بریده‌های کتاب یک عمر کار : درباره مادر شدن

به مهمانی دعوت می‌شوم و با اینکه تصمیم می‌گیرم بروم و حمام می‌کنم و در ساعت مقرر لباس می‌پوشم، آخر سر می‌نشینم توی آشپزخانه و گریه می‌کنم، درحالی که دقایق پوچ و بیهودهٔ ساعت در جای دیگری تیک‌تیک‌کنان جلو می‌روند و بعد هم سپری می‌شوند. بچه به کولیک مبتلا می‌شود ‌و پوستهٔ پرزرق‌وبرق مادری یک‌ بار دیگر مثل پوسته تخم مرغ به طرفه العینی خرد و خاکشیر می‌شود. برای من این سؤال که زن اگر مادر نباشد چیست موضوعیتش را از دست می‌دهد و این سؤال جایش را می‌گیرد که زن اگر مادر باشد چیست؛ اینکه مادر در حقیقت چیست.

با بیمارستان تماس می‌گیرم تا در کلاس پیش از زایمان ثبت‌نام کنم. می‌گویند خیلی دیر تماس گرفتید، کلاس پر شده. باید قبلا ثبت‌نام می‌کردید. جواب میدهم قبلا حامله نبودم. تازه می‌بینم وارد دنیایی سرشار از وسواس آینده نگری شده‌ام و زنانی که هم‌زمان با من باردار شده‌اند دارند اسم بچه‌های متولد نشده‌شان را در مدارس مطلوب هم می‌نویسند. وحشت و اضطراب سراپای وجودم را می‌گیرد، حس می کنم عقب مانده‌ام.

زایمان زنان را صرفاً از مردان جدا نمی‌کند: زایمان زنان را از خودشان هم جدا می‌کند، [...] مادر زمانی که با فرزند است خودش نیست؛ زمانی که بدون اوست خودش نیست و بدین ترتیب ترک فرزندان به اندازه‌ی ماندن در کنارشان بغرنج و دشوار می‌شود.

با بیمارستان تماس می‌گیرم تا در کلاس پیش از زایمان ثبت‌نام کنم. می‌گویند خیلی دیر تماس گرفتید، کلاس پر شده. باید قبلاً ثبت‌نام می‌کردید. جواب می‌دهم قبلاً حامله نبودم.

آدم در جایگاه مادر در می‌یابد که در آن واحد هم شهید و هم شیطان بودن یعنی چه‌. با مادری به این نتیجه رسیدم که با فضیلت‌تر و در عین حال شرورترم و البته بیشتر درگیر فضایل و شرارت‌های جهان شده‌ام، آن‌قدر که وقتی فرزند و به تبعش شاخصه و نام و نشان خاصی نداشتم، فکرش را هم نمی‌کردم.

یواشکی به مغازه‌ای می‌روم و چند شیشه شیر قرص ضدعفونی و قوطی شیرخشک می‌خرم. مثل کسی که می‌خواهد بمبی را سر هم کند جلوی چشم خودم می‌چینمشان.... شب که می‌رسد شیشه را آماده می‌کنم. قرار است پدرش با شیشه به او شیر بدهد، چون بهمان توصیه شده بهتر است این خیانت را نه خود شخص خائن که یک تبهکار اجیرشده انجام دهد.

بچه در فرهنگ بارداری نقش عجیبی ایفا می‌کند‌. هم قربانی است و هم یک فرمانروای مستبد. تقدیر این موجود این است که فقط در لحظهٔ کمال که همان تولدش باشد زندگی کند و پس از آن تباه و فاسد می‌شود، انسان و گناهکار می‌شود، گریه می‌کند و فریاد می‌زند و به وادی واقعیت بازمی‌گردد. اما در دوران بارداری بچه اعجوبه است، معجزه است، کفاره است.

ادرین ریچ، شاعر و فمینیست امریکایی، نوشته بود:« حیات بشری بر روی زمین سراسر زادهٔ زن است. تنها تجربهٔ وحدت‌بخش و بی‌چون و چرایی که همهٔ زنان و مردان به طور مشترک داشته‌اند همان دوران چند ماهه‌ای است که درون بدن یک زن به رشد و نمو گذرانده‌اند. اکثر ما برای اولین باز هم عشق و هم نومیدی، هم قدرت و هم لطافت را درون تن یک زن شناخته‌ایم. ما رد و نشان این تجربهٔ حیاتی را با خود تا پای گور هم می‌بریم.»

من برای مادر بودن باید تلفن را بی جواب ،کارها را ناتمام و قول و قرار هارا بی نتیجه بگذارم ...

تجربه‌ی مادری حین انتقال به جهان بیرون تقریبا همه‌ی وجوهش را از دست می‌دهد. زن با مادر شدن معنا و مفهوم عامش را با طیفی از معناهای خصوصی عوض می‌کند و فهم این معناها برای دیگران، مثل تشخیص صداهایی خارج از یک طیف صوتی خاص، به شدت دشوار می‌شود.

دکترها بچه را بالای پرده نگه می‌دارند تا بتوانم ببینمش. سیاه و کبود است و صورتش دهان گشوده‌ای است مملو از هول و هراس. بلافاصله از روی تصویر سونوگرافی می‌شناسمش. فقط منم که از راز آرامش و جهان شناور دوران جنینی او باخبرم. به انتهای اتاق می‌برندش. دور از من، و انگار که نور باشد هر چه از من دورتر می‌شود، بیشتر در ورطه‌ی تاریکی سقوط می‌کنم.

خودم را تا پای تلفن می‌کشانم و هق‌هق گریه می‌کنم. اعتراف می‌کنم که سرش داد زدم. بالاخره پیش چند نفری اعتراف می‌کنم و بخششی هم که دنبالش هستم از سوی هیچ‌کدامشان عایدم نمی‌شود. می‌گویند آه آخی. طفلک بیچاره. منظورشان من نیستم. می‌گویند نگران نباش، گمانم یادش می‌رود. می‌فهمم که با فوران خشمم تنها مانده‌ام و خود منم که از سرپناه عشق خارج شده‌ام. بخشش دیگران در هیچ شرایطی شامل حال منِ مادر نمی‌شود.

وقتی بچه را ترک می‌کنم، این عشق نیست که مثل ریسمان و افسار هر کجا می‌روم پشت سرم می‌آید و مرا به ستوه می‌آورد. مسئله این است که وقتی او را ترک می‌کنم دنیا آلوده‌ی این رها کردن می‌شود و حالا باید از مجموع هر کاری که تصمیم می‌گیرم انجام بدهم تفریقش کرد. سینما رفتن دیگر فقط سینما رفتن نیست: کمتر است، چیزی است رنگ باخته و مخدوش شده، لذتی که ناخالصی دارد.

دخترم در جاهایی که جهان در متمدنانه‌ترین حالت خودش است نیازهای خام و پردازش نشده‌ی بشری‌اش را بروز می‌دهد و هر چند اوایل من هم طرف همین جهان بوده‌ام و تازه ترکش کرده‌ام و سخت سعی داشته‌ام دخترم را مهار و منکوب کنم، خیلی زود مثل خیلی از مادرهای دیگر در این تمدن سویه‌ای غیرانسانی می‌بینم، سویه‌ای خودمحور و مرگ‌بار. از خرده‌ریزهای گران‌بها و ظریف و شکننده‌اش، از حرص و ولع و از فقدان خوش‌قلبی و از تنگ‌چشمی‌اش بیزارم.

بیشتر وقت‌ها فکر می‌کنم آدم‌ها اگر می‌دانستند بچه‌داری چطور است اصلا بچه‌دار نمی‌شدند و پیش خودم می‌گویم نکند این جنس ما زنان است که مانعی داروینی ایجاد می‌کند تا نتوانیم ابزار وجود کنیم و حقیقت موضوع را نشان دهیم.

گاهی مادری به نظرم مثل مسابقه دوی امدادی می‌ماند، سفری که هدفش تحویل دادن چوب دستیِ زندگی به نفر بعدی است، لحظه‌ای فقط کار است و کشاکش و شتاب و لحظه‌ای فقط نفس‌زنان به تماشا نشستن...

با فرارسیدن تولد دخترم سالگرد دیگری هم از راه می‌رسد: یک سال می‌شود که شب‌ها خواب عمیق و بی‌وقفه نداشته‌ام. [...] تقریباً یک سال است که مثل کسی به بستر رفته‌ام که می‌داند در خانه چهارطاق باز مانده، چیزی روی گاز است، قرار است ساعت تا صبح یکریز زنگ بزند و هر بار بناست یک‌جوری روش جدیدی برای خاموش کردنش ابداع کنم. مثل وقتی که دیگران بلند می‌شوند تا بروند سر کار به بستر رفته‌ام، هشیار، دستپاچه و حاضربه‌یراق برای نبرد.