بریده‌های کتاب غروب جلال

جلال نمی‌نشیند تا حادثه بر او فرود بیاید بلکه خودش به پیشواز حادثه و خطر می‌رود. نوشته‌ام و باز هم می‌نویسم که جلال سختی و مشکل را دوست‌تر دارد تا سهولت و آسانی را_ حادثه‌‌آزمایی و خطر دوست‌تر دارد تا یکنواختی و تداوم را.

لذت یعنی همین کە در متن کاری باشی کە آن را دوست داری.

هیچ‌کس مثل او نمی‌توانست آن‌طور به نفس حق مهر بورزد. و هیچ‌کس هم مثل او نمی‌توانست در برابر ناحق آن‌طور کینه بتوزد.

زیبا مُرد، همانطور که زیبا زندگی کرده بود و شتاب‌زده مُرد عین فرو مردن یک چراغ و در میان مردم معمولی که دوستشان داشت و سنگشان را به سینه می‌زد...

می‌دانست کە فرصت کوتاە است، پس شتاب داشت کە بخواند و بیاموزد و لمس کند و تجربە کند و بسازد و ثبت کند و جام هر لحظه را پر و پیمان بنوشد و لحظات را با حواس باز خوش آمد بگوید و حول و حوش خود را با هوشیاری و کنجکاوی و تفکری کە هیچ‌گاە گرد زنگار نگرفت،چرا کە با وسواس هموارە گردگیریش می‌کرد و آینەوار صیقلش می‌داد، ارزیابی کند.

لذت یعنی همین که در متن کاری باشی که آن را دوست داری.

در داشبورد ماشین، در جیبش و روی میز کنار تختش همیشه دفترچه و مدادی آماده داشت و آنچه به ذهنش می‌رسید، یا آنچه مصاحبانش می‌گفتند و جالب می‌نمود یادداشت می‌کرد.

جلال همهٔ عمرش به نظر من باغبان بود، باغبان خواننده‌هایش، شاگردهایش که به آن‌ها مثل یک درخت که می‌روید و رشد می‌کند، نگاه می‌کرد، باغبان هر که را که می‌دید و استعداد نهفته‌ای در او کشف می‌کرد... آن استعداد را به رخش می‌کشید و باغبانی می‌کرد تا ببالد.

در این دنیا کمتر زنی اقبال مرا داشته که جفت مناسب خودش را پیدا بکند ... مثل دو مرغ مهاجر که همدیگر را یافته باشند و در یک قفس با همدیگر هم‌نوا شده باشند و این قفس را برای هم تحمل‌پذیر کرده باشند.

در برابر سرخوردگی [...]، ندیده‌ام تسلیم بشود، برعکس به قول خودش از این مشکلات پلکانی می‌سازد که از آن‌ها بالا برود.

گفت: عهد و عیال، روزگار به آدم سیلی می‌زند، سیلی را که خوردی یا گیج می‌شوی و خلاص، می‌افتی و هیچ‌کس دست تو را نخواهد گرفت. باید دست بگذاری سر زانویت و بگویی یاعلی و خودت بلند شوی که شاید نتوانی. اما از سیلی روزگار هوشیار هم می‌شود شد، تو سعی کن هوشیار بشوی.

من از جلال هرگز امام مُبینی نساخته‌ام. جلال قلم‌زنی بود متعهّد و مردی باانضباط تا سرحد فدا کردن خودش.

مواد خام نوشته‌هایش مَردمند و زندگی، درحقیقت آنچه را که می‌نویسد زندگی کرده است یا می‌کند و به هرجهت شخصاً آزموده یا می‌آزماید.

به جلال نگاه کردم. دیدم چشم به پنجره دوخته، چشم‌هایش به پنجره خیره شده، انگار باران و تاریکی چیره بر توسکاها را می کاود تا نگاهش به دریا برسد. تبسمی بر لبش بود. آرام و آسوده. انگار از راز همه چیز سردرآورده‌. انگار پرده را از دو سو کشیده‌اند و اسرار را نشانش داده‌اند و حالا تبسم می‌کند. تبسم می‌کند و می‌گوید: کلاه سر همه‌تان گذاشتم و رفتم. بدترین کاری که به عمرش با من کرده بود همین بود.

بت‌سازی کە یکی از ویژگی‌های مردم ماست و این خود نە بە صلاح بتی است کە می‌سازند و ضمناً در آخرین تحلیل بە زبان خودشان هم تمام خواهد شد.

در سالیان درازی که ما با هم بودیم، من همواره از خویشان و دوستان دورتر و دورتر می‌شدم و به او نزدیک‌تر و نزدیک‌تر. او مرا بس بود. وقتی خویشان و دوستان برایم دلسوزی می‌کردند که اجاقم کور مانده، ته دلم به آن‌ها می‌خندیدم چرا که اجاقی روشن‌تر از اجاق من نبود. سر ناهار روز پیشش از من و مهین پرسیده بود: دلتان می‌خواهد کجا زندگی کنید؟ من گفتم هرجا که تو باشی و برایش این شعر را خواندم: گو کدامین شهر از آن‌ها بهتر است/ گفت آن شهری که در وی دلبر است. و هنوز هم به همین عقیده هستم و این اعتقاد هم گمان نمی‌کنم چندان دور باشد. احساس می‌کنم روزبه‌روز آب می‌شوم. مرا در مزار جلال چال کنید. ترتیب سندش را داده‌ام.

جلال خیلی شبیه نوشته‌هایش است. یعنی سبک جلال خود اوست، با این تفاوت که من با چرک‌نویسش سروکار دارم و دیگران با پاک‌نویسش.

زیبا مرد، همان‌طور که زیبا زندگی کرده بود و شتاب‌زده مرد عین فرومردن یک چراغ و در میان مردم معمولی که دوستشان داشت ...