مسئله کتاب سوالی به درازای تاریخ فلسفه است: آیا جهان بدون تغییری در ذهن ما می‌نشیند یا اینکه جهان ما تماما ساخته ذهن ماست؟
مثال‌های امروزی تر آن: جنسیت چیزی صلب بیرون از اراده فرد است یا اینکه انتخابی در مقابل او؟
اقتصاد نئوکلاسیک (همان چیزی که علاقه دارند لیبرالیسم، سرمایه‌داری بنامند) انسان اقتصادی را کشف می‌کند یا آن را می‌سازد؟
علم شناخت جهان است یا تصرف آن در راستای اراده انسان؟
نویسنده با معرفی "پانتم" تلاش می‌کند استدلال‌های او برای رد نسبی‌گرایی و رئالیسم متافیزیکی را صورتبندی کند و در نهایت چیزی میان آن دو را تحت عنوان رئالیسم درونی موجه کند، یعنی صرفا رئالیسم درون یک نظام معنادار است. "به عبارت دیگر ذهن و جهان با یکدیگر ذهن و جهان را می‌سازند."
دنبال کردن تمام جزئیات فلسفی استدلال‌ها برای من دشوار بود، اما شاید در زندگی بعدی فلسفه علم را به عنوان مسئله اصلی دنبال کنم.
      

        به نظرم آشنایی با فروید در فهم علوم انسانی و روش علمی موثر است. مطالعه این کتاب را با همین هدف شروع کردم و به نظرم کتاب مفیدی بود.
من در حدی با روانکاوی آشنایی ندارم که در مورد محتوای تخصصی کتاب نظری بدهم، اما کتاب مروری بر یافته‌های فروید و تولد روانکاوی با سیر تاریخی است.
ارزیابی فروید از روندی که طی کرده، برخورد او با اساتیدش، تجاربش و مواجهه او با افکار و ایده‌های خودش که در نهایت منجر به ارائه نظامی تحت عنوان روانکاوی شد برای من جذاب بود.
باید اشاره کنم که این اثر متن روان و جذابی دارد که جسارت و صداقت فروید در بروز جریان افکار و درونیاتش به زیبایی آن افزوده است.
      

        این کتاب را برای ارزیابی بیشتر پیوند بین مروجان "اقتصاد اسلامی" و طرفداران پول خصوصی مطالعه کردم.
پیش از مطالعه انتظار داشتم حداقل مزیت‌های کتابی مانند "پول راستین" را داشته باشد اما متاسفانه این کتاب نه تنها اشکالات رایج درباره ماهیت پول را تکرار کرده، بلکه حتی در مورد برخی از مفاهیم کلیدی اقتصاد پولی (مثلا M0) دچار بدفهمی است. قرار نیست هر چیزی که به مذاق ما خوش نیامد ربا باشد!
نکته جالب توجه دیگر در کتاب این است که برخلاف ادعای فعالان بانکداری بدون ربا مبنی بر نقش محوری و مرکزی ایران در این ادبیات، این کتاب کوچکترین اشاره‌ای به ایران، راهکارهای شرعی در بانکداری ایران و حتی آثار محمدباقر صدر در این زمینه نکرده است. این مسئله از این جهت نگران کننده است که نشان می‌دهد این افراد نه تنها آشنایی کافی با اقتصاد متعارف، بلکه آشنایی کافی با آثار همفکران خود نیز ندارند.
      

        چند وقت پیش که به دنبال مجموعه مناسبی برای تدریس تاریخ معاصر به نوجوانان بودم به این مجموعه برخوردم.
دنبال کردن سیر داستانی در عین توجه به اتفاقات موازی، بیان روان و صریح و یکدستی تمام جلدها از نقاط قوت این مجموعه هستند، اما چیزی که توجه من را بیشتر از همه جلب کرد فضایی است که این کتاب برای بحث‌های انتقادی پیرامون روایت‌های تاریخی باز می‌کند.
به نظرم کتاب برای سال‌های آخر متوسطه اول و سال‌های اولیه متوسطه دوم مناسب‌تر است اما به طور کلی برای هر دو دوره مناسب است و مطالعه آن برای بزرگسالان هم خالی از لطف نیست.
      

        معماران پول را می‌توان کتاب کاملی دانست که از مبانی شروع کرده و به کاربست رسیده است. بخش اول که شامل فصل‌های یک تا هشت است به مفاهیم بنیادینی همچون فلسفه پول، هرم پولی، پول حاکمیت و ترازنامه بانک مرکزی و بانک تجاری پرداخته است. به نظرم بهترین بخش کتاب همین بخش است؛ زیرا به تصحیح بسیاری از بدفهمی‌های موجود درباره پول با پاسخ‌هایی سازگار جایگزین می‌پردازد که بصیرت‌های مهمی را در خود جای‌داده‌اند: ماهیت پول بدهی بوده، است و - اگر پولی که می‌شناسیم باقی بماند - خواهد بود. بدهی دولت نقشی ضروری در نظام پولی دارد و از همه مهم‌تر اینکه پول ماهیتاً درون‌زا است و تلقی‌های رایج از پشتوانه پول بسیار از واقعیت دور هستند. این بخش می‌توانست با اختصاص فصلی به شواهد تاریخی کامل‌تر شود.

بخش دوم که می‌توان آن را «پول از کجا می‌آید؟» نامید به دو نظریه در باب خلق پول می‌پردازد: نظریه ضریب فزاینده که اشاره به برون‌زایی پول دارد و نظریه درون‌زایی پول. این بخش علاوه بر معرفی مختصر این دو دیدگاه به این می‌پردازد که چگونه درون‌زایی با مبانی شرح داده شده در بخش اول همخوانی بیشتری دارد. نظریه برون‌زایی استدلال می‌کند که بانک‌ها برای خلق پول نیاز پیشینی به پایه پولی دارند درحالی‌که نظریه درون‌زایی بیان می‌کند بانک چنین نیازی ندارد.

بخش سوم کتاب تلاشی است برای نشان‌دادن اینکه نظریات مبتنی بر برون‌زایی پول چگونه باعث ایجاد مشکلات متعدد در دهه ۹۰ شده‌اند و توصیه‌های سیاستی بر پایه درون‌زایی چگونه می‌توانست جلوی این اتفاق را بگیرد.

به نظرم دو بخش اول کتاب بسیار منسجم و دقیق هستند؛ اما بخش سوم نوعی شتاب برای اثبات توصیه‌های سیاستی خاص دارد که فقط با انکار بصیرت‌های نظریه متعارف آن‌ها را کامل دانست. نویسنده پیشنهاد می‌دهد که باتوجه‌به ماهیت درون‌زای پول، دولت باید نقش فعال‌تری در بهره‌مندی از منافع خلق پول داشته باشد، به‌جای اینکه بانک‌ها از این منافع بهره‌مند شوند.

گرچه چند بانک خصوصی بدنام باعث روسفیدی نسبی سایر بانک‌های کشور شده‌اند اما نمی‌توان تصور کرد که به‌سادگی در صورت عدم وجود آن‌ها نظام بانکی کشور شرایط قابل دفاعی می‌داشت. خوشبختانه علی‌رغم اختلاف در نظریات و کاربست‌های سیاستی آن‌ها بین متخصصان حوزه بانکی بر ضعف جدی بانک مرکزی بر نظارت در دهه ۹۰ اتفاق‌نظر وجود دارد. این مسئله ازآن‌جهت اهمیت دارد که یک بانک مرکزی کارآمد می‌تواند نظام پولی را به سمتی سوق دهد که برون‌زایی پول در آن معنادارتر باشد. شاهد چنین قضاوتی سیاست «کنترل ترازنامه» است که نشان می‌دهد بانک مرکزی می‌تواند در صورت لزوم جایگاه یک بانک را به واسطه‌گر وجوه تقلیل دهد.

در زمانه نظارت ضعیف مورد اشاره، هر بانکی به طریقی در آتش بحران پولی و بانکی کشور دمیده است. نمی‌توان با نادیده‌گرفتن درآمدهای سرشار نفتی دهه ۸۰ تمام اختلاف وضعیت پولی دهه ۸۰ و ۹۰ را ناشی از تغییر رفتار با بانک مرکزی دانست. محدودشدن نسبی دسترسی حاکمیت به ترازنامه بانک مرکزی هم‌زمان با آزادی بی‌قیدوشرط بانک‌ها قطعاً برای جلوگیری از بحران کافی نبود؛ اما نمی‌توان به‌سادگی آن را مضر یا حتی نا لازم دانست؛ زیرا بانک‌های گوناگون از طرق گوناگون، با ناترازی‌های گوناگونی مواجه هستند. هر چند شاید تغییر رفتار حاکمیت با بانک مرکزی تأثیر چندانی بر برخی بانک‌ها نداشته است؛ اما عدم تغییر این رویه می‌توانست اثر منفی بر برخی از بانک‌های دیگر داشته باشد که به نظرم در توصیه‌های کتاب نادیده گرفته شده است.
      

        به نظرم هدفمندسازی یارانه‌ها جزو معدود طرح‌های اصلاحات اقتصادی موفق در دهه‌های اخیر در ایران بوده است. طرحی که بخوبی مسئله‌یابی شده بود و نگاه توامان به افق‌های کوتاه مدت و بلند مدت داشت، در زمان مناسبی (وفور درآمد‌های نفتی) اجرا شد و نه تنها ظرفیت بروکراتیک کشور را مدنظر داشت بلکه تا حدی آن را رشد هم داد اما در ادامه آفت‌های عمومی سیاست‌گذاری اقتصادی در ایران گریبان‌گیر طرح شد و اکنون ما در این وضعیت هستیم، نقطه‌ای بدون هیچ مسیر روشنی رو به جلو. حتما این طرح هم ایرادات مهمی داشت اما روند اجرای آن نشان می‌دهد در صورت ادامه فرصت برای اصلاحات بسیار بیشتر بود.
در این کتاب کوتاه که چکیده چندین جلسه مصاحبه است محمدرضا فرزین، مسئول اجرای این طرح، از فرایند پیوستن خود به دولت، طراحی برنامه، ارزیابی آن و سنجش توان دستگاه‌ها و در نهایت اجرای آن می‌پردازد.
همچنین گفتگوها اشاره‌ای به موافقان و مخالفان طرح دارد که به خوبی وضعیت سیاست‌گذاری اقتصادی در سطوح عالی کشور را نشان می‌دهد.
      

        تراژدی چیست؟ چرا علی‌رغم اندوهبار بودن برای آن ارزش قائلیم؟
به نظرم به این خاطر است که در زندگی دوراهی‌هایی اخلاقی وجود دارد که هیچ‌کس نمی‌تواند با دستانی کاملا پاک از آن خارج شود و تراژدی تلاشی امیدوارانه است برای ارائه راه‌حلی. با چنین دیدی این کتاب درباره زندگی هم هست.

گذشته از اینکه پاسخ سوالات بالا را در کتاب بیابیم یا نه، مطالعه این کتاب تجربه جالبی از مطالعه یک کتاب درسی فلسفه بود. برای من جالب بود که چگونه می‌توان از زوایای متعددی به مسئله واحدی نگریست و جواب‌هایی قابل توجه ارائه داد. کاش اساتید فلسفه بیشتر شبیه جولیان یانگ بودند.

البته برای من که مطالعه چندانی در این موضوع ندارم برخی بخش‌ها سخت بود و نتوانستم با آن‌ها همراهی کنم اما این باعث نشد که برخی قسمت‌های کتاب برایم بسیار راهگشا نباشند. به نظرم این ویژگی هم نتیجه قلم روان مولف است.
      

        این کتاب نوری بر زندگی‌های نادیده در جهان امروز می‌اندازد.
به نظرم حذف قسمت استرالیا توسط مترجم تصمیم جالبی نبود.
      

        مناسب بازاریان مسلمان جهت اثبات حمایت اسلام از تولید و ثروت و ...
      

        خوندن داستان زیگفرید با جزئیاتش و یکم مقایسه ذهنی اسطوره‌های رویین‌تن فرهنگ‌های مختلف برام جالب بود.
      

        داستان آفرینش جهان و انسان به باور ژاپنی ها که تو این کتاب توضیح داده شده خیلی برام جالب بود.
همچنین تو افسانه‌ها تاکیید زیاد و عجیبی روی تفاوت‌های زن و مرد هست. یه قالب پر تکرار توی افسانه‌های این بود که زن به همسرش می‌گفت من برای مدتی می‌رم فلان‌جا اما یادت باشه تحت هیچ شرایطی نباید بیای دنبالم و باید صبر کنی خودم برگردم، ولی مرد نمی‌تونست صبر کنه و نهایتا می‌رفت اونجا که نباید و یه شر و نفرین و چیزی تو داستان شکل می‌گرفت 😂
راجع به درخت هلو هم یه چیزایی نوشته بود که تونست یکی از سوالات کودکیم رو پاسخ بده، اینکه چرا درخت هلو تو پاندای کنگفوکار اینقدر مهمه.
      

        یکی از جذابیت‌های بهخوان برای من همین مواجه شدن با کتاب‌هاییه که قبلا خوندم و تقریبا فراموش شدن ولی با یه یادداشت یا جرقه به یادم می‌افتن.
این کتاب رو حدودا تو ۱۳ سالگی به همراه جلد دیگه‌ای از همین مجموعه از نمایشگاه کتاب خریدم و بعد از خوندنشون خیلی پشیمون شدم که چرا بقیه جلدها رو هم نخریدم. (البته پول نداشتم😂)
کتاب‌های این مجموعه که هر کدوم درباره افسانه حول یک موجود یا موضوع خاص هستن از این جهت که انگار دایره‌المعارفی عامیانه از باورها نسبت به اون موضوع هستن برام خیلی جذاب بود. فکر می‌کنم یکی از جالب‌ترین راه‌های شناخت یه فرهنگ بالا پایین کردن افسانه‌هاشونه.
      

        هر چند می‌توان مرور جامع‌تری برای این کتاب نوشت اما ترجیح می‌دهم به همین کفایت کنم: ای‌کاش جهان به اندازه چیزی که افراد دفتر راه‌حل به‌دست، توصیف می‌کنند زیبا و با ثبات و مسئله زندگی قابل‌حل بود.
کتاب بی‌فایده‌ای نیست، کشکولی از دلداری‌هاست.

در ادامه خلاصه‌ای از بخش اول کتاب که به شرح مشکل می‌پردازد را عینا از گزارش پیشرفتم ذکر می‌کنم. بخش دوم کتاب مروری جامع بر راه‌های ادعایی بود. تصویر این یادداشت هم به یکی از این راه‌حل‌ها پرداخته است.

به دلایلی که در این گزارش به صورت خلاصه عنوان شده ما همواره در معرض از دست دادن موقعیتمان هستیم و این مسئله به شدت ما را مضطرب می‌کند، زیرا همین موقعیت ساخته شده با دستاوردها تنها چیزی است که داریم، یا حداقل فکر می‌کنیم که داریم.

 علل ایجاد اضطراب موقعیت:

### فقدان عشق

سختی‌ای که همراه با احترام باشد یا حتی صرفا همراه با تحقیر نباشد را می‌توان برای مدتی طولانی تحمل کرد.

اینکه افرادی به جمع‌آوری پول فراتر از نیاز مادی می‌پردازند را می‌توان اینگونه توجیه کرد که ایشان برای احترام پول جمع می‌کنند. در واقع این تفکر به ما می‌گوید جایگاه مادی ما در جهان به ما می‌گوید چقدر لایق عشق هستیم و چقدر باید از خود راضی باشیم. 

### انتظارات

انقلاب صنعتی و سرمایه‌داری انتظار افراد از زندگی را افزایش داده‌اند. افراد خود را با سطوحی بسیار بالایی از رفاه مقایسه می‌کنند و در نتیجه از پس انتظارات خود برنیامده و مضطرب می‌شوند. در حالت افراطی می‌توان افرادی را متصور شد که علی‌رغم فقر مادی بخاطر انتظارات پایین از زندگی، از آن لذت فراوانی می‌برند.

### شایسته‌سالاری

پررنگ شدن نقش شایسته‌سالاری در داستان‌های ما از اجتماع و خودمان می‌تواند افزایش اضطراب فقر و فشار بر فقرا را توضیح دهد.

1. در یک نظام فئودالی اینطور گفته می‌شد سختی زندگی اشان، تمام طبقات دیگر به دهقانان وابسته‌اند
2. همچنین طبق آموزه‌های مسیحی، فقر افراد اتفاقی مستقل از جایگاه معنوی و ارزش انسانی ایشان بود.
3. طبق آموزه‌های مارکس، کارگر برتری اخلاقی دارد و سرمایه‌دار جانوری رذل است.

در برابر این داستان‌ها:

1. این ثروتمندان هستند که مفیدند و در آمد فقرا از آنان می‌رسد. رذیلت‌های ایشان به واسطه بازار به فضیلت بدل می‌شود. (ماندویل و اسمیت)
2. با لغو امتیازات موروثی و فراهم کردن آغازی مشابه به طور نسبی، نابرابری‌ها نشان‌دهنده شایستگی‌ها و حافظ شایسته‌سالاری هستند. رفته رفته ثروت حتی به نشانه لیاقتی برای زندگی ابدی هم بدل شد.
3. داروینیسم اجتماعی بیان کرد نه تنها صدقه لازم نیست بلکه مضر هم هست. در این دیدگاه فقرا اشتباهات طبیعت هستند و کمک به ایشان آسیب به نوع انسان است.

### اشرافی‌گری

وقتی وارد جامعه می‌شویم از محبت بی‌قید و شرط خبری نیست و سلسله مراتب قدرت، محبت مشروط را به ما آموزش می‌دهد که همان تعریف خودمان با چیزهایی بیرونی است.

اشراف مظهر اعلای تعریف خود با چیز‌های بیرونی هستند زیرا برتری آن‌ها هیچ ارتباطی به درون ندارد. آن‌ها  برای حفظ این برتری اقدام به خرید کالای لوکس می‌کنند؛ کالاهایی که با گذر بی‌فایدگی آن‌ها آشکار و آشکارتر می‌شود. (از مد افتادن)

### وابستگی

آدم‌ها برای پول کار می‌کنند و هیچ عاملی غیر از موفقیت متضمن نجات (پولدار شدن) ما نیست و به دلایل زیر موفقیت به شدت به شانس وابسته است:

1. استعدادهای ما پایدار نیستند
2. شانس فردی در رسیدن به موفقیت
3. کارفرما: اشاره به رقابت میان کارگران درون بنگاه
4. سوددهی کارفرما: رقابت میان محصولات در بازار
5. اقتصاد جهانی: اشاره به رقابت بین بنگاه‌ها در بازار

به صورت بنیادین بین دو منطق عشق (میل کارگر به دوست داشته شدن) و سود (میل بنگاه به بقا و حداکثرسازی سود) در بنگاه تقابل وجود دارد و کارگر می‌داند که در اوضاع نابه‌سامان اقتصادی، عشق هرگز به سود برتری نخواهد یافت

می‌توان جهانی را تصور کرد که انسان برای بر طرف کردن نیازهای دیگران کار کند و نه سود. (می‌توان؟)
      

        بسیاری از برداشت‌های که از موبی‌دیک می‌توان داشت در این دو دسته جای می‌گیرند: همدلانه با اهب یا همدلانه با اسماعیل. این کتاب با تاکید بر گشودگی اسماعیل و ذکر شواهد متعدد از کتاب و نوشته‌های دیگر ملویل در گروه دوم جای می‌گیرد.
پیشنهاد می‌کنم نشستی را هم که درباره این کتاب با حضور شفاه، معین‌زاده و ابراهیمی برگزار شده تماشا کنید.
      

        اثری حماسی درباره انسان و طبیعت و البته فراتر از آن، تصویری از دینداری و خودبنیادی در برابر چشمان پذیرنده اسماعیل، دایره‌المعارفی درباره وال‌ها و مجموعه‌ای از طنازی‌های ملویل در سیاه‌ترین لحظات عمر والگیران
بخش‌هایی از کتاب به قدری جذاب است که در چشم به هم زدنی ۳۰ صفحه از سفر پرماجرای پی‌کواد را دنبال می‌کنید اما بخش‌هایی به قدری خسته‌کننده است که آرزو می‌کنید کاش نسخه‌های بازنویسی شده را انتخاب می‌کردید!
فکر می‌کنم سفر پی‌کواد برای ما دعوتی برای چگونگی عمل و مواجهه با دنیاست که امیدوارم موفق شوم به زودی درباره آن بنویسم.
آپدیت: در این در پستی با عنوان به‌دنبال وال سفید نوشتم.

تصویر: تمبرهایی در گرامیداشت موبی‌دیک