بریده‌های کتاب محمد برهان

شب. این عمیق سرمه‌ای باشکوه، این بزرگ و طولانی و ژرف، این پهنه تفکر و گریه... بارها که شب، ماه کامل بوده، رفته‌ام توی تراس و به قرص روشنش نگاه کرده‌ام. آه که این قرص دوست‌داشتنی توی نعلبکی شب آرامبخش‌ترین قرص جهان است. بارها خودم را ته چاهی دیده‌ام که ماه دهانه آن است و بارها فکر کرده‌ام که چگونه به دهانه آن برسم.

در مهمانی‌ها اقوام دوست دارند درآمد ما را به ریال حساب کنند وقتی رقم‌های میلیونی پیدا می‌کنند، همزمان هیجان زده متعجب می‌شوند؛ اما من استاد خراب کردن رویاها هستم. فقط کافی است برایشان بگویم که مثلاً از ۵۰ میلیون در ماه ۳۵ میلیون فقط پول اجاره خانه است تا سکوت سنگین موضوع بحث را به آب و هوا بکشاند.

ادبیات و شیوه تدوین کتاب، به نحو کاملاً آگاهانه به گونه‌ای انتخاب شده است که مخاطب به هنگام مطالعه، احساس می‌کند گویی آقای دکتر بهاروند دارند خاطراتشان را به صورتی کاملاً روان و شسته‌ورُفته برای او بازگو می‌کنند.

به طور کلی و بالاخص در فضای مجازی، عده‌ای مشتمل بر نویسنده و شاعر و منتقد و ویراستار هستند که نیم‌فاصله را به چشم ناموس نگاه می‌کنند و چپ به ناموسشان نگاه کنی، یقه خود و جگر تو را می‌درند. با خودم گفتم ای دل غافل! تو از «جنبش جهانی نیم‌فاصله» عقبی.

...چقدر فاصله هست میان جنگی که این بچّه‌ها می‌کنند و آن جنگی که در فیلم‌های جنگی، برداران هموطن ما نشان می‌دهند.

اینک به یاد شعری از یغمای خشتمال نیشابوری می‌افتم که تک‌بیت‌هایش، به اعتقاد من، حتّی بیش از تک‌بیت‌های صائب می‌خراشد و می‌سوزاند و می‌ماند: "گفتی: «هدف کجاست؟» کماندار را بپرس من تیرم و روان، چه خبر از نشانه‌ام..."

حس کردم حالا به رابطه‌ی رقیق شده‌ی خواهر و برادرهای بزرگسال رسیده‌ایم، یک فاصله‌ی رسمی جدید، همیشه کمی خجالت زده، "چون در زندگی بزرگسال‌ها هیچ راه مشخصی برای ادای حق مطلب صمیمیتِ کودکی وجود ندارد."

وحشت از مسخرگی بر همه‌ی رفتارها و گفتارها سایه انداخته: آدم‌ها مراقبند چیزی نگویند که احمق یا ابله به نظر بیایند.

سرتاسر کوه سبز است و تکه سنگ‌های کوچک و بزرگی که در آن دیده می‌شوند زیبایی را چند برابر کرده‌اند. از طبیعت چه چیزی زیباتر از این مناظر می‌توان توقع داشت؟ ابرهای سفید و آبی رنگ دورتادورمان را پر کرده‌اند و تا چشمت کار میکند کوه و جنگل می‌بینی. تعدادی گاو و بز در آن ارتفاعات در حال چریدن بودند. بدون کمترین دلهره‌ای در چراگاه وسیع شان راه می‌رفتند و از هر گوشه لقمه‌ای بر می‌داشتند. راستی! نکند واقعاًاینجا قطعه ای از بهشت است؟!

آزاد کشمیر یا همان کشمیر آزاد نام بخشی از کشمیر است که تحت کنترل پاکستان قرار دارد. اینجا به طور رسمی یکی از استانهای پاکستان نیست. بلکه از بسیاری جهات مستقل است و حکومت خودمختاری دارد. ما آمده بودیم به پایتخت این ناحیه یعنی، مظفرآباد و می‌خواستیم به ارتفاعات کوه پیرچناسی برویم. بین مردم پاکستان معروف است که اینجا قطعه ای از بهشت است. دوستان پاکستانی ام میگویند فردوسی بعد از دیدن اینجا سروده است: «اگر فردوس بر روی زمین است/ همین است و همین است و همین است!»

یک ماه بعد از انتخابات ۱۳۹۲، سفری به اندونزی .داشتم یک راننده تاکسی با دلواپسی از من می پرسید: «آیا رئیس جمهور جدیدتان هم به اندازه احمدی نژاد استکبارستیز هست؟» لبخند زدم و گفتم: «خیالت راحت». به نظر من اگر ما دنبال کسی هستیم که خوب به آمریکا فحش بدهد، احمدی نژاد به دردمان می‌خورد اما اگر به دنبال پیشرفتی هستیم که آمریکا همیشه دوست داشته جلوی آن را، بگیرد حسن روحانی!

من فکر می‌کنم اولین بار «مرزهای سياسی» را «مرض‌های انسانی» به وجود آورده‌اند.

یک مشت آدم که سال تا سال چشم دیدن هم را نداشتند و اگر دو نفرشان را در یک اتاق تنها می‌گذاشتی به ثانیه نمی‌کشید که پاچه هم را می‌گرفتند وسط یک کوچه خاکی، در یک خانه کاه گلی زیر پونز، نقشه دور هم جمع می‌شدیم و تا سر می‌چرخاندیم لاشه گوسفندان سر و ته از درخت آویزان می‌شد و با اشارهٔ نوک چاقو دل و روده‌ها می‌ریخت توی تشت و خون می‌پاشید پای گل‌های باغچه. گونی‌های برنج در هوا پاره می‌شدند و دیگ‌های بزرگ می‌جوشیدند و آبکش‌های بزرگ پر می‌شد. یک نفر می‌زد زیر دست یک نفر دیگر و سینی بزرگ لپه پرت می‌شد وسط حیاط و تشت روغن داغ برمی‌گشت و چادر یکی از خانم‌ها می‌پیچید دور پایش و سینی چای داغ ول می‌شد توی بغل حاج آقا. "روضهٔ مادربزرگ مجموعه ای تمام و کمال بود از چیزهایی که نباید باشد."

سیس نوتبوم، در مقدمه مجموعه جستارهای سفر خود با عنوان مهمان خانه آوارگان، از قول ابن عربی، "سیاح عرب قرن دوازدهم" (!)، میگوید حركت مبدأ وجود است ممکن نیست سکون جایی در آن داشته باشد، چراکه اگر وجود ساکن بود، به منشأ خود که عدم است باز میگشت. به همین دلیل است که سفرکردن نه در این جهان و نه در جهان پس از مرگ هرگز متوقف نمی‌شود». در نظر نوتبوم، ابن عربی که می‌داند معنی توقف کردن چیست حیات داشتن را با سفرکردن برابر میداند.