معرفی کتاب روز واقعه اثر بهرام بیضایی

روز واقعه

روز واقعه

4.3
31 نفر |
13 یادداشت

با انتخاب ستاره‌ها به این کتاب امتیاز دهید.

در حال خواندن

0

خوانده‌ام

60

خواهم خواند

25

شابک
9789645512635
تعداد صفحات
64
تاریخ انتشار
1402/1/1

توضیحات

        بهرام بیضایی نمایشنامهنویس، کارگردان تئاتر، فیلمنامهنویس، تدوینگر فیلم و استاد ادبیات، هنر و ایرانشناسی ایرانی است. بیضایی فرزند نعمت الله بیضایی شاعر (که بیشتر با نام مستعار ادبی او «ذوکایی» شناخته می شود) است. شاعر شهیر ادیب بیضایی که به عنوان یکی از عمیق ترین شاعران قرن بیستم ایران شناخته می شود، عموی پدری بهرام است. جد پدری بهرام بیضایی، میرزا محمدرضا ارانی («ابن روح») و جد پدری، ملا محمد فقیه ارانی («روحالامین») نیز از شاعران برجستهای بودند. علیرغم شروع کمی دیرهنگام خود در سینما، بیضایی را اغلب پیشگام نسلی از فیلمسازان می دانند که آثارشان گاه موج نو ایرانی نامیده می شود. باشو، غریبه کوچک او (1986) در نوامبر 1999 توسط مجله فیلم فارسی Picture World از 150 منتقد و متخصص ایرانی به عنوان "بهترین فیلم ایرانی تمام دوران" انتخاب شد. با این حال، حتی قبل از شروع فعالیت سینمایی خود در سال 1970، او یک نمایشنامه نویس برجسته (و همچنین مورخ تئاتر) بود، به طوری که اغلب او را بزرگترین نمایشنامه نویس زبان فارسی می دانند و به «شکسپیر» شهرت دارد. بیضایی از سال 2010 در دانشگاه استنفورد آمریکا زندگی و تدریس کرده است.
      

لیست‌های مرتبط به روز واقعه

قیام حسین (ع)فتح خونهفت شهر عشق: نگاهی نو به حماسه عاشورا

کاروان کتاب حسینی (مناسب محرم و صفر🏴)

28 کتاب

﴿عالم همه در طواف عشق است و دایره‌دار این طواف حســـین﴾ در این لیست مجموعه کتاب‌های مناسب ایام‌ محرم‌ و صفر آورده شده. برای راحتی در انتخاب، کتاب‌ها با توجه به موضوع یا نوع نگارش دسته‌بندی شده‌اند. ◾️(۱) نگرش تاریخی و روایت عاشورا: قیام حسین (ع)، فتح خون، هفت شهر عشق، در اوج غربت. ◾️(۲) تحلیل عاشورا: سلام بر خورشید، عاشورا. ◾️(۳) سخنرانی: حسین وارث آدم، سفر شهادت. ◾️(۴) شخصیت‌های عاشورا: کربلا به روایت دیگر، خادم ارباب کیست؟، پدر عشق پسر. ◾️(۵) مقتل: لهوف علی قتل الطفوف. ◾️(۶) روایت، داستان و رمان: کآشوب، رهیده، پنجره‌های تشنه. ◾️(۷) فیلمنامه و نمایشنامه: روز واقعه، هفتادوسومین نفر. ◾️(۸) اقتباس: موهای تو خانهٔ ماهی‌هاست. ◾️(۹) شعر و مرثیه: منظومه ظهر روز دهم، با کاروان نیزه‌، آغاز روشنایی آیینه، تحریرهای رود. ◾️ (۱۰) زنان عاشورایی: زینب فریاد فرمند. ◾️(۱۱) روضه و زیارت: ادب حضور: آداب و مراقبات عزاداری سیدالشهداء. ◾️ (۱۲) اربعین: قدم‌ عاشقی. ◾️(۱۳) کودک و نوجوان: خیمهٔ ماهتابی، چرا؟چرا؟چرا؟، داستان آن عزیز خدا. پ.ن: این لیست براساس کتاب‌هایی که خواندم تنظیم شده و به مرور بر آن افزوده می‌شود. کاش بهخوان این قابلیت را داشت که در قسمت ضمیمه کردن کتاب‌ها، می‌توانستیم دسته‌بندی داشته باشیم.

6

یادداشت‌ها

dream.m

dream.m

1404/4/22

          راحله: شبلی بگو، از من چه بدی ظاهر شد که سزاوار این جفا شدم؟ چه خطا دیدی که از من بریدی؟ چه بود که ترکم کردی؟

شبلی: سوگند به شب چون شکسته شود و روز چون براید، که از تو جز  مهری ندیدم که همه عمر از آن محروم بودم، بیماری جان تو بر من باد و سایه ات از زمین کم مباد...من میروم چون خوانده شده ام!
من شک کرده‌ام...
.....
این داستان عاشقانه‌ی شبلی و راحله نیست، داستانی از جستجوی حقیقت و سفر خودشناسی‌ه. اما برای رسیدن به حقیقت، شبلی از عروسش که ۷۲ بار به خواستگاریش رفته بود، در روز عروسی میگذره تا به یقین برسه. 
.....
فیلم روز واقعه ساخته شهرام اسدی هم خیلی خوبه ، ولی فکرش رو بکنید اگر خود آقای بیضایی این فیلم رو میساخت چطور شاهکاری از کار در میومد.
من نمایشنامه‌رادیویی‌ش رو گوش کردم. بخش مربوط به صحبتهای شبلی با شهربانو توی فیلم حذف شده، اسم شبلی هم به عبدالله تغییر داده شده. 
حقیقتا یکساعت فوق العاده  رو با گوش دادنش گذروندم که برای تمام روز غرق لذتم کرد. چقدر عالی بود ،چقدر محشر...
در مسلخ عشق جز نکو را نکشند
روبه صفتان زشت خو را نکشند
گر عاشق صادقی ز مردن نهراس
مردار شود هرآنکه او را نکشند

Merged review:

راحله: شبلی بگو، از من چه بدی ظاهر شد که سزاوار این جفا شدم؟ چه خطا دیدی که از من بریدی؟ چه بود که ترکم کردی؟

شبلی: سوگند به شب چون شکسته شود و روز چون براید، که از تو جز  مهری ندیدم که همه عمر از آن محروم بودم، بیماری جان تو بر من باد و سایه ات از زمین کم مباد...من میروم چون خوانده شده ام!
من شک کرده‌ام...
.....
این داستان عاشقانه‌ی شبلی و راحله نیست، داستانی از جستجوی حقیقت و سفر خودشناسی‌ه. اما برای رسیدن به حقیقت، شبلی از عروسش که ۷۲ بار به خواستگاریش رفته بود، در روز عروسی میگذره تا به یقین برسه. 
.....
فیلم روز واقعه ساخته شهرام اسدی هم خیلی خوبه ، ولی فکرش رو بکنید اگر خود آقای بیضایی این فیلم رو میساخت چطور شاهکاری از کار در میومد.
من نمایشنامه‌رادیویی‌ش رو گوش کردم. بخش مربوط به صحبتهای شبلی با شهربانو توی فیلم حذف شده، اسم شبلی هم به عبدالله تغییر داده شده. 
حقیقتا یکساعت فوق العاده  رو با گوش دادنش گذروندم که برای تمام روز غرق لذتم کرد. چقدر عالی بود ،چقدر محشر...
در مسلخ عشق جز نکو را نکشند
روبه صفتان زشت خو را نکشند
گر عاشق صادقی ز مردن نهراس
مردار شود هرآنکه او را نکشند
        

0

"روز واقعه
          "روز واقعه" بهترین فیلمنامهٔ ایرانی است که با میزانسن فوق‌العاده و دیالوگ‌هایی قوی، به واقعهٔ عاشورا می‌پردازد.
این اثر به‌طور غیرمستقیم به ماجرای کربلا، امام و اهل‌بیت اشاره دارد و تمرکز داستان بر جوانی مسیحی است که عشق امام حسین، او را راهی نینوا می‌کند. این از هوشمندی نویسنده است که چراغ روایتگری را روی شخصیت فرعی‌تر می‌اندازد.
بیضایی نثر کلاسیک را خوب می‌نویسد که از کلاسیک‌خوانی‌اش می‌آید. او با مهارت بالایی لحن شخصیت‌ها را به فراخور زمانه درمی‌آورد.
از ویژگی‌های یک فیلمنامهٔ خوب، تحقیق کردن و شناخت کافی پیرامون فضا و سنت‌های بومی منطقه است. از همان ابتدای فیلمنامه، تبحر نویسنده را در آشنایی با مراسم‌های آیینی و سنت‌ اعراب می‌توان دید؛ مثلاً حنا بستن عروس و داماد، استفاده از طرح چشم که نماد چشم زخم است، تفأل زدن به قرآن، تعیین روز عروسی بر اساس تقویم نجومی، هلهلهٔ زنان، استفاده از ساز نی و طبلک و دف، رقص شمشیر در عروسی، هدیه کردن شمشیر، خوردن زیتون و انجیر و رطب و مویز، انداختن برگ سدر در کاسهٔ آب، استفاده از بادبزن برگ نخل و ... 
نویسنده در صحنهٔ ابتدایی به معرفی شخصیت‌های اصلی و فضا و زمان (راحله،‌ شبلی و فضای عروسی و ماه محرم) می‌پردازد و بلافاصله پس از آن، حادثهٔ محرک را رو می‌کند.
نکتهٔ جالب‌توجه این است که بیضایی، شبلی را به میدان می‌کشد؛ میدان جاییست برای رساندن خبرهای مهم، جایی که حادثهٔ محرک اتفاق می‌افتد. در همین حین جوانی غبارنشسته و پریشان به تاخت، با عَلَمی سبز سر می‌رسد (رنگ سبز نمادی از پرچم خاندان نبوی).
دیالوگ‌های مرد میانسال حکایت از خبر مهم و شوکه‌کنندهٔ بر نیزه رفتن سرِ مسلم‌ابن‌عقیل دارد.
بیرق خونین هم نشانهٔ دیگری می‌شود تا شخصیت را به تصمیمی مهم وادارد. 
این تصمیم با جملاتی که در عروسی شنیده می‌شود، قطعی می‌گردد. جمله‌ها درنهایت دقت و ظرافت تنظیم شده‌اند تا بر جوانی مسیحی اثر کنند؛ مثلاً "فردا مسیح را در نینوا به صلیب می‌کشند." 
ازطرفی چندبار صدایی که گوینده‌اش نامشخص است، این جمله را تکرار می‌کند:"کجاست یاری‌کننده‌ای که مرا یاری کند؟"‌. این ندایِ قدرتمند همچون همسرایان در نمایشنامه عمل می‌کند و پژواک می‌یابد.
درست در بهترین زمان ممکن است که اوج دِرام رقم می‌خورد؛ شبلی همین که عاقد سر می‌رسد، مجلس عروسی را با اسب زینت‌شده ترک می‌کند! از این اتفاق نباید ساده رد شد. آن هم شخصیتی که زمین و زمان را به هم دوخته و ۳۷ بار به خواستگاری رفته تا به راحله برسد! کسی که برای عروسی‌اش سنگ‌اندازی کرده و می‌کنند و به اسلامش خرده می‌گیرند. گویی جدالی بین‌ دو عشق زمینی و معنوی رقم می‌خورد که مخاطب را میخکوب می‌کند. اگرچه در ادامه مشخص می‌شود هر دو عشق در یک راستا هستند.
شبلی در پی پاسخ است‌. 
در پی حقیقت. 
و رسیدن به یقین. 
رسیدن به یقین و شناخت، مسئلهٔ مهمی است که بیضایی در اکثر آثارش دست روی آن می‌گذارد.
شبلی در نماهای ابتدایی، به خودش در آینه نگاه می‌کند. آینه عنصری نمادین و بازتابی از هویت فرد است‌. او در پی شناخت و یافتن حقیقت است.
در ادامه، شبلی منزل به منزل تا کربلا می‌رود و پس از واقعه، از نینوا سردرمی‌آورد. گویی که همه چیز تمام شده باشد، اما این شروع راه شبلی است. او انتخاب می‌شود تا خبر واقعه را برای دیگران ببرد!﴿آسمان بارِ امانت نتوانست کشید/ قرعهٔ فال به نام من دیوانه زدند﴾

نکتهٔ جالبی که در اصول فیلمنامه‌نویسی به چشم آمد، استفاده از واژهٔ «درون‌جا» و «بیرون‌جا» بود.
جلد زیبای کتاب، نگارگری چشم‌نوازی از مقامات حریریِ مکتب بغداد است.
نسخهٔ سینمایی "روز واقعه" به کارگردانی شهرام اسدی، ده سال پس از نوشتن فیلمنامه ساخته می‌شود (سال ۷۳). فیلمی که دست‌اندازهای زیادی برای ساخت دارد. بهرام بیضایی، فیلمنامه را با نام مستعار «ع. سالک» به فارابی می‌دهد، اما در تیتراژ نامش می‌آید. نام شبلی در فیلم به عبدالله تغییر می‌کند و سکانس دیدار شهربانو در ویرانه‌ها حذف می‌شود. به ادعای کارگردان، عليرغم سنگ‌اندازی‌ها برای تغییر متن، فیلم تا ۹۰ درصد وفادار به فیلمنامه است.
بعد از خواندن کتاب به تماشای فیلم نشستم و یک دور سمفونی‌های مجید انتظامی را گوش دادم. خوشبختانه فیلم را برای اولين‌‌بار می‌دیدم و فرصت مناسبی دست داد تا همزمان با خوانش، استوری‌بورد هم بزنم.
        

7