بریده‌های کتاب به زبان مادری گریه می کنیم

همه پریدند، جز من: تنها مرد در جمع کودکان، تنها بزدل در جمعِ قهرمانان، تنها هشیار در جمع سرمستان.

سال‌های زیادی گذشته اما من هنوز هم صبحِ خیلی زود، وقتی همه خواب‌اند، بیدار می‌شوم تا بنویسم. انگار نوشتن کاری نیست که بشود آشکارا و در روشنایی روز انجامش داد. انگار کاری یواشکی است. من برای فرار از حس همیشگی خفقان، دنبال سکه‌های مناسب می‌گردم‌.

تنها مقصود نوشتن تسکین درد فقدانِ چیزی خواندنی است. وقتی جایی خالی، جای خالی کتابی خاص، را در کتابخانه‌مان می‌بینیم دلیل کافی داریم که قلم برداریم و به برازنده‌ترین شکل ممکن خودمان آن را بنویسیم. نوشتن برای جبران کاستی‌ها. نوشتن برای استمرار خواندن.

کتاب یک جورهایی محافظ بهترین خصلت‌های ما بود.

کتاب هم به بخش بی‌دفاع و آشکار وجودمان متعلق بود و لگدکوب کردنش، مخصوصا اگر باز بود، به این می‌ماند که صورت‌مان را به بدترین شکل ممکن از ریخت بیندازند.

البته اساسا تقدیر نویسنده همین است چون هر قصه زاییده‌ی فرو بلعیدن فریادی از سر وحشت یا حیرت است، و درست همین جاست -در همین فضای آنیِ بازشده به سبب غیاب فریاد یا گریه- که چند کلمه از قلم چکه می‌کنند. و بعد آب‌ها از آسیاب می‌افتند.

این مرد روح ندارد چون لهجه شاید آخرین جان پناه روح باشد و او لهجه‌اش را خود خواسته با نقاب لهجه‌ای ساختگی پوشانده و حتی وقتی تنهاست، نمیتواند نقابش را بردارد. او فقط زبان مادری‌اش را تلف نکرده، بلکه کلامش را به هر زبانی که حرف بزند، تلف کرده. اصلا شاید شیطان خود او باشد.

راستش داستان نویس یا شاعری که بیشتر از هزار کتاب در کتاب خانه اش داشته باشد مشکوک است. از خودم می پرسم چنین آدمی برای چه می نویسد. تنها مقصود نوشتن تسکین درد فقدان چیزی خواندن است. وقتی جای خالی، جای خالی کتابی خاص، را در کتاب خانه مان می بینیم دلیل کافی داریم که قلم برداریم و به برازنده ترین شکل ممکن خودمان آن را بنویسیم. نوشتن برای جبران ماستی ها. نوشتن برای استمرار خواندن.

راستش داستان‌نویس یا شاعری که بیشتر از هزار کتاب در کتابخانه‌اش داشته باشد مشکوک است. از خودم می‌پرسم چنین آدمی برای چه می‌نویسد. تنها مقصود نوشتن تسکین درد فقدان چیزی خواندنی است. وقتی جایی خالی، جای خالی خاصی، را در کتابخانه‌مان می‌بینیم دلیل کافی داریم که قلم برداریم و به برازنده‌ترین شکل ممکن خودمان آن را بنویسیم. نوشتن برای جبران کاستی‌ها. نوشتن برای استمرار خواندن.

مشکل اینجاست که ذهن آگاه ناشنواست. کنش آگاهانه یعنی کنش مبتنی بر عزم و اراده یا به عبارتی، کنش با گوش بسته. وقتی آگاهانه شعر می‌نویسی، گویی ناشنوا می‌نویسی، گوش سپردن به دیکته ما را از شنیدن حقیقی مصون می‌کند، و البته از شکست و ناکامی.

در هر صورت، نوشتن به زبانی دیگر عملی است که تقریباً همیشه پیش از آن با نوعی لکنت دست‌به‌گریبانی؛ لکنتی که نشانه‌ی ترس است: می‌ترسی آن‌طرف خط پا بگذاری و چیزی عزیز را از دست بدهی، مخصوصاً کودکی‌ات را. نویسنده‌ای که به زبانی غیر از زبان مادری‌اش می‌نویسد وضعیت خاصی را تجربه می‌کند. ناچار است آنچه از دست داده را به زبانی بازیابد که با تجربه‌ی خودش از سال‌های درهم‌آمیختگی شدید زبان و اشیا بیگانه است.

ترجمه بیش از هر چیز شبیه در آغوش کشیدن است؛ دست گشودن تا بیشترین حد ممکن برای در بر گرفتن حتی ظریف‌ترین و ریزترین ذراتی که زبان بیگانه در ظرف زبانِ ما می‌ریزد.

خواندن اساساً فعالیتی شبانه است، حتی اگر روزها انجامش بدهی. کسی که می‌خواند، از واقعیت دست می‌کشد و غرق نوشته می‌شود. او با رخنه در دنیای محصور روی کاغذ، چشم بر جهان بیرونی می‌بندد. انگار شب بر جان خواننده سایه می‌اندازد. حکم لازم‌الاجرای شب این است: هر چه در شب شروع شود باید در شب به پایان برسد چون در شب نه سایه‌بانی هست که زیرش نفس تازه کنی و نه سرپناهی هست که در آن پنهان شوی. شب چیزی نیست مگر تک‌سایه‌ای که همه چیز را در بر می‌گیرد. شاید برای همین است که شب وادی کارهایی است که می‌شود در یک نفس و یک نشست تمامشان کرد؛ وادی آخرین دیدار‌ها؛ وادی گزیده‌ها. و کتاب برترین گزیده‌ی ممکن است.

نثر مستبد است و بی‌رحم، اما جوانمردانه بازی می‌کند. شعر گریزپاست و فریبنده؛ نه چیزی می‌بخشد و نه وعده‌ای می‌دهد. آخرین سطر شعر چیزی را ثبت می‌کند که تا ثانیه‌ای پیش‌تر وجود نداشته است. و از این روست که شعر ناقص و بریده نداریم. در مقابل، هر نثری از جهاتی ناتمام است.

معتقدم برای نوشتن باید خودت را به شبکهٔ مسیرهای ممکن تحمیل نکنی و بگذاری پیچ‌وخم راه هدایتت کند. نوشتن یعنی کشف مسیر.

کتاب روی سینه‌ی آدمی که خوابش برده آرام می‌گیرد و صبورانه منتظر بیدار شدنش می‌ماند.

من همیشه جوری شعر گفته‌ام که انگار می‌خواهم عزیزترین دارایی‌هایم را در چمدانی سبک و جمع‌و‌جور جا بدهم چون قرار است جایی بروم که درباره‌اش هیچ نمی‌دانم و نمی‌خواهم بارم را سنگین کنم.

حالا می‌‌توانم بگویم من همیشه جوری شعر گفته‌ام که انگار می‌خواهم عزیرترین دارایی‌هایم را در چمدانی سبک و جمع‌وجور جا بدهم چون قرار است جایی بروم که درباره‌اش هیچ نمی‌دانم و نمی‌خواهم بارم را سنگین کنم. اما راستش می‌ترسم اگر بگویم مهم‌ترین منبع الهام ادبی‌ام نه این یا آن شاعر پرآوازه، که کیف‌ها و چمدان‌های سامسونت بوده‌اند دیگر کسی جدی‌ام نگیرد.