بریده‌های کتاب داستان ملال انگیز (از یادداشت های یک مرد سالخورده)

هنگامی که دارم نفس آخرم را بیرون می‌دهم، باز ایمان خواهم داشت علم مهم‌ترین، زیباترین و لازم‌ترین چیز در زندگی بشر است.

شاید عقاب‌ها گاه از ماکیان‌ها فروتر افتند، ولی ماکیان‌ها هیچ‌گاه به ابرها نخواهند رسید...

در چنین وضعی، بیماری، هراس از مرگ، شرایط سخت و انسان‌ها، تمام چیزی را که پیش از این جهان‌بینی می‌دانسته‌ام به راحتی از بین می‌برد. پس تعجبی ندارد که در ماه‌های آخر تیرگی و سیاهی وجودم را پر کرده‌؛ تعجبی ندارد که اهمیتی برای چیزی قائل نیستم‌. وقتی انسان‌ چنین خلاء بزرگی در وجودش داشته باشد سرماخوردگی ساده‌ای هم نظام زندگی‌اش را بر هم می‌زند. هر پرنده‌ای را جغد شوم می‌پندارد و هر صدایی را پارس سگ. فکرهای ریز و درشت، بخت‌آوری‌ها و بدبیاری‌هایش نشان از مرضش دارند و لا غیر.

پاکی و پرهیزکاری، اگر از احساسات ناپسند عاری نباشند، فرقی با رذیلت ندارند.

می‌گویند فلاسفه و خردمندان واقعی به همه‌چیز بی‌اعتنایند. این حرف درست نیست، بی اعتنایی یعنی فلج روح، یعنی مرگ پیش از موعد.

فقط یک انسان کوته‌فکر و کینه‌جو می‌تواند به این دلیل که آدم‌های معمولی قهرمان نیستند، کینه‌ی آن‌ها را به دل بگیرد.

"به زندگی انسان‌ها نگاه می‌کنم و به نظر می‌رسد که همه در حال تلاش برای چیزی هستند که هیچ‌گاه نمی‌توانند به آن برسند."

معمولا وقتی تنها یا در جمعی هستم که دوستشان دارم،هیچگاه به یاد شایستگی ها و افتخاراتم نمی افتم،و اگر هم بیفتم،آن قدر به نظرم ناچیز می‌رسند که انگار همین دیروز اهل علم شده ام.در عوض،در حضور اشخاصی مانند گِنکِر افتخاراتم همچون کوه سر به فلک کشیده ای به نظرم می‌رسند که قله ی آن در میان ابرها پنهان است و گِنکِرهایی که به زحمت به چشم می آیند ،در پای آن در جنب و جوش هستند.

جنم حتی یک کشف انقلابی را هم نخواهد داشت. [این] به تخیل نیاز دارد و ابتکار و حدس و گمان. ایگناتویچ هیچ کدام را ندارد. او در قلمرو علم، کارگر است نه صاحبخانه.

از قدیم گفته‌اند خودت را بشناس. اما یک نفر به خودش زحمت نداده بگوید چطور.

بهترین و مقدس‌ترین حق پادشاهان حق بخشش است.

هر قدر هم مرد موقر و کارمند عالی رتبه‌ای باشید، باز اگر دختر دم بختی دارید، از آن ابتذال بازاری که دلبری و خواستگاری و ازدواج به خانه‌تان می‌آورد، در امان نیستید. مثلا من به هیچ‌وجه نمی‌توانم با این حالت پیروزمندانه‌ای کنار بیایم که هربار گنِکِر مهمانمان می‌شود بر چهره زنم نقش می‌بند؛ همچنین نمی‌توانم با این بتری‌های لافیت و پورت‌وین و خِرِسی کنار بیایم که فقط برای این روی میز گذاشته می‌شوند که گنِکِر با چشمان خودش ببیند که ما چقدر دست و دلبازانه و مرفه زندگی می‌کنیم. تحمل خنده منقطع لیزا را هم، که آن را هم در کنسرواتوار یادگرفته است، ندارم، همچنین تحمل پشت چشم نازک کردن‌هایش را در حضور مهمانان مرد. مهم‌تر از همه، به هیچ‌وجه نمی‌توانم این را درک کنم که چرا موجودی هر روز به خانه من می‌آید و هر روز با من غذا می‌خورد که کاملا با عادت‌های من، با علم من، و با شیوه زندگی من بیگانه است؛ موجودی که کوچک‌ترین شباهتی به افرادی که من آن‌ها را دوست دارم ندارد. زن من و خدمتکاران مرتب با حالتی مرموز پچ‌پچ می‌کنند که«خواستگار است»، ولی با این حال نمی‌توانم حضور او را درک کنم. حضور او نوعی سردرگمی در وجود من پدید می‌آرود، انگار کسی از قبیله‌ی زولوها در کنار من سر یک میز نشسته باشد. همینطور عجیب به نظر می‌آید که دخترم، که عادت کرده‌ام همیشه به چشم او نگاه کنم، عاشق این کراوات و این چشم‌ها و این گونه‌های نرم شده باشد... قبلا ناهار را دوست داشتم یا دست‌کم نسبت به آن بی‌تفاوت بودم، ولی حالا ناهار جز بی‌حوصلگی و غیظ احساس دیگری در من بیدار نمی‌کند. از زمانی که عالی‌جناب و عضو هیئت رئیسه دانشکده شده‌ام، خانواده‌ام به علت نامعلومی لازم دیده است که صورت غذا و برنامه‌ی ناهارمان کلا عوض شود. به جای آن غذاها ساده‌ای که در زمان دانشجویی و اوایل حرفه‌ی پزشکی به آن‌ها عادت کرده بودم، حالا مرا با قلوه‌ی خوابانده در شراب مادیرا و سوپ پوره‌ای سیر می‌کنند که قندیل‌های سفیدی در آن شناور است. درجه ژنرالی و شهرت موجب شده است که من تا ابد از آش کلم، پیراشکی‌های خوشمزه، غاز و سیب‌زمینی پخته، و ماهی سیم با کته محروم شوم. همچنین از آگاشای پیشخدمت، که پیرزن پرحرف و خنده‌رویی بود، هم محروم شده‌ام. حالا به جای او یگور غذا را سرو می‌کند، جوانک ابله و مغروری که دستکش سفیدی هم به دست راستش دارد. فاصله‌ی بین سرو غذاها کم است، ولی به اندازه طولانی به نظر می‌رسد، چون به هیچ‌شکل نمی‌توان این فاصله‌ها را پر کرد. دیگر از آن شادمانی خبری نیست، از آن گفت‌وگو‌های بی‌تکلف، شوخی‌ها، خنده‌ها، از آن ناز و نوازش‌های متقابل و ان شادی‌ که وقتی من و زن و بچه‌هایم در اتاق ناهار خوری جمع می‌شدیم، به ما دست می‌داد. ناهار برای من که آدم پرمشغله‌ای بودم، زمان استراحت و دیدار با خانواده بود و برای زن و بچه‌هایم یک جشن کوتاه، ولی زیبا و شادی‌بخش، زیرا می‌دانستند که من برای نیم‌ساعت فقط به آنان تعلق دارم و نه به هیچکس دیگر، نه به علم و نه به دانشجویان. دیگر نمی‌شود با نوشیدن فقط یک پیاله مست شد، دیگر از آگاشا خبری نیست، از ماهی سیم و کته خبری نیست، خبری نیست از آن سروصدا و جار و جنجال ‌های کوچک سر میز غذا از آن لگد پرانی‌های زیر میزی یا افتادن چسب زخم از گونه کاتیا به درون بشقاب سوپ...

شب نخوابیدن یعنی این‌که هر لحظه به غیرطبیعی بودنت اعتراف کنی، به همین دلیل بی‌ صبرانه منتظر فرا رسیدن صبح و روز روشن می‌مانم، یعنی زمانی که حق دارم نخوابم.

آخرین ماه‌های زندگی‌ام، که به انتظار مرگ می‌گذرد، به نظرم بسیار طولانی‌تر از تمام عمرم می‌رسد. قبلاً هیچ‌گاه نمی‌توانستم مثل حالا با گذشت آهسته‌ی زمان کنار بیایم. پیش از این وقتی انتظار قطار را می‌کشیدم یا سر جلسه‌ی امتحان بودم، یک ربع ساعت برایم در حکم ابدیت بود، ولی حالا می‌توانم تمام شب بی‌حرکت روی تخت دراز بکشم و با بی‌اعتنایی کامل به این فکر کنم که فردا هم شبی به همین درازی و بی‌فروغی خواهم داشت و پس‌فردا هم...

دیگر چیزی نمی‌خواهم. هرچه فکر می‌کنم آرزوی دیگری ندارم. اما خلاء بزرگی در خواسته‌هایم هست. علایق، احساسات و ذهنیاتم عصاره‌ی واحدی ندارد. به کل واحدی نمی‌رسد. هیچ تحلیل‌گر حاذقی قادر به یافتن نخ تسبیح آمالم نیست. و این که نباشد یعنی هیچ چیز نیست.

شهامت عمل‌کردن به ندای وجدان را در خودم پیدا نمی‌کنم، بگذار خداوند خودش درباره‌ی من قضاوت کند.

"حس می‌کنم که هرچه بیشتر به زندگی نگاه می‌کنم، بیشتر به این نتیجه می‌رسم که هیچ‌چیز واقعی نیست."

«وقتی بمیری نه آسمان، نه زمین، نه درخت و نه جنگل نبودت را نخواهند فهمید.»