یادداشت‌های آروشا دهقان (334)

          کتابی بسیار خوب که ناشر نیمه‌محترم حکم به سلاخی اون داده!
نمی‌دونم به اولبریخت عزیز نمره بدم یا به ترجمه‌ی نشر ماهی با این وضعیت اسفناک؛ البته نه این که محمدابراهیم محجوب ناگویا ترجمه کرده باشه اما کتاب سلاخی شده، حالا یا به اختیار ناشر و یا به سلیقه‌ی مترجم. برای همین به سه ستاره بسنده می‌کنم.
نسخه‌ی اصلی این کتاب حدود 100 صفحه کتابنامه داره که برای هر پژوهشگر تاریخ بسیار مفید و البته ضروریه. خود کتاب هم یک بحث تخصصی درباره‌ی دوره‌ی آغازین اشکانی‌هاست، مطلب عمومی نیست که به درد هر کسی بخوره و شاید حتی حوصله‌ی مخاطب عام رو هم سر ببره.
با این حساب نمی‌دونم ماهی و محجوب چه فکری کردند که هرچی پانوشت و ارجاع بوده از دم حذف کردند!
محتوای کتاب عالیه، ترجمه روانه اما به درد نمی‌خوره، نه به درد مخاطب عام و نه به درد مخاطب متخصص.
خلاصه که اگر می‌خواید از برآمدن اشکانیان بخونید نسخه‌ی انگلیسی رو پیشنهاد می‌کنم.
اگر هم خوندن به زبان انگلیسی براتون سخته اما دوست دارید از اشکانیان بیشتر بدونید کتاب ولسکی رو بخونید که نشر ققنوس مدت‌ها پیش چاپ کرده.
        

          وقتی با سن مادربزرگ سرندیپیتی کتاب کودک می‌خونی که نباید انتظار داشته باشی آخرش رو حدس نزنی😅 
پس بخون از مسیر لذت ببر.
این کتاب برای من مسیر لذت‌بخشی داشت؛ به ویژه که بین کلی کتاب جدی خوندمش.
تصاویرش رو هم رنگ کردم😝
به عنوان کسی که تو کودکیش شاهنامه برای کودکان و آذریزدی می‌خوند و تو نوجوانی دیکنز برای نوجوانان،پسرم می‌یو برام تجربه‌ی جالب و جدیدی بود که دوستش داشتم.

"یادآوری برای خودم: به زودی به این یادداشت تصویر افزوده خواهد شد."
        

          پرده‌ی اول:
یک زمانی، در عنفوان نوجوانی شوق ادبیات انگلستان و دیکنزخوانی به سرم افتاده بود. آن وقت‌ها همه‌جا را به دنبال کتابی شبیه به داستان دو شهر، سرود کریسمس و دیوید کاپرفیلد زیر و رو می‌کردم تا این که یکی از آن از خدا باخبرهای کتاب خوانده گفت:
"انگلیسیت خوبه؟"
"بدک نیست!"
" از ترولوپ بخون."
و این اولین مواجهه‌ی من با نویسنده‌ای بود که احتمالا خیلی‌هایمان حتی اسمش را هم نشنیده‌ایم اما اگر نگوییم بیشتر، دست‌کم می‌توان گفت که چیزی کم از دیکنز دوست‌داشتنی ندارد. نمی‌دانم ترولوپ چرا اینقدر مورد کم لطفی ناشران و مترجمان ایرانی است که بعد از این همه سال هنوز هم حتی یکی از داستان‌هایش ترجمه نشده است!

پرده‌ی دوم:
چند هفته‌ی پیش در یکی از همان کتاب‌فروشی‌های محبوبم، همان‌هایی که تا سقف کتاب چیده‌اند، لوازم تحریر نمی‌فروشند و از اداهای این روزهای کتاب‌فروشی‌ها دورند، همان‌ها که متصدیشان یک پیرمرد است که انگار از دل کتاب‌ها بیرون آمده، دنبال یک زندگینامه‌ی درست و حسابی می‌گشتم برای هدیه دادن به کسی که فکر می‌کردم زندگی‌نامه خواندن را دوست دارد.
میان قفسه‌های خاک خورده، یک گوشه‌ی دنج، یک کتاب که قدش هم از دیگران کوتاه‌تر بود انگار سوتی زد و نگاهم را به طرف خودش کشید. خیره‌اش ماندم: "زندگی من، آنتونی ترالاپ"
معلوم بود از همان سال نودونه که چاپ شده همانجا خاک می‌خورد و کسی سراغش نیامده. حق هم داشتند البته. آخر کسی ترولوپ را نمی‌شناسد که بخواهد زندگی‌نامه‌اش را بخواند. این فرزند تنهایی که این همه سال آن گوشه منتظر مانده بود را بغل کردم و بوسیدم و به او قول دادم که پیش آدم کتابخوانی خواهد رفت.

پرده‌ی سوم:
ترجمه‌ی فارسی نشر علمی و فرهنگی را که هدیه دادم اما فکر خواندن زندگینامه‌ی ترولوپ دست از سرم برنداشت. چند روز پیشتر نسخه‌ی انگلیسی را دانلود کردم. بوسیدن نداشت اما دوستش داشتم!

پرده‌ی چهارم: درباره‌ی ترولوپ
آنتونی ترولوپ کارگر پست انگلستان بود. از آن‌هایی نبود که خیلی زود فهمیده باشد استعداد نویسندگی دارد. اولین بار در چهل سالگی قلم به دست گرفت و 67 سال هم بیشتر عمر نکرد با این وجود یکی از بزرگ‎‌ترین نویسندگان جهان است. "بارست شایر" او نخستین سری داستان‌های دنباله‌دار ادبیات انگلستان است. 
پیشنهاد من هم، مثل آن ناجی کتابخوان، این است که اگر انگلیسیتان خوب است، "بارست شایر" را بخوانید.
این کتاب را هم که حتما بخوانید، حتی اگر انگلیستان خوب نیست.
        

          « در بستر جوی آیا خون روان نیست؟»

جلد یک کلیدر یک داستان نیمه عاشقانه است. قراره شما رو با شخصیت‌ها و احساسشون آشنا کنه. قراره ببردتون به کلیدر و سبزوار و دوری در خراسان بزنید تا با فضا آشنا بشید. بوی نان یک زندگی روستایی رو حس کنید و خشکسالی رو در آغوش بگیرید.
داستان جلد دوم از جلد یک مردانه‌تره!
نه این که جنسیتی باشه اما تقریبا در همه‌ی کتاب مردها نشستند دور هم و صحبت می‌کنند.
توصیفات از جلد یک قوی‌تره و همین‌طور پایان‌بندی کتاب که شما رو مشتاق می‌کنه به بی‌درنگ باز کردن و خواندن جلد بعدی. 


سخنی درباره‌ی کلیدر خوانی:
بعید است ندانید که کلیدر رمانی چند هزار صفحه‌ای است که سبکش به داستان‌های کلاسیک همچون سمک عیار شباهت بیشتری دارد تا آتش بدون دود. کلیدر سرشار است از توصیف و گفت‌وگو.
همین هم نقطه‌ی قوت کلیدر است و هم نقطه‌ی ضعفش.
اگر حوصله‌ی خواندن داشته باشید، اگر دوست دارید خشکسالی را لمس و بوی نم باران پس از یک سال بی‌مهر را حس کنید، اگر می‌خواهید در چشم و گوش و زبان و یکایک حرکات تن شخصیت‌ها بنشینید و همراه احساسشان شوید، کلیدر بهترین انتخاب است اما اگر به دنبال داستانی می‌گردید که زود و سرراست شما را به مقصد برساند اصلا سرغش نروید.
کلیدر از آن‌هایی نیست که بشود بی‌حوصله و سرسری خواند!
کلیدر را باید در آغوش کشید، بویید و بوسید و درک کرد.
        

          شروع خیلی خوب
ادامه‌ی خیلی بد
بسیار خسته کننده و یکنواخت.
یک ستاره هم فقط برای شروع داستان و موضوعش.

حتی یک لحظه هم با باشگاه مشت‌زنی قابل مقایسه نبود. تو مترو، در حالی که دنده‌هام داشت از دهنم می‌زد بیرون خوندمش. اینطور بگم که اگر مترو نبود، حتی تمومش هم نمی‌کردم. درواقع خوندمش چون بهتر از زل زدن به پسِ سر نفر جلویی بود.
        

          یک داستان کوتاه زیبا
که بنا به ماهیت داستان کوتاه، نباید انتظار ابله یا جنایت و مکافات رو ازش داشت.
        

          «داستانی با طنز تلخ درباره‌ی خاطرات یک فلسطینی که پس از کوچ هم‌میهنانش تحت تابعیت اسرائیل مونده»
ترجمه‌ی خوبی داشت و پاورقی‌هاش هم خیلی به فهم بستر داستان و طنز واژگانیش کمک می‌کرد، هر چند قطعا خوندنش به زبان عربی جالب‌تره. دو ترجمه رو مقایسه کردم (البته نه خیلی دقیق و فنی و با متن اصلی هم تطبیق ندادم) ولی این ترجمه که نشر نون درآورده بیشتر به دلم نشست؛ حتی از روی عنوان!
اوایل کتاب ممکنه روایت کمی براتون گنگ باشه اما هرچی جلوتر بره بیشتر وارد داستان میشید و می‌فهمید که چه خبره. البته آخر کتاب کمی ریتم حوادث تند شد که با توجه به وضعیت سعید قابل توجیهه ولی ترجیح می‌دادم اینطور نباشه. بعد از این ریتم تند، کتاب پایان‌بندی مناسبی داشت که هم غیرمنتظره بود و هم نبود. 
 اگر سبک داستان‌های عزیز نسین رو می‌پسندید احتمالا این کتاب هم براتون جذابه.
در مجموع؛ از این که سعید ابونحس خوشبدبین چند روزی در مترو همراهم بود خوشحالم. رنج سفر و فشار جمعیت رو کم کرد!🫠
        

          نمی‌دونم چرا این کتاب به نام اصلیش ترجمه نشده ولی قطعا با هماهنگی خود خانم گازرانی بوده. راستش من نام اصلی رو بیشتر می‌پسندم. این نام اگرچه جنجالی‌تر و پرفروش‌تره اما کتاب واقعا روایت‌های خاندان رستم نیست. این کتاب درباره‌ی تاریخ‌نگاری سیستان و روایت ملی تاریخ ایران صحبت می‌کنه.
نگاه کتاب به مسئله‌ی روایت ملی و لایه‌های تاریخ رو دوست داشتم؛ هرچند که همه جا باهاش موافق نبودم. گاهی به نظرم رسید که نویسنده شواهد رو در خدمت هدف خودش تفسیر می‌کنه.
مثلا داستان رستم و سهراب رو بازتاب پدرکشی‌های شاخه‌ی سنتروک خاندان اشکانی می‌دونه که خب! رستم و سهراب پسرکشیه نه پدرکشی و هزاران پدرکشی دیگه هم در تاریخ هست. مثلا چرا شیرویه و خسروپرویز نه؟! 
کلا در جوامع کهن جنگ و درگیری چیز دور از ذهنی نبوده و برای هر موردی از این دست در روایت ملی میشه ده‌ها شاهد تاریخی آورد.
با وجود انتقادهام اما در مجموع کتاب رو دوست داشتم به خاطر شیوه‌ای که به تاریخ نگاه کرده. در واقع میشه گفت که گازرانی مثال‌های زیادی برای چیزی که احسان یارشاطر در بخش روایت ملی تاریخ ایران کمبریج گفته ارائه داده.
در نهایت، خوندن این کتاب رو توصیه می‌کنم اما باید حتما پیش‌زمینه داشته باشید. اگر با داستان‌هایی مثل برزونامه، گرشاسب‌نامه و... آشنا نیستید اول، فصل آخر کتاب رو بخونید که درباره‌ی هریک از این‌ها توضیح داده و بعد وارد متن بشید.
این کتاب ترجمه‌ی یک رساله‌ی دکتراست برای همین انتظار متن خیلی ساده و داستانگونه رو نداشته باشید.
        

          این کتاب رو نخونده بودم ولی اسمش تو ذهنم پررنگ شده بود.
چند روز پیش، وقتی حالم خیلی بد بود، تو کانالم نوشتم:
از نظر روحی نیاز دارم یکی بهم بگم عیبی ندارد اگر حالت خوش" نیست."
چند دقیقه بعد کسی که اصلا نه تصور نمی‌کردم و نه انتظارش رو داشتم لینک هدیه‌ی کتاب در طاقچه رو برام فرستاد.
بی‌نهایت ازش ممنونم.
قبلا به خودش گفتم اما دوست دارم اینجا هم یادگاری بمونه.
.
پ.ن:
صحبتی درباره‌ی کتاب ندارم جز این که خوندنش در اون شرایط کمکم کرد؛ حتی با این که هنوز خوب نیستم و اشکم دم مشکمه.

این کتاب فقط برای کسانی که سوگی رو تجربه کردند یا درگیرش هستند نیست.
خوندنش می تونه برای هرکسی سودمند باشه و احتمالا مهم ترین ویژگیش هم اینه که بهمون کمک می کنه با سوگواران بهتر و منصفانه تر برخورد کنیم.
        

          داشتم تو طاقچه می‌چرخیدم که دیدم خیلی وقت پیش برای این کتاب یادداشت نوشتم. می‌خوام اینجا هم به اشتراک بذارمش.
هشدار: خواندن این کتاب موجب خراشیدن صورت و کندن مو است.👇🏻👇🏻
این کتاب بر طبق کدوم مستندات تاریخی نوشته شده که این همه اشتباه تاریخی داره؟؟
هارپاگ ایرانی بوده نه یونانی. اصلا در زمان مادها یونان و ایران پیوندی با هم نداشتن. اصلا این که مقامی مثل نخست وزیر، از کشور دشمن انتخاب بشه به اندازه‌ی کافی خنده دار هست.
فرناسپ ماد نبوده از بزرگان پارس بوده.
نام پدر آستیاگ، جمشید نیست. هووخشتره هست
ساخت تخت جمشید در زمان داریوش بزرگ (سومین شاه هخامنشی) آغاز شد. اما در کتاب گفته شده که در زمان پدر آستیاگ بوده: /
این‌ها فقط اشتباه‌های تاریخی فصل ١ هست. دیگه خودتون درباره‌ی بقیه ش داوری کنید.
میدونم که برای نوشتن رمان-تاریخ گاهی باید رخدادها رو با قلم متفاوتی نوشت و بهشون جنبه‌ی داستانی داد اما کاری که در این کتاب انجام شده، تغییر واقعیت‌های تاریخی هست که کمکی هم به فضای داستانی نمیکنه. امیدوارم نویسنده‌ی محترم توضیح قانع کننده‌ای درباره‌ی این تحریف تاریخ داشته باشن
        

          بیضایی رو دوست دارم به خاطر زبان گیرا و قلم استوارش
اما متاسفانه این کار رو به اندازه‌ی بقیه‌ی نمایشنامه‌ها و فیلمنامه‌هاش دوست نداشتم.
حس می‌کردم که داستان کمتر از گنجایشش پرداخت شده بود.
جا داشت که انقدر هول‌هولکی نباشه و مدت بیشتری ازش لذت ببرم.
        

          ساده، کوتاه و مفید.
این کتاب توضیح کوتاهی دربارۀ همه (یا تقریبا همه) کتیبه‌های ایرانه، از ایلام تا پایان ساسانی.
در واقع یک جور راهنما برای کتیبه‌هاست که متنشون رو نیاورده اما خیلی خلاصه توضیح داده که مضمون هر کتیبه چیه، کجاست، در چه دوره‌ای و به دستور یا دست چه کسی نگاشته شده.
        

          از آتجایی که موقع امتحان‌ها پرز فرش هم جذابیت‌های خاص خودش را دارد رفتم سراغ چرخیدن در کتاب‌های طاقچه‌ام که مدت‌ها پیش اضافه کرده بودم و همان‌جا خاک می‌خوردند. این هم احتمالا یکی از آن رایگان‌هایی بوده که یک روزی یک‌جایی همین‌جوری دانلود شده و رفته ته قفسه. خلاصه که گفتم بگذار یک تورق مجازی بکنم و ببینم چطور می‌شود خانم بود و چطور می‌شود اسمی به این مزخرفی روی یک کتاب گذاشت.
سرتان را درد نیاورم
متن را فقط سه صفحه توانستم تحمل کنم و بیشتر نخواندم ولی از تماشای گذرای تصاویر کتاب (اگر بشود کتاب نامیدش) و همان سه صفحه حالت تهوع گرفتم.
یک مرد تصمیم گرفته با زننده‌ترین شکل ممکن به خانم‌ها بگوید که چطور لباس بپوشند تا یک مشت بیمار جنسی مثل خودش بپسندند!

حیف وقت و چشم‌هایم!
کاش می‌شد به جای ستاره، فحش داد.
        

          خب
بریم امتحان بدیم.
نیوفتم فقط😢
«بیست‌وشش خرداد  ۱۴۰۳»
        

          چه اتفاقی می‌افته که چهره‌ی یک شخصیت در طول تاریخ عوض میشه؟
چی میشه که آسیاگ مادی، میشه ضحاک شاهنامه؟ ضحاک تاریخ سیستان با چهره‌ای خنثی میشه ضحاک تازی بد نهاد؟ چه اتفاقی رخ میده که این شخصیت بین تاریخ و اسطوره از بابل تا عربستان و ایران سرگردانه؟ افسانه‌ی عامیانه‌ی مردم دماوند، که هنوز هم باور دارند صدای زوزه‌های کوه، ناله‌ی ضحاکِ دربنده از کجا اومده؟ چی میشه که فریدون میشه نمردود و اژی اوستا میشه اژدهاک؟ چی میشه که گاهی ضحاک میشه شخصیت مثبت داستان و فریدون شخصیت منفی؟ 
این کتاب پاسخی برای این پرسش‌هاست و قراره چهره‌ی ضحاک رو در منابع مختلف بررسی کنه.
هرچند که به قوت بقیه‌ی کتاب‌های گازرانی نبود و بعضی جاها استدلال‌هاش کمی سست به نظرم می‌رسید اما چیزهای زیادی ازش یاد گرفتم و دوستش داشتم.
اگر پرسش‌های بالا برای شما هم پیش اومده پیشنهاد می‌کنم سری به این کتاب کوچک بزنید.
        

          چقدر دقیق، بدیع و زیبا کار می‌کنن.
اینجا هم یه عده نشستن میگن "تخت جمشید رو رضا شاه ساخته. هخامنشیان وجود نداشتن. تاریخ ما از پنجاه و هفته...." (با قیافه‌ی دایناسور آبی معروف)
        

          این کتاب یکی از جدیدترین‌ها درباره‌ی تاریخ ساسانیه وهدفش بررسی کل تاریخ سلسله است، اما نکته‌ی قابل توجه درباره‌ی اون، که باعث میشه با دیگر کتاب‌های مربوط به ساسانیان متمایز باشه اینه که نقش شرق رو نادیده نمی‌گیره. جکسون بانر همزمان با در نظر گرفتن منابع سریانی، رومی و... به بررسی شواهد و یافته‌های سرزمین‌های شرقی، که روشنگر ارتباط شاهان ساسانی با اون مناطقه، می‌پردازه.
کتاب زیاده‌گویی نداره اما جامعه. دسته‌بندی و روش شناسیش فوق‌العاده است. هم مخاطب عام تاریخ رو خرسند می‌کنه و هم تاریخ‌پژوه متخصص رو. نظم و انسجام متن و دقت نویسنده تحسین برانگیزه.
در یک جمله: صدر جدول پیشنهادی برای مطالعه‌ی تاریخ ساسانی این کتابه.

پ.ن:
کاش در کنار کتاب‌های دکتر دریایی، که فوق‌العاده هستند، به این کتاب هم کمی توجه می‌شد و یک آدم باهمت ترجمه‌ش می‌کرد. حیفه واقعا!
البته نه با نشرهایی مثل فرزان‌روز یا ماهی که کتاب اولبریخت و آلتهایم رو نابود کردن و نه با ترجمه‌ی امثال خشیار بهاری که معلوم نیست چرا کتاب‌ها رو سلاخی می‌کنه!
        

          اگر کسی بپرسه "داستان آرش کمانگیر کجاست؟" احتمالا پاسخ بیشترمون این خواهد بود که:" خب معلومه دیگه، شاهنامه!"
ولی خب... انقدر هم معلوم نیست؛ چون داستان آرش اصلا در شاهنامه نیست. 😉
در واقع در شاهنامه جز دو اشاره به آرش (اون هم فقط نام و نه داستان) هیچ نشان دیگه‌ای از این شخصیت محبوب نداریم.
چه اتفاقی افتاده که چنین شخصیتی به بزرگ‌ترین مجموعه‌ی تاریخ ملی ایران راه پیدا نکرده؟ این همون پرسشیه که ساقی گازرانی در این کتاب بهش پاسخ داده.
گازرانی از آرش اوستا میگه، از اشکانیان و ساسانیان و کیانیان حرف می‌زنه و توضیح میده که شخصیت آرش چطور وارد تاریخ شد و روایت‌هاش چندین بار تغییر کرد و دست‌به‌دست شد و سرانجام در بعضی‌جاها، مثل روایت سیستان، چهره‌ی دشمن به خودش گرفت. در روایت‌های شرقی و کیانی قهرمان ملی شد و در خداینامه‌های ساسانی نادیده گرفته شد.
        

          چقدر ناب
چقدر زیبا
چقدر گزیده و کامل
هدف گازرانی در این کتاب بازسازی روابط ساسانیان و کوشانیان بر اساس داستانی عامیانه است که سرانجام در دوره‌ی سلجوقی به نگارش در اومده.
کتاب، عمومی نیست و برای فهمیدن چیزی که نویسنده گفته حتما باید از روابط کوشانیان و ساسانیان آگاه باشید.
        

          به سبک همیشه؛
اجازه بدید اولین ریویو رو خودم بنویسم و به خودم ۵ بدم.😅
خوشحال میشم نقد و نظراتتون رو برام بنویسید.