امروز تو را دسترس فردا نیست
و اندیشه  فردات به جز سودا نیست
ضایع مکن این دم ار دلت شیدا نیست
کین باقی عمر را بها پیدا نیست

در مورد شخصیت خیام سخن گفت کاری است بس دشوار. خیام شخصیتی ذوالابعاد دارد. از منظری دانشمندی مسلمان و از منظر دیگر فیلسوفی لاادری و مادی گراست. اما در مورد خیام سوء تفاهم و کج فهمی های  بسیاری پیش آمده است. اگر علاقه مند به دانستن مسئله خیام هستید می توانید کتاب ترانه های خیام نوشته صادق هدایت و فیلسوف بودار و رباعیات تودار از علی اصغر سید غراب و مصطفی حسینی را مطالعه کنید . 
        

          ترکیب جادوییِ مینیاتورِ صفحاتِ کتاب و شعرای خیام ⁦(⁠✷⁠‿⁠✷⁠)⁩

ای دل غم این جهان فرسوده مخور
بیهوده نه‌ای غمان بیهوده مخور
چون بوده گذشت و نیست نابوده پدید
خوش باش و غم بوده و نابوده مخور
        

          برخی رباعی ها بسیار آموزنده است. بیشتر ابیات حاوی مفهوم‌ فانی بودن دنیا و قدر دانستن زمان حال و عدم حسرت گذشته و عدم نگرانی آینده است
        

          راجب اینکه منظور شاعر از می و می خواری دقیقا چیه حرف ها و حدیث هاست که بسته به نوع نگاه، نظرات هم متفاوتند ولی نظر خود من اینه که شاعر بدون پرده و کنایه منظورش رو داره میگه و می همون می هستش نه چیز دیگه.
لحن خیام بسیار شیرینه و طنز خاصی تو ابیاتش هست که منو جذب می‌کرد که البته از کسی که دقیق ترین تقویم رو در تاریخ بشر تنظیم کرده انتظار دیگه ایی نمیشه داشت ؛)
        

          جنابِ خیام!
اسرارِ "غزل" را نه تو دانی و نه من.
        

          امشب خوندن خیام برام حال دیگه‌ای داشت، اشک‌های امشبم معنی دیگه‌ای داشت.
۵ خرداد ۱۴۰۰
----------------------------
من آدمی نیستم که اهل شعر و شاعری باشم یا شب یلدا دلم لک بزنه واسه شعر های حافظ و هر سال حتما غزلیات و سعدی و حافظ جزئی از سفره هفت سينم باشه!
تا به حال نتونستم سر یک شعر کامل شاهنامه بشینم و اونو تا آخر بخونم!
فروغ و خوندم و دوست نداشتم و با سهراب حتا ارتباط هم نگرفتم. شاملو رو دوست داشتم ولی همیشه حس میکردم چیزی کم داشت!
همه ی اینارو گفتم که برسم به اینکه من آدميم که از شعر خوشم نمياد و ازش حس نمیگیرم اما رباعیات خیام و میخونم و همه احساس عالم توی من جریان پیدا میکنه. آرامش میگیرم،به فکر فرو میرم و گریه میکنم!
اما من خیلی اتفاقی با این کتاب آشنا شدم!
يادمه کلاس پنجم دبستان بودم و شب قبل از امتحان ریاضی بود. استرس زیادی داشتم و یه جا بند نمیشدم. بابام بهم گفت بیا تا صبح بیدار بمونیم و حرف بزنیم. قبول کردم. نشستم کنارش و منتظر شدم که بحث کردنمون شروع بشه. من و نشوند روی تخت و یه کتاب جیبی ولی قطور با جلد چرمی قهوه ای روشن گذاشت جلوم و گفت روژان این کتاب رباعیات خیامه. دارم شعراشو حفظ میکنم. از اول برات میخونم ببین درست میگم یا نه. 
شروع کرد...
اسرار ازل را نه تو دانی و نه من
وین حل معما نه تو خوانی و نه من
هست از پس پرده گفت و گوی من و تو
چون پرده بر افتد نه تو مانی و نه من
میخوند و میخوند و من ناخودآگاه بیشتر علاقه مند میشدم که بعدی رو بشنوم
خوند و خوند و پرسیدم ازش تا رسید به این شعر که تمام احساساتم عمیقم نسبت به خیام از همین شعر شروع شد که اون شب اشکمو درآورد:
ای دوست بیا تا غم فردا نخوریم
وین یکدم عمر را غنمیت شمریم
فردا که از این دیر فنا در گذریم
با هفت هزار سالگان سر به سریم!
و بعد فهمیدم تمام چیزی که دنبالش بودم تو این کتاب و لا به لای مصراع این اشعاره
و فهمیدم چقد بزرگ بوده این آدم و چقد نابغه و چقد با احساس که یه بچه ی ۱۱ ساله رو یک شبه شیفته ی خودش میکنه.
میخوام بگم این کتاب جدا از کتاب شعر بودن کتابیه که از نظر من "اسرار ازل" توش نهفتس
اسراری که خیلی از ماها روزانه بدون توجه کردن بهشون از کنارشون میگذریم
و فکر میکنم دلیل علاقه شدیدم به این کتاب همینه چون اون شب من و از تاریکی کشید بیرون و با این کارش اشکمو در آورد و من تا ابد ازش ممنونم!
        

          خیام در رباعی بی‌نظیر است
        

          همیشه شاعران و ادیبانی که آثارشون رنگ و بوی غیر دینی یا حتی نقاد نسبت به دین داشته حرف و حدیث و بحث درباره‌شون بسیار بوده. از این که آیا واقعا باورشون این بوده یا گمانه‌زنی‌هایی که درباره تغییر باورها و به اصطلاح "توبه کردن" در اواخر عمرشون وجود داره همگی سوال‌هاییه که پاسخ قطعی نمی‌شه بهشون داد. چون مربوط به قرن‌ها پیش بودن. خیام هم یکی از اون حکما و شاعرانیه که بعدها اشعارش خیلی توسط اشخاص نام‌آشنایی که بعدش اومدن مورد نکوهش یا تحسین قرار گرفته.
اما فارغ از همه این گمانه‌زنی‌ها درباره شخصیت، عقاید و آثار خیام، بدون شک رباعیات خیام، اثری چشمگیر چه از لحاظ ادبی و چه از لحاظ محتواییه که بین آثار همزمان و هم‌سبک با خودش چند پله جلوتره و از خوندنش خیلی لذت بردم.
        

          فیلسوفی که گویی در میان ما زیسته
        

          یک سال خیام‌خوانی من بالاخره به پایان رسید، ولی قطعاً در طول امسال و سال‌های بعد هم این کتاب همراهمه. هروقت شدیداً دچار اضطراب می‌شدم رباعی‌های خیام پناه من بود. انگار باهام حرف می‌زد و می‌گفت بسه آرزو جون :))) این‌قدر حرص دنیا رو نخور :))) اون‌قدرام که فکر می‌کنی ارزششو نداره.
        

          کو کوزه گر و کوزه خر و کوزه فروش.....