکن» نقد و بررسی کارهای نظریه‌ای و نظریه در ایران نیست. خودش سودای تأسیس نظریه دارد و شاید می‌خواهد نمونه‌ای از کار نظری را پیش چشم بگذارد. برای همین عنوان و زیرعنوان را نمی‌فهمم.

من -همان یک ماه پیش که تازه کتاب را خوانده بودم- ازش تعریف می‌کردم و دوستی می‌گفت همه‌ی کارها شیفت پیدا کرده. آنچه باید در روزنامه چاپ می‌شد کتاب شده و آنچه را باید در اینترنت منتشر می‌کردند در روزنامه چاپ می‌کنند. می‌گفت حرف‌های نقره‌چی خوب است؛ اگر در روزنامه درمی‌آمد نه اینکه کتاب شود و برایش در دانشگاه جلسه برقرار کنند. 
در بازخوانی به نظرم رسید که این ایده می‌تواند تا حدی «میراث ناممکن» را توضیح دهد. این پراکندگی و این جنس تأملات شبیه فرم نوشتار مطبوعاتی است. اگر بخواهم کتابی مشابه را یادآوری کنم از «شعارنویسی بر دیوار کاغذی» امیر احمدی آریان نام می‌برم و کتاب احمدی آریان از قضا حاصل کلاژ تعداد زیادی یادداشت‌ روزنامه‌ای است.

«میراث ناممکن» را دوست دارم اگر جایگاهش را این‌گونه تصور کنیم؛ تأملات نظری مطبوعاتی. دو سال پیش برای «شعارنویسی بر دیوار کاغذی» مرور نوشتم. الان که باز نگاهی انداختم به نظرم رسید که درباره‌ی «میراث ناممکن» همان حرف‌ها را می‌توانم تکرار کنم.

هشت-نه سال پیش دوستی داشتم که همسن الان من بود و حاشیه‌ی کتاب‌های محمد قوچانی را -که حاصل کنار هم گذاشتن نوشته‌های مطبوعاتی جوانی او بودند- با بیشمار یادداشت سیاه می‌کرد. من آن روزها به او می‌گفتم که چنان کتابی را چنین نمی‌خوانند. این جور دقت نظر و خط‌کشی و جزئی‌شدن مناسب کتاب مطبوعاتی نیست. حالا خودم حاشیه‌ی «میراث ناممکن» را سیاه کرده‌ام.

از این کتاب می‌توان نظریه بیرون کشید. این کتاب می‌تواند نقطه‌ی شروع تأملاتی جدی‌تر باشد. جرقه‌ای است که می‌تواند شعله‌ور شود. اما فعلاً تنها جرقه‌ای است و نه بیش‌تر. در جلسات دانشگاهی می‌شد به شعله‌ور شدن این جرقه کمک کرد اما لااقل در دانشگاه تهران که چنین اتفاقی نیفتاده. جلسه‌ی دانشگاه علامه را هنوز نشنیده‌ام.
        

37

          فکر می‌کنم برای انتشار این کتاب باید به همۀ ایرانیان، یا حداقل علاقه‌مندان به ادبیات ایران، تبریک گفت، هرچند کتابی است تخصصی. تقریبا به جرئت می‌توانم بگویم «اولین» «رسالۀ» واقعا «تألیفی‌»ای است که دربارۀ «نظریۀ ادبی» در «ایران» نوشته و منتشر شده. قبلی‌ها، ضمن احترام، همه یا ترجمه و شبه‌ترجمه بودند یا تأملاتی خام‌دستانه یا اصلا نمی‌دانستند نظریۀ ادبی چیست (محترمانه‌ترش این می‌شود که به نظریۀ ادبی نگاهی شدیداً تقلیل‌گرایانه داشتند).
حرف اصلی کتاب هم تا حدی همین است: نظریۀ ادبی در ایران «باید» و «می‌تواند» تولید شود و نباید لزوماً پیرو نظریۀ ادبی غرب باشد، نه از منظری غرب‌ستیزانه، بلکه با رویکردی که شاید بشود آن را پست‌مدرن دانست. 
نقره‌چی نظریۀ ادبی را در فرانسه آموخته و مشخص است که بر مباحث جدید آن تسلط دارد. از همین رو معتقد است که نظریۀ ادبی «ضرورت» دارد. نقره‌چی از «ادبیات‌ها»ی جهان حرف می‌زند و این‌که هرکدام می‌توانند نظریه و گفتمان مخصوص به خود را داشته باشند. 
همین حرف‌ها که شاید بدیهی به نظر می‌رسند ریشۀ عمدۀ معضلاتی اساسی در دانشکده‌های ادبیات و میدان‌های ادبی ایران‌اند. نقره‌چی این مسیر را شروع کرده و خودش هم معترف است که صرفا قدم اول را برداشته. 

تا امروز دو جلسۀ نقد برای کتاب برگزار شده (یکی در دانشکدۀ ادبیات تهران و یکی در دانشکدۀ اجتماعی علامه) که در یکی‌ش حاضر بودم. منتقدان هر دو جلسه به نظرم درست‌ترین گزینه‌ها برای چنان جلسه‌ای بودند (من هم اگر برگزارکننده بودم، پیش از همه به همان‌ها فکر می‌کردم)، اما به نظرم رسید که اهمیت و لب کلام کتاب هیچ درست فهمیده و بیان نشد. مخاطب و مسئلۀ کتاب بر خلاف یکی از مهم‌ترین تأکیدات منتقدان به هیچ وجه محدود به «دانشکده‌های ادبیات» نمی‌شود، بلکه تمامی جامعۀ ادبی ایران، چه به معنای خلاقه و چه به معنای پژوهشی آن را، شامل می‌شود و حتی خطابش نه فقط برای امروز، بلکه برای ادبیات ایران پس از بازگشت است. 
به کتاب برخلاف رویه‌ام امتیاز کامل دادم، اما امیدوارم ده سال بعد آن‌قدر این حرف‌ها بدیهی و اولیه به نظر برسد و آن‌قدر فکر در این حوزه ایجاد و منتشر شود، که فارغ از فضل تقدم، امتیازش را به سه ستاره کاهش دهم. 
        

43