فکر کنم اگر این کتاب را قبل از «جهان چگونه مدرن شد؟» می‌خواندم، لذت بیشتری می‌بردم. اما آن یکی اثر هم که موضوعش شبیه همین بود، سطح توقعم را خیلی بالا برده بود. به قول گزارشگرهای فوتبال اما این، چیزی ارز ارزش‌های اثر کم نمی‌کند. برای همۀ علاقمندان به ادبیات و کتاب و ایضاً تاریخ، خواندن این کتاب خوش و خوشایند خواهد بود
        

          کتاب عالی هست، خیلی دید گسترده ای راجب چگونگی ایجاد ادبیات میده
        

          کتاب خیلی خیلی درخشان شروع شد، خوندن در مورد اسطوره‌های ماقبل تاریخ و پیوند اون‌ها با اسطوره‌های ادیان برای من بسیار جذاب بود. نکته ی مهم دیگر کتاب این بود که تقریبا جامع بود و تمامی جوامع رو در بر می گرفت و محدود به اروپا نشد. البته خب خبری از ایران نبود، به جز اون کلیشه ی همیشگی عشق گوته به حافظ. مثلا به نظر من جا داشت که به شاهنامه هم پرداخته بشه که نشد. 
تمام مدتی که کتاب رو می خونید انگار در حال دیدن یک مستند هستید. نویسنده مدام سفر می کنه، قصه میگه و تصویر می سازه و این باعث میشه که کتاب به یک تاریخ نگاری خشک و آکادمیک تبدیل نشه.
        

          اولین چیزی که به‌عنوان یه ادبیاتی خودم و اطرافیانم ازم می‌پرسَمَن، همون "که‌ چیِ" معروفه. فارغ از اینکه بعد از دو سال ادبیاتِ تقریباً جدی خوندن به این رسیدم که فایدهٔ ذاتی «ادبیات» بطور کلی با بقیهٔ علوم فرق می‌کنه-که جای پیش‌کشیدنش اینجا نیست-، این کتاب چشمم رو مدت‌هاست گرفته برای اینکه بدونم فایدهٔ «نهاد ادبیات» در تاریخ چی بوده؟ و حالا اگه کسی ازم بپرسه "ادبیات که‌ چی؟" می‌تونم حرفای بیشتری براش بزنم.
۱. کتاب یه سفرنامه‌ست. پوکنر با اقتباس از دو بزرگ ادبیات معاصر، دکتریاحقی و سیدی، در تمام مکان‌هایی که به حرفش مربوطن قدم می‌زنه و قصه می‌گه. واقعاً قصه می‌گه. از رسیدن به نینوا  و فلش‌بک زدن به آشوربانیپال و نگه‌داشتن گیل‌گمش در کتابخونه‌ش، تا سفر به سیسیل و گشتن به‌دنبال نشانه‌هایی از نگاه گوته به داستان اودیسه.
و قصه کتاب رو خسته‌ناکن کرده.
۲. پوکنر به‌سان یک ارسطو بهت اثبات می‌کنه که این کتاب این بخش از تاریخ رو شکل داد. این کار رو به دقت تمام می‌کنه و جوری قانعت می‌کنه که نمی‌تونی منکر شی اگر اون کتاب نبود تاریخ شکل دیگری می‌گرفت. شباهت این رویکرد رو در تاریخ‌گرایی نوین(New historicism) می‌بینیم که وجود یادداشتی از گرین‌بلت در جلد پشتی رو قابل توضیح‌تر می‌کنه. و قصه می‌گه، از تأثیر بزرگ هومر بر فتوحات اسکندر بگیر، تا درک والکاتی که با نوشتن یه رمان ساده، برای یه جزیرهٔ پسااستعماری، یه هویت مستقل می‌سازه.
[ روند کتاب تا نیمه‌ش -حدود فصل هزار‌و‌یک‌شب- به زیرتایتلش بیشتر پایبنده، و از اونجا به بعد کمی‌ کمتر به تأثیر ادبیات بر تاریخ می‌پردازه و قصهٔ خود ادبیات رو بولد می‌کنه. به گمانم. ]
( یه نکتهٔ دیگه هم که من تا وسط کتاب حواسم بهش نبود قابل ذکر می‌دونم. اینکه منظورش از «ادبیات» هر جا که تنها به‌کار می‌ره، ادبیاتیه که مکتوب شده نه هر نوعیش. و مترجم متأسفانه این رو ذکر نمی‌کنه. حدس می‌زنم به سیر واژهٔ literature برگرده که قصه‌ش طولانیه. مقالهٔ ترجمه‌ایِ دوم از به‌سوی‌زبانشناسی‌شعر به گمانم توضیحاتی داده بود.)
۳.پوکنر بهم یه روایت منسجم از شکل‌گیری انواع قالب‌های ادبیات داد. این روایت مخصوص پوکنره همونطور که خودش ذکر می‌کنه. اینکه ادبیات تحت سلطهٔ کاهنان به ادبیات آموزگاران برسه و اینکه متون مقدس چگونه از دل ادبیات کاهنان براومدن و سنت رو به ابداع‌گرانی چون سروانتس و موراساکی برسونه و برسه به دست خود مانیفست کمونیست مارکس و رفیقاش. و از طرفی روایت منسجمی از شکل‌گیری انواع کاغذ و خط می‌ده، که من به‌شخصه جای کمبود عمیقشو تو تایم ادبیات‌خوانیم حس می‌کردم.
۴. ادبیات فارسی در این کتاب کاملاً «دیگریِ» بقیهٔ ملت‌هاست. بجز نشانه‌هایی از اینکه گوته حافظ رو دوست داره، یا حرف‌هایی از سربازان ایرانی حین حملهٔ اسکندر، یا تأثیر فتوای آیت‌الله‌خمینی، بر سخنرانی سلمان‌رشدی در هند(!)، نشانی از ادبیات فارسی نیست. این، کتاب رو کمی برای من غریب می‌کنه و روایتش بهرحال بیشتر روایتیه متمرکز بر اروپا و درمواردی آمریکا. (این رو من کشف نکردم و چنل «اهل‌ تمیز» تلگرام هم پیشتر بهش اشاره کرده)
     کتاب غنیه. بهتره دوبار خوندش و حیف که نمی‌تونم فعلاً. چاله‌های جدی‌ای از سؤال‌های بنیادین مربوط به ادبیات من رو پاسخ داد. سؤال‌هایی که بنظرم  پس ذهن خیلی‌ها چرخ بزنه.  
        

          یک: حقیقتا برام حس یک سفر جذاب رو داشت. تمام مدت خوندنش، از فصلی به فصل دیگر رفتنش، تماما این احساس رو داشتم که در حال سفر کردن با آقای پوکنرم و نیم نگاهی  به چیزهایی که در جهان مکتوب گذشت، می اندازم.
دو: به نظرم مشکل عمده کتاب، در اسمش نهفته است. بخش دوم اسمش. این که "ادبیات جهان را چگونه تغییر داد؟" 
سه: پوکنر در تمام کتاب، به شکل بدی تلاش میکنه که اتفاقات مختلف رو بر حسب ادبیات و به نفع اون تعریف کنه که این بخش های کتاب ، حقیقتا آزاردهنده بود. حتی در میانه های خوندن کتاب، کاملا میتونستم نزدیک شدن لحظاتی رو که نویسنده دوباره به مدح وستایش ادبیات و تاثیر شگرفش بر جهان و تاریخ می پردازه رو پیش بینی کنم و این، یه جورایی برام به یه بازی شبیه شده بود! مشکل دیگه به نظرم ، تعریف نشدن مفهوم "ادبیات" و قلمرو اون هست. به نظرم عجیب بود که متونی مثل روزنامه، یا حتی مانیفست کمونیست رو ادبیات حساب کنم! باز هم به نظرم این مشکل از عنوان کتاب میاد.
چهار: گذشته از این ها، تمام علایق من هم توی این کتاب به وفور پیدا می شد. مسائلی مثل به وجود آمدن خط، زبان، چاپ و تحول نسخه های کتاب و نوشتار، از لوح های سنگی و پاپیروس و کدکس به صورت های کنونی، تحول در شکل ادبیات و چگونگی و چرایی این تغییرات ، توجه خاص به مسئله مکان ها و ادبیات، بازآفرینی روایت ها و چیزهای دیگر.
پنج: کتاب برای من ایده های زیادی داشت و یه عالمه مسیر نشون داد برای دنبال کردن علایق مربوط به خود مسئله ادبیات.
شش: راستش کتابی نیست که به آدم های زیادی بتونم معرفیش کنم. یک جورهایی ملغمه ی عجیبی از چیزهاست! در بعضی فصل ها، بازگویی تاریخ هستش، در فصلی دیگر، درباره ادبیات ، جای دیگر حتی زندگی نامه، یک جاهایی نظرات شخصی و ...
هفت: فهرست مراجع کتاب بی نظیر بود. تقریبا 65 صفحه منبع داشت این کتاب و نویسنده تقریبا مشخص کرده بود که هر خط2 از کتاب، مربوط به چه کتابی میشه. حقیقتا برام چشم نواز بود تماشای فهرست مراجع!
هشت: مارتین پوکنر، سرویراستار مجموعه بزرگ شش جلدیِ
 Norton antology of world literature هستش. 
من حدود دو ساله که این مجموعه رو میجویم و نمی یابم. کسی خبری ازش داره؟
        

          جهان کتاب‌ها

در نظر یک عاشق ادبیات، یکی از جدی‌ترین مسائل ادبی، نحوه‌ی تأثیر متن‌ها بر جهان است. کتاب‌ها چگونه بر جهان اثر می‌گذارند؟ چگونه دنیای اطرافشان را تغییر می‌دهند؟ چگونه تاریخ را دگرگون می‌کنند و از نو می‌نویسند؟ آیا جهانی که ما در آن زندگی می‌کنیم جهانی نیست که آنرا کتاب‌ها نوشته‌اند؟ پاسخ پوشنر به این پرسش، خبری خوش برای اهالی ادبیات است: چرا! هست!
از روزی که اسکندر تصمیم گرفت ایلیاد را در جهان واقعی بازسازی کند تا امروز که عاشقان هری پاتر هر ساله در محلی جمع می‌شوند تا تجربیات ادبی خود را با هم رد و بدل کنند، انسان‌ها در جهانی زندگی می‌کنند که کتاب‌ها آنرا نوشته‌اند: «جهان مکتوب».
چگونه یک متن باعث یک جنگ بزرگ شد؟ چگونه یک کتاب به یک امپراتوری شکل داد؟ چگونه تاریخ دین تحت تأثیر کتاب‌ها تغییر کرد؟ چگونه یک قوم هویت سنتی خود را با نگارش یک متن نجات داد؟ چگونه یک زن، از ته پستوهای مردسالاری، هزار سال است که با جهانیان حرف می‌زند؟ چگونه قصه‌های عامیانه‌ی کوچه و بازار تاریخ ادبیات را دگرگون کرد؟ چگونه سرقت ادبی به وجود آمد؟ شانزده فصل و شانزده «چگونه»ی جذاب که در هر کدام از آنها تأثیر یک متن بزرگ بر جهان و تاریخ بررسی می‌شود. از نویسنده‌ی بزرگی مانند پوشنر، کم‌تر از این هم نمی‌توان انتظار داشت. حتماً می‌پرسید: فقط شانزده کتاب روی جهان تأثیر گذاشته‌اند؟ تکلیف بقیه‌ی کتاب‌ها چه می‌شود؟
هر فصل کتاب، تنها یک بررسی تاریخی ساده نیست. یک «الگو»ست. یک دستورالعمل که خواننده با فرا گرفتن آن می‌تواند به سراغ هر کتابی که می‌خواهد برود و تأثیر آن کتاب را بر جهان و تاریخ بررسی کند. این یک کتاب بالینی است. یک «کتاب راهنما». یک «کاتالوگ»: چگونه کتاب‌ها جهان را دوباره می‌نویسند.
از من می‌شنوید این کتاب را بارها و بارها بخوانید چرا که برای عاشقان ادبیات و کتاب‌ها، هیچ مسئله‌ای به اندازه‌ی میزان تأثیر یک کتاب بر جهان اهمیت ندارد. مگر شما عاشق ادبیات و کتاب‌ها نیستید؟ اگر نیستید اینجا چه می‌کنید؟