چند روز گذشته از اتمام این رمانِ قابل توجه خواستم چند نکته را درباره اش بنویسم. پیشاپیش پوزش از جهت عدم انسجام:

خانه خاموش که از جمله آثار اولیه‌ی اورهان پاموک _نویسنده‌ی مطرح ترک_ است هم یک رمان لذت بخش و خواندنی است و هم در بردارنده‌ی چند دلیل که به خلاقیت و نبوغ نویسندگیِ پاموک پی ببرم و مشتاق و مصمم بر خواندن آثار مهم‌تر و شاخص او شوم.

در این سیصد و خورده ای صفحه ما  شاهد یک هفته از زندگیِ آدم هایی با عقاید متفاوت از سه نسل در کنار هم در این خانه‌‌ایم؛ در این خانه‌ی خاموش. ( که با توجه به فصل پایانی چه نام هوشمندانه‌ای است) 
نویسنده قصه‌ی خلاقانه و روابطِ پیچیده‌ی آدم های قصه‌ی خود را با زیرکی و نبوغ در کنار‌ بخش هایی از اتفاقات سیاسی آن دوران ترکیه و تحولاتِ آن روایت می‌کند.

داستان از زبانِ پنج راوی متفاوت که من فکر میکنم یکی از آنها اضافی است، روایت می‌شود و با هنرمندیِ پاموک نه تنها رویداد های زمان حال بلکه گذشته ها نیز مرور می‌شوند و با چند شخصیت که دیگر زنده نیستند مواجه می‌شویم و این خود به جذابیت های رمان افزوده. 
نکته‌ی جالب توجه قصه برای من چگونگی پیوند این آدم ها به یکدیگر بود که آن را از یک رمانِ ساده و  معمولی فراتر می‌برد. 

به گمانم پاموک چند ایده داشته که تا حد توان به آنها پرداخته است؛ از جمله نقش اشیا در داستان که گاهی از انسان های زنده نیز زنده‌ترند! 
یا چند بازیگوشیِ کوچک اما خلاقانه‌ی فراداستانی مثل جمله‌ی آخرِ کتاب که هم درباره‌ی زندگیِ آدم های داستان و قصه هایشان صدق میکند و هم در مورد خودِ کتاب (اشاره به متن نکردم که لو نرود)
و یا اینکه هر کسی با تخیلات و افکار و اندیشه های خود درگیر است و بسیاری این خیالات با واقعیات و اعمال آنها در تضاد است و به نوعی این ایده در سراسر داستان وجود دارد.

یک نکته‌ی دیگر که برایم قابل توجه بود اصیل و اورجینال بودن قصه و شخصیت ها است. یعنی این شخصیت ها ‌و قصه ها را در هیچ رمانی از هیچ نویسنده ای از هیچ کشوری نمی‌توان یافت و همین تجربه‌ای متفاوت را نصیب خواننده می‌کند. نمی‌دانم توانستم درست منظورم را برسانم یا خیر.

در کل بی شک کتاب شاهکار نیست و چند ایراد دارد که میتوان بدان اشاره کرد اما قطعا ارزش خواندن دارد و نشان دهنده‌ی قلمی خلاق و مسلط و توانمند است که توانایی خلق شاهکار را دارد.
      

        حدود یک هفته از خواندن همسایه ها می‌گذرد ولی یک دفعه و ناگهانی به سرم زد که حتما باید چیزکی در باب این رمان شاهکار فارسی بنویسم. 
یادداشت بی مایه‌ی من نه ذره ای اهمیت و بزرگیِ این کتاب را بهتر نشان می‌دهد _که خودش در طی این سالها خودش را ثابت کرده_ و نه من خود را چنان بزرگ می‌دانم که حتما باید یادداشت خود را به جمع این تعداد یادداشت نوشته شده اضافه کنم. بلکه نوشتنش فقط یک قلقلکِ درونی و شخصی‌ست. یک تحریکِ نام ناپذیر.

مدتها پیش نقل قولی از گوستاو فلوبرِ افسانه ای شنیده‌ بودم با این مضمون که هنر (یا نوشتن یا چنین چیزی) شبیه خاراندن زخمی‌ست که هرچند دردش انکار نشدنی است ولی با این حال لذت خود را دارد. و من نیز این تشبیه را به خواندن و نوشته شدن همسایه ها تعمیم می‌دهم. احمد محمودِ بزرگ افتاده به جان برهه ای از تاریخ مملکت و زخم های تنش را می‌خاراند زخمی که از آن نفت و خون بیرون میزند و قطراتش به صورت خواننده برخورد می‌کند ولی با این حال احساسِ لذت از قصه و روایت و هنرمندی‌اش را نصیبمان می‌کند.

کلِ قصه، قصه‌ی بلوغ است، بلوغ از همه نظر. بلوغ خالد و البته بلوغ مخاطب. ما در آغاز با گرمی و گیرایی و هیاهو و حس و حال و شیطنتی نابالغ همراه می‌شویم و کتاب را در سردی و سکوت و البته بلوغ به پایان می‌رسانیم. دیگر هیچکدام آدم اول نیستیم نه خالد نه ما.

 احمد محمود را در مستند زندگی‌اش که مدت ها پیش دیده بودم آدمی زخم خورده و سختی های بسیار کشیده و زهر های بسیار چشیده ولی با اقتدار، قلدر و از پا نیفتاده یافتم. حکایت همسایه ها نیز دقیقا همین طور است.
احمد محمودِ لوطی منش با زخم های تنش از لای به لای همسایه ها به ما می‌گوید: من بهترین رمان نویس ایرانم.
و حرف حساب جواب ندارد.
      

        یک رمان به شدت شیرین و ایرانی! وقتی میگویم ایرانی یعنی همه چیزش ایرانی است. حتی ناپلئونش!

این آقای پزشکزادِ دوست داشتنی و تو دل برو  یکی از متفاوت ترین و بهترین رمان های تاریخ ادبیات ما را نوشته.
صاف و ساده، یک قصه‌ی شوخ و شنگ ولی درست و حسابی و اصولی به ما هدیه کرده و بی گمان بهترین رمان طنز فارسی است.
قصه درمورد یک خاندان اشرافی و توهمات بزرگِ این خاندان است. البته با خرده داستان هایی که جذابیت داستان را به اوج رسانده.

نمیشود خواند و شخصیت ها را فراموش کرد(بخصوص مش‌قاسم) و بی شک شیرینی‌اش همیشه زیر زبان آدم میماند.
آقاایرج لبخند به لب ما را دعوت به لذت بردن از این باغ و آدمها و قصه هایشان می‌کند. هر لحظه با لبخند و گاه قهقهه‌ای  حالمان را خوش میکند و متاسفانه چندبار هم حالمان را میگیرد.

دایی جان ناپلئون یک پناهگاه امن بود برایم.
همهمه و اضطراب و صدای انفجار و اخبار را رها کردم و به سمت جنگ بزرگتری رفتم، جنگ ممسنی! آنجا کنار دایی جان و مش‌قاسم نشستم و دمار از روزگار دشمنان درآوردیم (البته حالا که فکر میکنم به نظرم جنگ کازرون بود). 
هنوز یک روز از اتمامش نگذشته دلتنگش شده ام و ای کاش بتوانم بار دیگر در یک زمان مناسب بی دغدغه و با آرامش بخوانمش.

با این نیمچه یادداشتِ ناتوان نمی توانم حتی حقِ یک هزارم مطلب را هم ادا بکنم. پس بیش از این چیزی نمی‌نویسم جز اینکه این کتاب از تعریفاتی که شنیده بودم بسیار فراتر بود و شما هم این لطف را به خودتان بکنید و هرچه زودتر این قند و نبات را بخوانید که قطعا از تصورات و شنیده‌هایتان فراتر خواهد بود.
      

        ساعدیِ عزیز را همیشه دوست داشتم حتی قبل اینکه چیزی از او بخوانم.
با مظلومیت و بی شیله پیلگی‌اش زیر آوار نفرت ها و بی مهری ها _که نتیجه‌ی طبیعیِ بازیِ سیاست است_ مدفون مانده اما نیمه‌ی روشن و قدرتمندِ نویسندگی‌اش او را از زیر این آوار بیرون کشیده و کاخ نشین ساخته است.

من نیز فارغ از موافقت یا مخالفت با دیدگاه سیاسی‌اش به کندوکاو در زیر آوار نپرداختم و روی پله ای از کاخش نشستم و ترس و لرز را به عنوان اول کتاب از او شروع کردم.

ساعدیِ عزیز بی شک نوآور بود و بی گمان جلوتر از زمانه‌ی خویش. ایده های متفاوتی داشت و در این کتاب میخواسته ترکیبی از ژانر وحشت یا گوتیک و سوررئالیسمِ بومی را ارائه دهد و تا حدودی موفق شده.
گفتم تا حدودی، زیرا به نظر من پنج داستان اول از شش داستان این مجموعه بیشتر یک چرک نویس ارزشمند و خلاقانه بود تا یک داستان کوتاه استخوان دار.
خط قصه‌ی بسیار بسیار لاغر داشتند و در کمال تاسف باید بگویم کمی بی سر و ته بودند.

آنچه نصیب خواننده می‌شود بیشتر، ایده هایی دور از ذهن و البته‌ی فضاسازی های پر اضطراب از دل امور روزمره است که الحق این موارد را به خوبی از آب درآورده. یکیش صداهای خوفناک برکه‌ی ایوب که در خاطرم می‌ماند.

چند جمله‌ی گلایه آمیزِ قبلی در خصوص پنج داستان اول بود و این چند کلمه‌ی تحسین آمیز در باب داستانِ فوق العاده‌ی آخر است.
بی گمان داستان آخر کمالِ مطلوبِ ساعدیِ عزیز است.
خط داستانی، ایده های دور از ذهن، توصیفات ویژه و آغاز و سرانجامش چنان در اوج بودند که لایق بود ایستاده تشویقش کنم.
داستانی که پایان بندیِ فوق العاده پر هیاهو و پر از اضطرابش و البته هراسناکش بی گمان از ذهن خواننده بیرون نخواهد رفت.


و در آخر ای آقای ساعدیِ عزیز! امروز از خواندن داستان آخر کیفور شدم ولی ناراحتی‌‌ام از سستیِ پنج داستان اول مرا مجبور به امتیازی کمتر از پنج ستاره میکند. عذرخواهی‌ام را بپذیر و بدان که برایم همچنان عزیزی و خوشحالم که فقط یک کتاب از تو خوانده ام و هنوز کتاب های بسیاری مانده.
یاشا همشهری!
      

        از این کتاب بیش از چیزی که فکرش را میکردم لذت بردم. شاید دلیل این لذت، سالها دوری از خواندن رمان پلیسی بود.
مهمترین نکته مثبت کتاب برای من و به گمانم برای بسیاری از خوانندگان، شخصیت پردازی ها است به خصوص سام اسپید. 
این رمان سالهای سال پیش نوشته شده ولی درگیری اش با کلیشه ها بسیار کم است برای مثال همین شخصیت اصلی یعنی اسپید که یک کارآگاه است شخصیتی لایه لایه و  چند بعدی دارد که خاکستریِ خاکستری و بسیار غیرقابل پیش بینی است و همین باعث لذت بیشتر من از رمان شد.

در کل از نظر من رمانی سرگرم کننده و به شدت راضی کننده است که قطعا از زمان خود جلوتر است.
 فضاسازی ها فوق العاده بودند. همچنین تعلیق ها و معرفی شخصیت ها و چند گره افکنی _هرچند کم_ ارزش رمان برایم بیشتر کرد؛ غافلگیری پایانی برایم شوک بسیار بزرگی نبود ولی پایان بندی بسیار درستی داشت.
 
بیش از این درباره اش نمی‌نویسم. ابدا شاهکار نیست ولی به عنوان یک رمان سرگرم کننده‌ی ساختارمند هنوز کیفیت خود را از دست نداده است و درود بر کلاسیک ها.



این کتاب را در آرامشی فرح بخش شروع کردم و در روزی که نیمه شبش با صدای انفجار از خواب پریدم به اتمام رساندم؛ بگذریم، فقط نوشتم که بماند به یادگار.
 بیست و پنج خرداد هزار و چهارصد و چهار
      

        یک مجموعه داستان نه چندان درخشان ولی خواندنی.

از ماهر اونسال اریش فقط دو رمان به نام های "دنیا همین است" و "دیگران" به فارسی ترجمه شده اند اما با اندکی جست و جو فهمیدم که اریش در کشور خودش _ترکیه_ بیشتر با مجموعه داستان های کوتاهش شناخته و ستوده می شود.
این مجموعه داستان اولین اثر اوست که در سال 2012 منتشر شده است؛ از بین این داستان ها فقط یک داستان با نام " همش تقصیر کلینزمن بود" در مجله همشهری داستان ترجمه شده.
داستانِ اول را که خواندم، تمجید های روانه شده به داستان کوتاه های او را بیراه ندیدم؛ زیرا بسیار ساده و بی ادعا با خطِ داستانیِ لاغر اما از دل برآمده قصه اش را به انتها رساند. ولی متاسفانه بهترین داستانِ این مجموعه همان اولی بود.
داستان دوم را متفاوت‌تر روایت کرد، با اینکه به پای داستان اول نمی رسید ولی باز هم دوری از شعار زدگی اش، آن هم با چنین موضوعی ستودنی بود.
اما از داستان سوم به بعد، نتوانستم واژه‌ی "درخشان" را به هیچکدام از داستان ها نسبت دهم.
اینطور هم نیست که از بیخ و بن باقیِ داستان ها را "دور ریختنی" بنامم، سه داستان متوسط رو به بالا داشت و چند داستان معمولی و ضعیف.
مهم ترین نکته‌ی مثبت قلمِ ماهر اونسال اریش گیراییِ آن، حتی در داستان های ضعیفش است. گرم و گیرا مخاطب را وارد قصه می کند و با جملات و تشبیهات و توصیفاتِ بسیار ویژه و منحصر به فردش دست مخاطب را می گیرد و او را به ادامه ترغیب می کند، اما اغلب در پایان نا امیدش می کند.
مجموعه داستان دیگری از او را نیز در دست خوانش دارم، امیدوارم در ادامه شاهدِ رشدِ قلمِ گیرایِ او باشم نه افول.
در ادامه نیز قطعا به سراغ رمان های ترجمه شده‌ی او خواهم رفت.