یادداشت‌های محمد مهدی صفری تنها (19)

          درآمدی بر اقتصاد سیاسی، اثری از متفکر و مبارز بزرگ چپ‌گرای آلمانی، رزا لوکزامبورگ با متدولوژی نقد مارکسیستیِ اقتصاد سیاسی کلاسیک (آراء اسمیت، ریکاردو، کنه و ...)؛ اثر برجسته و اساسی‌ای  در موشکافی چیستی اقتصاد سیاسی، تاریخ اقتصادی جوامع و بررسی و تحلیل کمونیسم بدوی، کار مزدی و استثمار کارگران در عصر سرمایه‌داری و پرده‌برداری از گرایش استعمارگرایانه‌ی سرمایه‌داری و جهانی‌سازی ملل. 
        

          در ستایش بطالت، اثر برتراند راسل که در اوج رکود بزرگ اقتصادی نوشته شد. در آن دوران، کسب‌و‌کارهای فراوانی از میان رفته بود و هر روز بر تعداد بیکاران افزوده می‌شد. اما مشکل فقط فقر نبود، آدمی که کار نداشت، گویی مهم‌ترین عنصر معنابخش به زندگی‌اش را از دست می‌داد. راسل می‌گفت تا وقتی چنین باشد، معنای فراغت را درک نخواهیم کرد.


        

          فتوپلی؛ پژوهشی روان‌شناختی و زیبایی‌شناختی. اثر انقلابی هوگو مانستربرگ در باب مطالعات‌ سینمایی، چه در زمینه ارتباط آن با راون‌شناسی -گشتالت- و همچنین فلسفه -نوکانتیسم- ؛ سپهر سینمایی مانستربرگ را پس از تلاش‌های غیرنظام‌مند و امپرسیونیستی نسل اول نگره‌پردازان سینما-لیندزی، دلوک و کانودو- به‌عنوان نخستین نظریه‌ی نظام‌مند فیلم می‌شمارند.
کتاب فتوپلی از دوبخش تشکیل شده-روان‌شناختی و زیبایی‌شناختی- که بخش اول به‌خاطر جنبه علمی‌ش ممکنه کمی خشک به نظر بیاد برا بچه‌های هنر، ولی همین بخش آکنده از ایده‌ها و پیش‌بینی‌های مانستربرگ درباره‌ی سینما و قابلیت‌هاش هست، مثلاً چگونگی داشتن یک سینمای سه‌بعدی و... . بخش دوم هم که درخشان هست و با فلسفه‌‌هنر سینما، قابلیت‌های سینما، کارکرد‌ها و... از منظر مانستربرگ آشنا می‌شیم؛ ترجمه‌ی استاد معتمدی هم درخشان و مثال‌ زدنی است.


        

          ترس و لرز 

《نه تنها هنگام حضورم، بلکه حال در غیابم، با رغبت بسیار بیشتر، همچنان تلاش کنید که نجات خود را با ترس و لرز به انجام رسانید.》

_آیه ۱۲:۲ انجیل نامهٔ پولس به فیلیپیان

یکی از نام دار ترین آثار حوزه فلسفه اگزیستانسیالیسم از نویسنده ای که او را پدر این مکتب می دانند. ترس و لرز اثری که سورن کریکگور در وصف دلهره و اضطراب ابراهیم در هنگام قربانی کردن فرزندش اسماعیل تجربه کرد است.
اثری در باب ایمان و اخلاق  با فرمی نامتعارف در روایت که همچنان نو رخ نمایی می کند و برای منِ خواننده تجربه منحصر به فردی بود.

        

          شاه لیر

دردناک و اسفناک ترین تراژدی که از شکسپیر بزرگ خوانده ام . داستانی هولناک در وصف قدرت ، خیانت و عشق . و تاثیری شخصیت ها بر یک دیگر و کشاندن خویش به ورطه استیصال و نابودی . 
ترجمه ی نویسنده شهیر محمود اعتمادسازده متخلص م.ا.به آذین ، که عجیب روح و جانم را تسخیر نثر خود نمود ، لذت این اثر شگرف را برایم دو چندان کرد .
        

          افسانه های تبای 《اودیپ شهریار》

پدر تراژدی های نبرد با سرنوشت مقرر شده .
در اینجا خدایان با وجود این که از ضعف و نقصان آدمی مطلع هستن ، با فرستادن خبری توسط هاتفان به شخصی ، از آن رخداد شومی که در آینده بر آن فرد اتفاق می افتد ،دست به آزمایش او می زنند؛اما آن فرد ،آن انسان خودخواه و هراسان از سرنوشت شوم مقرر شده بر او ، دستور به قتل فرزند می زند _لائیوس پدر اودیپوس_ یا پا به فرار می گذارد از خانه ای که گمان می برد خانه والدین اصلیش است_اودیپوس_ و ایشان با این تصمیم هایی که گرفتند ،آن سرنوشت شوم را با دستان خویش بر خود رقم می زنند .
        

          باغ آلبالو 
واپسین اثر نویسنده بزرگ روس ،چخوف.
اثری که در آن حادثه عجیب و خاصی رخ نمی دهد ولی به شدت بر آشوبنده است. اثری که در آن نه خبری از پروتاگونیست هست و نه آنتاگونیست ،همه شخصیت ها لازمه درام هستند و تکه ای از این پازل .به گونه ای هستند که تصادفاً با آنها برخورد کرده ایم و شاهد اعمالشان در لحظه های گذرای زندگی هاشان هستیم .
کشمکش و مبارزه و شکستی در کار نیست ،تنها شخصیت هامنتظر حادثه می نشینند و تقدیر می راندشان و تقدیرشان را با شکیبایی تحمل می کنند ؛ به گونه ای که از قوه ی اراده در آنها خبری نباشد.

در نمایشنامه باغ آلبالو همچون بسیاری از داستان ها و نمایشنامه های اخیر چخوف، گرایش به سبک امپرسیونیسم به خوبی احساس می شود. نشان دادن ابتذال زندگی بورژوازی، ثبت لحظه های زودگذر ،لحظه هایی که یادآور شکل اصلی زندگی هستند، لحظه هایی از طبیعت و زندگی که در آنها زندگی و طبیعت یا  می شکفند یا پژمرده می شوند،نشان دادن تیپ هایی که ذکرشان گذشت و غرقه شدن بی چون و چرای آنها در《 آن》 های گذرای زندگیشان، تنهایی بعضی از آن‌ها و حساسیت عصبی بعضی دیگر شان، و بی حسی و بی احساسی برخی دیگر، ثبت تغییر ها، دگرگونی‌ها،《 شدن》 ها نه 《بودن》 ها, اینها همه  ملهم از امپرسیونیسم است که مهد آن فرانسه بوده است.اما در اواخر قرن نوزدهم،  دیگر سبک حاکم هنری در تمام اروپاست.
امپرسیونیسم فرانسه نیست انگار یا نهیلیسم و نا امید است. در صورتی که در همین باغ آلبالو در آخرین حد واقعه ستاره امیدی در دل نومید ها و وا خورده ها و وازده ها روشن می کند و به هر صورت که باشد امپرسیونیست چخوف در آخرین تحلیل، نفی کننده زندگی نیست بلکه از امید به آینده سرشار است.
        

          عقاید یک دلقک اثر تلخ و بر آشوبنده هاینریش بل .
در این اثر ما شاهد شرایط اجتماعی آلمان تحت سلطه نازیسم و دوران پسا جنگ هستیم . همچنین انتقاد از ریاکاری نهاد های مسیحی همسو با هیتلر. در اینجا هاینریش بل  با روایت غیر خطی ، تلخی و پوچی جهان اطرافش را از پس صورتک یک دلقک _هانس شنیر _ مطرح می کند . فردی که از زیر سایه خانواده کاتولیکش به خاطر تفاوت در عقیده بیرون می آید و شغل دلقکی را بر می گزیند . معشوقه اش _ ماری _ را پس از ۶ سال رابطه از دست می دهد و دچار افسردگی و پوچی می شود ‌.

        

          سوءتفاهم 
اثر اگزیستانسیالیستی دیگر در وصف انسانیت قرن بیستم و شباهت آن با ماشینی که ساخته فکر بشر قرن نوزدهم است . در اینجا فردی برای آزادی اختیارش دست به کاری می زند که مردم عادی نمی کنند ، و سزای این کارش مغلوب شدن توسط نیروی وقایع است . همچون یک مهره از مهره های ماشینی که می خواهد رفتاری برای خودش و تعبیری مخصوص به خودش انتخاب کند .و این انتخاب در خور کار ماشینی انسانیت قرن بیستم نیست و به ناچار باید با کنار گذاشتن این مهره نافرمان جبران شود .
        

          بوف کور

سفری به درون نویسنده بزرگ و مطرود معاصرمان ، پدر رمان مدرن فارسی ،صادق هدایت . با همان جملات آغازینش منِ خواننده را پرت می کند در جهانی تیره،سیه و پوچ نویسنده. هدایت از درد هایش می گوید که طی سالیان مث خوره به جانش افتاده بودن ، برای سایه اش می نویسد و انتظاری ندارد که یه روز احدی کاغذ پاره هایش رو بخواند ، از خرافه پرستی و جهالت مردمان زمانه اش می گوید و انزجارش از جو اطراف . 
بوف کور تجربه ای بود بس عجیب ، دروازه ای بود به نیمه تاریک جهان ، همچون کابوسی شبانه،یا شاید آنچه که هدایت می دید .
        

          مزرعه حیوانات 

اثر درخشان و عظیم اورولِ سوسیال دموکرات در توصیف انقلاب بلشویکی و نقد دیکتاتوری پرولتریایی شوروی به رهبری استالین _ و در کنار  ۱۹۸۴ ،عظیم ترین آثار در نقد دیکتاتوری کمونیسم حاکم در شوروی  _ .
و همچنین سرانجام انقلاب های دیگر در اعصار تاریخ .حال چه بخواهد چه خوانشی از آن داشته باشیم ؛ می توان ناپلئون همان ناپلئون‌بناپارت فاتح باشد یا استالین ،هیتلر ،مائو یا هر رهبر ظالمی در سراسر تاریخ.
        

          و نیچه گریست 

اثری در تداخل واقعیت و خیال ؛ روانشناسی و فلسفه در قالب یک رمان ، از نویسنده رواندرمان اگزیستانسیال . اثری که بسیاری از خوانندگانش رو شیفته چند شخصیت بزرگ داستان و اسطوره های قرن نوزدهم نمود . 
        

          درباب خواندن اثر مارسل پروست

اثری که خواندن و چگونه اندیشیدن درباب کتاب ها را برای خواننده اش شفاف می کند .
کتاب‌ها دروازه‌ی ورود به ذهن و اندیشه‌ی ما هستند ولی هر انسانی باید به‌واسطه‌ی آن‌ها حقیقت خاص خود را بیافریند. که کتاب چیزی نیست جز انگیزش و محرک برای روشن کردن موتور اندیشه. که مطالعه نه از برای آن است که صرفاً خوانده باشیم و یا اندیشه‌ای را از بر کنیم که هدف از مطالعه رسیدن به جایگاه و هدفی است که تعیین‌کننده‌ی آن اندیشه و باور خود ماست.
        

          دشمن ملت اثر ایبسن

اثری که پرده از نظام کثیف سرمایه داری و روحیه انديويدوآليستی برآمده از تفکر لیبرالیستی در یک نظامی که داعیه‌ی دموکراسی و مردم سالاری دارد، امّا میدان را برای جولان دادن سیاستمداران و صاحبان سرمایه که با خودخواهی و فردپرستی موجب ضرر و زیان برای توده ستمکش می شوند.
حال دکتر اشتوکمان- با تفکرات سوسیالیستی - بر علیه این فساد قد علم می کند و با وجود اینکه اهل سیاست با گول زدن توده مردم با آمیزه های پوپولیستی راست گرایانه، آنها را بر ضد دکتر اشتوکمان شورانده اند. ولی قهرمان داستان نا امید نمی شود و به نبرد همچنان ادامه می دهد .
        

          پرومته در زنجیر اثر آیسخولوس 

پرومته در زنجیر تراژدی‌ای در وصف عدالت‌خواهی و مقابله با ظلم است. عذاب پرومته بی‌پایان است؛ او به بلندای قله‌ی قاف زنجیر شده است و عقابی هر روز جگرش را می‌خورد.
        

          تریلوژی اورستیا(Oresteia)؛ اثر شاعرانه و حماسی آیسخولوس که به سرنوشت آگاممنون و خاندانش پس از نبرد تروا می پردازد.
نخستین بخش آن ، آگاممنون ، بازگشت پیروزمندانه شاهنشاه از نبردی ده ساله به شهرش آرگوس و کشته شدن به دست همسر خیانت کارش کلوتایمنسترا _که به خاطر قربانی شدن یکی از دخترانش به دست آگاممنون از او کینه به دل دارد _ و معشوقه اش آیگیستوس .

نیازآوران (Choephoroe) دومین قسمت از این تریلوژی؛ جایی که اورستس پسر آگاممنون به آرگوس می آید و در آن جا با خواهر دیگرش الکترا پیمان می بندد که انتقام پدرشان را از مادر گناهکار و معشوقه اش بگیرند .و درپایان اورستس موفق به اجرای این پیمان می شود .

الاهگان انتقام (Eumenides) ،واپسین بخش از تراژدی اورستیا، سرگذشت اورستس بعد از به قتل رساندن مادر و معشوقه اش آیگیستوس و ماجرای پناه بردن او به آپولون(پسر زئوس ، ایزد پیشگویی) و سپس برای دادرسی به درگاه آتنا (دختر زئوس، الهه خردمندی و مدافع قوانین ) و الاهگان انتقامی که برای دادخواهی از خون کلوتایمنسترا از پی او به آنجا آمادند .
        

          آخرین نوار کراپ اثر ساموئل بکت

از هنرمندانه ترین آثار تئاتر پوچی که یکی از پرسوناژ های خاص جهان نمایش را که غرق در نهیلیسم خود خواسته است-کراپ- را به مخاطب‌اش عرضه می کند‌.
        

          کالسکه اثر نیکلای گوگول

اثر کوتاه نویسنده بزرگ روس؛گوگول.
گوگول با همان زبان طنزگونه‌اش، دست به نقد عادات و رفتار های مضحکانه ما می زند.  
        

          برادران کارامازوف اثر فئودور داستایفسکی 

ناب ترین تجربه‌ای که از گذر در جهان کتاب و رمان داشتم.
شاهکار عظیم داستایفسکی،  رمان نویسی حکیم که برادران کارامازوف‌اش جدالی‌است بین شک و ایمان که در قالب موضوع پدر کشی، کنکاشی انجام می دهد در روح و جان مردمان روسیه.