تمام لحظاتی که با آیدین همراه می‌شدم یاد این جمله از کتاب ماهی سیاه کوچولو می‌افتادم: 《درد من حصار بركه نيست! درد من زيستن با ماهيانی است
كه فكر دريا به ذهنشان خطور نكرده است...》
شاید هم تاوان زیاد فهمیدن و زیاد روشن بودن در فضایی که افکار عموم به شدت تاریک و ترسناکه، جنون باشه... همون جنونی که آیدین می‌گفت: 《توی سرم بازار مسگر هاست...》
این کتاب به زعم من فقط یه رمان نیست بلکه رنج‌نامه تصویریِ بی‌نقصیه که عباس معروفی به زیباترین و حرفه‌ای ترین حالت ممکن رقم زده‌..‌‌.
پ ن: عموما از رنج خوندن و با رنج همراه شدن با شادمانی و شعف همراه نیست اما این رمان یه شورِ پنهانی داره... انگار به خواننده القا می‌کنه زیاد فهمیدن همونقدر که سخته همونقدر هم می‌تونه از تو آدم بهتری بسازه و همین باعث میشه سیاهیِ زیادِ داستان، خواننده رو فرسوده نکنه...
      

        به زعمِ من عدم‌‌ِ درک روزگاری که ۴۶ سال پیش روایت میشه و فهم آدم‌ها و به خصوص زن‌هایی که در بهترین حالت نیم‌قرن با هم‌نسل من اختلاف سنی دارند، طبیعی‌ترین اتفاقیه که می‌تونه برای منِ خواننده بیفته و برای همین بود که خوندنش برای من سخت می‌شد شاید بیشتر از اینکه ازش لذت ببرم، به این کتاب به عنوان یک اثر فاخر ایرانی نگاه کردم تا بتونم تمومش کنم. اما علیرغم این عدمِ درکِ متقابل، بنظرم هیچ اختلاف نسل و عقیده ای نمی‌تونه منکر قلمِ پخته، غنی و بی‌نظیر آقای دولت‌آبادی بشه. جملات طولانی و در عین حال به قاعده، توصیفات بصری و فضاسازی بی‌نهایت دقیق و استفاده از کلمات اصیل فارسی نقاطی بود که من خیلی ازش لذت بردم.
      

        Actually I can't finish this famous book because its letter's choices and its literature was really troubling for me!
      

        "درباره عالم غیبی که از آن آمده ام ایده ای ندارم، اما فکر می‌کنم -حداقل اینطور خیال می‌کنم- که در آن خبری از توپ و خنجر و بمب و بمب افکن و حساب بانکی و قرض و فقر نیست. مهم این است که من از دنیای دیگری آمده ام تا اینجا زندگی کنم و گاهی حس می‌کنم به گردش و تفریح آمده ام اما با آدم‌هایی که نمی‌شناسمشان، برای همین گاهی احساس تنهایی می‌کنم و از خود می‌پرسم: اینجا چه کار می‌کنم؟
و تندی جواب را پیدا می‌کنم: آن که ما را آورده خودش هم ما را به ایستگاه اول برمی‌گرداند. "


از اون دسته نوشته هایی که اگه درکش کنی بی‌نهایت از پختگیِ نبوغِ نویسنده برای انتقال مفاهیم عمیق زندگی در شاخه های اعتقادی، روانشناسی و سیاسی لذت خواهی برد.
      

        I really interested in this novel. It was  a combination of art, faith and humanity...
This novel remembered me although a person can do wrong thing, can be a good person and have a clear soul!
      

        If you ask me this novel has full of meaning for someone who wants to know and learn about female (especially feminism).
Nobody knows about woman's feeling in that century (1953) and it's interesting for me to know and understand more and more about those days.
At last I suggest it to read and think about it.
      

        ۳/۵
قسمتی از کتاب:
جلو نشسته بودم و بیرون را نگاه می کردم. وانت نیسان آبی رنگی از کنارمان رد شد که بالای سپرش نوشته بود: «خرید ضایعات بهانه است کوچه کوچه ی شهر را می‌گردم بلکه تو را پیدا کنم.»
به راننده گفتم «خدا کنه گمشده ش رو پیدا کنه»
راننده گفت «اتفاقاً کاش پیداش نکنه.»
گفتم «چرا؟»
گفت «برای این که اگه پیداش کنه می‌بینه یه عمر الکی گشته. بهت قول میدم اگه همدیگه رو ببینند دو تا غریبه اند. نه اون دیگه اون آدم سابقه، نه این.»
سکوت کرد و لحظه ای بعد گفت «آدم‌ها نه باید خیلی به هم نزدیک بشن نه باید خیلی از هم دور بشن.»
گفتم «ولی شاید هم هیچ کدوم فرقی نکرده باشند.»
راننده گفت «زمان عین سوهانه تندی و تیزی رو می‌بره ولی شکل همه چی رو عوض می‌کنه.»
 

نمیدونم این نظر ناشی ذهنیت مثبتیه که نسبت به شخصیت نویسنده دارم یا واقعا نشات گرفته از محتوای خود کتابه اما برخلاف اغلب کامنت ها، من لذت بردم از حرفی که پسِ خیلی از داستانک ها بود... خیلی از داستانک ها ذهنم رو برای چند ساعت به خودش درگیر کرد و خیلی ها برام ملموس بود و این بنظرم دقیقا همون چیزیه که خواننده از یک داستان میخواد: درگیر شدن با محتوا.
اما طبیعتا قبول دارم که میشد خیلی عمیق‌تر، جدی‌تر و شاید بعضی جاها زیباتر به این مسائل و احساسات درونیِ نویسنده نسبت به محیطش پرداخت.
      

        I think if you're interesred in psychology or something like that or you like to know about group therapy sessions, this novel will be satisfying for you. Yalom wrote this book incredibly fluent and simple so you can learn more about philosophy and psychology together easily.