بریده‌های کتاب محمد رضا حاجی قاسمی

احترام و توجه به دختر در آموزه‌های سنتی ما حرمت خاصی داشت. روز سوم مارس برای دخترها هیناماتسوری گرفته می‌شد. در این جشن مردم در خانه‌هایشان جایگاهی چند طبقه به رنگ قرمز می‌ساختند و عروسک‌های تزیینی مخصوص دختران را به ترتیبی پلکانی ‌می‌چیدند و برای سلامتی و خوشبختی دختران دعا می‌کردند.

وطن پرستی جزئی از آیین سنتی مکتب شینتو است؛ چیزی فراتر از علاقه به زادگاه؛ علاقه از جنس عشق به مادر. حالا که بزرگتر شده بودم و به کلاس اول می‌رفتم، از شنیدن اسمم و معنای آن بیشتر لذت می‌بردم؛ کونیکو؛ فرزند وطن.

یکی از این جشن‌ها در فصل تابستان، در روز پانزدهم آگوست، برگزار می‌شد. بودایی‌ها اعتقاد داشتند که مردگان در این روز برمی‌گردند. طاقچه‌های خانه را پر از میوه می‌کردند تا مردگان وقتی برمی‌گردند از میوه‌ها بخورند و به احترام آنان این میوه‌ها تا سه روز روی طاقچه می‌ماند.

زلزله در اَشیا [نام شهری در ژاپن] آرام‌تر بود. به زلزله عادت کرده بودیم؛ گویی کسی زیر پایمان را گاهی قلقلک می‌دهد. میز و صندلی‌ها که تکان می‌خوردند، مادرم من را بغل می‌کرد و کنار ستون چوبی نه‌چندان محکم می‌نشاند.

فشارها و سختی‌ها موجب آشکار شدن درون انسان‌هاست. در موقعیت عادی، همه مانند هم رفتار می‌کنند؛ ولی وقتی سختی‌ها شروع می‌شود تفاوت‌ها کم کم پدیدار شده و خصوصیات پنهان ظاهر می‌گردد. اگر سختی‌ها و مشکلات نبود انسان‌ها چنین می‌پنداشتند که از نظر فضایل معنوی و پیشرفت اخلاقی همه با هم مساوی‌اند...

یکی از سنن الهی، سنت جاری ساختن بلا بر بندگان مومن است. خداوند اگر خیر بنده‌ای را بخواهد و اراده کند که او را رشد دهد، با مصائب و بلایا او را به سوی خود می‌کشاند... مومن در برابر این حوادث، ناگهان از خواب غفلت بیدار شده و به یاد می‌آورد که نباید به امور گذرا و ناپایدار دل ببندد؛ به همین دلیل توجه و انسش به خداوند متعال بیشتر شده و به او نزدیک‌تر می‌شود.

حرفی نداشتم بزنم. خلیفه گفت: «چند سال است که موسی بن جعفر را در زندان نگه داشته‌ایم. اسمش زندان است اما راحت زندگی می‌کند. نه عیسی بن جعفر نه فضل بن ربیع و نه فضل بن یحیی نتوانستند زندانبان‌های خوبی باشد. موسی بن جعفر زندانبان‌های مرا جادو می‌کند. بین خودمان بماند از هر سه نفر آنها خواستم موسی بن جعفر را سربه‌نیست کنند، اما هر سه ترسیدند. بهانه آوردند که نمی‌توانند. قدرت ندارند. فقط بلدند پول مفت بگیرند و به زندگیشان سر و سامان ببخشند. موقع اجرای دستور که می‌شود دستشان می‌لرزد احمق‌ها!»

در حقیقت ذهن ما به یک خطای منطقی دچار می‌شود و نداشتن نعمت اضافه را داشتن مریضی و بیچارگی و نقص می‌نامد و فکر می‌کند خداوند بیچارگی و نقص را برای ما آفریده است؛ چنانکه نداشتن چشم را داشتن کوری می‌نامند و گمان می‌کند خداوند به ما کوری عطا کرده است؛ در حالی که نداشتن چشم نداشتن است و اینطور نیست که خداوند این نداشتن را آفریده و به ما داده باشد؛ بلکه او به شخص نابینا کمتر نعمت داده است.

پس هیچکس از خداوند طلبکار نیست. در نتیجه امکان ندارد خدا به کسی ظلم کند؛ چون ظلم در موقعیتی معنا پیدا می‌کند که حقی وجود داشته باشد.

روزی یکی از همسرانش گفت: تو دیگر چرا آن همه عبادت می‌کنی؟ تو که آمرزیده‌ای! جواب داد: آیا یک بنده سپاسگزار نباشم؟

مکوور می‌گفت: «خدا را شکر خودم می‌توانم به حمام و دستشویی بروم شاید خیال کنید که چیز مهمی نیست اما شما جوانید وقتی خودتان پیر شوید می‌فهمید که بهترین چیز در زندگی آدم این است که خودش بتواند به دستشویی و حمام برود». مکوور به من می‌گفت که ماه فوریه ۱۰۰ ساله می‌شود. گفتم: «چه هیجان‌انگیز» گفت: «پیری‌ است دیگر» من گفتم که پدربزرگم تا نزدیکی ۱۱۰ سالگی عمر کرد. او گفت: «خدا نکند».

انسانی که بشر از راه علوم می‌شناسد، در میان دو پرانتز (تولد - مرگ) قرار دارد و قبل و بعد این پرانتزها را تاریکی گرفته است و از نظر علوم بشری مجهول است؛ ولی انسان قرآن این پرانتزها را ندارد از جهان دیگر آمده است و در مدرسه دنیا باید خود را تکمیل کند...

انسان از نظر قرآن نفخه روح الهی است و خواه ناخواه به سوی خدای خودش بازگشت می‌کند. این است که شناسایی خدا و شناسایی انسان از یکدیگر جدا نیست. انسان تا خود را نشناسد خدای خود را به درستی نمی‌تواند بشناسد. از طرف دیگر، تنها توام با شناختن خداست که انسان به واقعیت حقیقی خود پی می‌برد.

از نوعِ کتاب بودنِ معجزه خاتم پیامبران چیزی است متناسب با عصر و زمانش که عصر پیشرفت علم و دانش و تمدن و فرهنگ است و این پیشرفت‌ها امکان می‌دهد که تدریجاً جنبه‌هایی از اعجاز این کتاب کریم مکشوف گردد که قبلاً مکشوف نبود؛ ...

نقشه‌ها را باز می‌کنم و می‌گذارم روی میز با پایه‌های کوتاه. توانسته‌ام نظرش را برای رفتن به آن سوی دریای تاریک جلب کنم. همه کتاب‌ها و نقشه‌هایی را که دارد زیر و رو می‌کند تا اثری از آنچه به او نشان دادم در آنها بیابد ولی هیچ چیز نیست. این را هم خودش فهمیده است و هم من می‌دانم آنچه از ایران آورده‌ام در هیچ کجای دنیا پیدا نمی‌شود. محمود دوباره همه چیز را بررسی می‌کند در نهایت تصمیم می‌گیرد با وزرا درباره سفرش به دریا صحبت کند و اجازه امپراطور را بگیرد.

قرآن کریم که دین خدا را از آدم تا خاتم یک جریان پیوسته معرفی می‌کند نه چند تا، یک نام روی آن می‌گذارد و آن «اسلام» است. البته مقصود این نیست که در همه دوره‌ها دین خدا با این نام خوانده می‌شده است و با این نام در میان مردم معروف بوده است،بلکه مقصود این است که حقیقت دین دارای ماهیتی است که بهترین معرف آن لفظ «اسلام» است؛ ...

یا هشام!  حکمت را به جاهلان نیاموزید که ظلم است به حکمت، و از اهلش دریغ ندارید که ظلم است به اهلش.

... همه تعلیمات پیامبران مقدمه‌ای است برای این دو امر. آن دو امر عبارت است از: شناختن خداوند و نزدیک شدن به او، و دیگر برقراری عدل و قسط در جامعه بشری.