یادداشت‌های علی نورانی‌‌‌ (6)

          خوب بود. کتاب مجموعه‌ای از چند سفرنامه‌ی دوره‌ی قاجاره در مورد شهر لندن. خوندنش خوش می‌گذره. خیلی هم نباید عجله‌ای خوندش. واسه کوتاه کردن مسیر و گذروندن زمان استراحت کتاب مناسبیه. 
اون وسط‌مسطا سفرنامه‌ی ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه هم هست. مواجهه‌ی ایرانی‌ها با مترو، تئاتر، باغ وحش و خیلی چیزهای دیگه نوشته‌های باحالی رو باعث شده. شاید تئاتر یکی از پرتکرارترین بحث‌هایی باشه که توی این سفرنامه‌ها بهش پرداخته‌ن. گریزی نیست از این که خیلی سفرنامه‌ها شبیه هم هستن؛ به خاطر همین هم پیشنهاد من اینه که خیلی تندتند کتاب رو جلو نبرید تا براتون خسته‌کننده نشه.
اما کاش ترتیب سفرنامه‌ها هم یه نظمی داشت. به شخصه دوست داشتم این‌ها بر اساس زمان مرتب شده باشند تا سیر تغییر لندن و نگاه ایرانی‌ها بهش رو ببینم. مفصل‌تر بودن لغات پایان‌ کتاب، یه توضیح حداقلی درمورد مسافران و چیزهای دیگه می‌تونست کتاب رو بهتر کنه. 
خلاصه که آره. وقت به خیر.
        

          حقیقتاً حال نکردم. جستارهای کش‌اومده‌ای که با خساست در روایت، حوصله‌ی آدمو سر می‌بردن و بحث‌های نظری حوصله‌سربر و بعضاً نادقیق. بگذریم. خیلی هم یاد گرفتم ازش که بعداً بخش‌هاییش رو در بریده‌ها به اشتراک می‌ذارم. 
در طول خوندن، با نیم‌نگاهی تاریخی هم به مباحث نگاه کردم و هی به خودم گوشزد کردم که «بابا یارو رئیس‌جمهور «چک» بوده ها». همین تن داغ کنش که در برگ‌های کتاب حس می‌شه تا حدودی اون رو از یک کتاب دقیق علمی فاصله داده و البته برای اون‌هایی که خودشون رو ملزم به کنش می‌دونن، کتاب رو جذاب کرده. به احترام انسان‌هایی مثل هاول که در هر لحظه از خشونت فاصله می‌گیرند، باقی متن رو با سکوت سپری می‌کنیم.
        

          چون فکر می‌کردم انقلاب اسلامی رو نمی‌شه بدون اصلاحات ارضی درک کرد رفتم سراغ این کتاب. «هوگلند» سال‌های زندگی رو تو ایران زندگی کرده، استاد دانشگاه پهلوی شیراز بوده و در طول انقلاب هم در ایران بوده. همسرش، مری، هم یه مردم‌شناسه و در طول این سفرها هم باهم بوده‌ند. ایشون یه کتاب داره که اون جا روستای علی آباد (در نزدیکی شیراز) رو در جریان انقلاب مطالعه کرده. 
گویی آقای هوگلند از خانومی تأثیر پذیرفته؛ به همین دلیل، بخش‌هایی که مربوط به اتفاقاتیه که در درون روستا و در میان آحاد مردم روستایی می‌افته، عمدتاً خوب شرح داده شده و این هم‌نشینی چندساله با روستایی‌ها واقعاً پربار بوده. از سوی دیگه، روایت هوگلند از اتفاقات سیاسی بعضی جاها کمیت لنگه. تصویر کتاب از کشمکش‌های سیاسی معمولا تکه‌تکه و نامنسجمه. فراموش هم نکنیم که کتاب در دهه‌ی ۶۰ خورشیدی نوشته شده.
درباره‌ی تأثیر روستا روی انقلاب هم توصیف هوگلند چنگی به دل (من حداقل) نزد. اون هم پشت دست آبراهامیان بازی کرده و تفسیرش بخشی از تفسیر آبراهامیان رو برجسته می‌کنه. در کل، این کتاب می‌تونه فهم ما از جامعه‌ی روستایی ایران رو قوت ببخشه و  بهمون یادآوری کنه هر سیاستی چه‌قدر ناخوانده‌ست. حالا شاید اصلاحات سرخوشانه‌‌ی پهلوی دوم و سیاست‌های فله‌ای این سال‌ها بیش‌تر به یک قمار شبیه باشه. 
        

          اگر تصویر کلی‌ای از  تاریخ معاصر ایران در ذهن دارید و هنوز هم تشنه‌ی مطالعه در این باب هستید، خوبه این کتابو در فهرست خوندنی‌های بعدیتون قرار بدید. «متین» سعی کرده تا با نگاهی متفاوت از روایت‌‌های قبلی به تاریخ معاصر ما بپردازه و تصور جدیدی رو در این باره شکل بده. شاید بعضی جاها _به‌خصوص در آغاز_ روایت‌ها شاذ به‌نظر برسه اما در ادامه می‌بینید که نویسنده داره تلاش می‌کنه تا از دریچه‌ی تاریخ فکری و چرخش‌های روشنفکران اون زمان، نوری به تاریخ معاصر ما بتابونه. موضوعی که باعث تشکیک در کلیشه‌های قبلی می‌شه و نگاه ما رو به رخدادهای جدیدی معطوف می‌کنه.«هم شرقی، هم غربی» به خاطر همین تفسیر جدید برای من اهمیت زیادی داره. ممکن بعدتر در صحتش شک کنم اما حالا بهتر می‌فهمم که ارائه‌ی تفسیرهای جدید از تاریخ چه قدر می‌تونه در درک آینده و دست بردن به تصمیم نقش داشته باشه. 
        

          مجمعی است از جستارهایی روایی در باب زنان، زنان و مردان در اروپای شرقی. روایت‌ها بیش‌تر در اواخر دوره‌ی اتحاد جماهیر شوروی و پس از آن می‌گذرد. روزمرگی آدم‌ها را می‌کشید تا منتهی‌الیه سیاست؛ جذابیتش هم در همین بود و از دستم نیفتاد. اگر چه نباید آن را باید یک کتاب نظری یا تاریخی غلط گرفت اما  مسائل _و به خصوص مسائل زنان_ را در من شکل دیگری داد.مشکلاتش دست دو و با هزار و یک واسطه نبود؛ درک می‌شد. علاوه بر این باید پذیرفت نویسنده یک زن کروات است؛ حب‌و‌بغضی به اتفاقات آن وقت‌ها دارد و  شاید تمام مسئله آن چه می‌گوید نباشد. 
به هر حال، متن پر از دغدغه، شور و همدردی بود.
        

          شرح کوتاهی است بر زیست فروید و تولد روانکاوی به قلم خودش.