من فکر نمیکنم کسی پیدا بشه که دایی جان ناپلئون رو بخونه و عاشقش نشه.
تمام کاراکترها و اون باغ و اون فضا هم برای ما آشناست و هم اینقد خوب توصیف شده که میشه دید و کلی هم لذت برد...
به نظرم اگر تا به حال این رمان رو نخوندید اول از همه باید بهتون بگم که خوش به حالتون و دوم اینکه سریعتر شروع کنید به خوندن تا بفهمید که با چه رمان خوبی طرفید.
          

            به نام او

اول)
پیش از همه باید بگویم که هیچ خیال نمیکردم اینقدر از این رمان خوشم بیاید، راسیتش اصلا گمان نمی‌کردم به آن معنا رمان باشد.
ولی جانم برایتان بگوید که رمان بود و اتفاقاً خوب رمانی هم بود، البته پرواضح است که در مقیاس رمان و داستان ایرانی می‌گویم.
من که بسیار بالاتر از بسیاری از آثارِ مطرحِ نویسنده‌های پرمدعایِ به اصطلاح روشنفکر دیدمش.
این روشنفکرمآبی‌ها و فرم زدگی‌ها هم بلایی‌ست که دامن ادبیات معاصر خصوصاً داستان فارسی را گرفته است.
نویسنده ایرانی با اینکه میراث ادبی چندانی در رمان‌نویسی و داستان‌گویی مدرن ندارد می‌خواهد فرمهای مختلف را تجربه کند و هر نوع مفهوم مورد علاقه‌اش اعم از سیاسی اجتماعی و... را در آن بگنجاند. خب نمی‌شود دیگر، شکل نمی‌گیرد، کرور کرور نویسنده آمده‌اند و رفته‌اند و فقط اسمشان مانده ، اثری از آنها نیست. به نظرم جریان رمان فارسی مانند مدرنیته در کشور ما سیر طبیعی و درستی ندارد. ما مقدمات را نگذرانده میخواهیم بر سر درس اکابر بنشینیم.
البته بگذریم از تک اثرهای درخشان از نویسندگان اسم و رسمدار که البته ساختار آنها نیز خالی از خلل نیست.

یک)
از این مقدمه که بگذریم باید بگویم مهمترین امتیاز رمانِ دائی جان ناپلئون این است که اثر بی.ادعایی ست. دعوی این را ندارد که فلان مفهوم سیاسی را می‌خواهم به خواننده برسانم. ادعای این را ندارد که فرم نوینی دارم. پزشکزاد می‌خواهد مثل بچه آدم داستانش را بگوید و اتفاقا در خلال داستان حرفهای جدی سیاسی اجتماعی هم می‌زند ، چه ما با او مخالف باشیم و چه موافق!

دو)
داستان دائی جان در اوایل دهه بیست شمسی میگذرد، و روایتگر خانواده آریستوکرات (به قول خود رمان) ایرانی است. پزشکزاد با دستمایه قرار دادن این خانواده و مناسباتش تندترین انتقادات را متوجه اشرافیت ایرانی آن سالها که ریشه در فرهنگ قجری دارد، میکند. رمان از این لحاظ رمان موفقی‌ست و کمتر اثری پیدا می‌شود که با این دقت فرهنگ ایرانی آن سالها را مورد بررسی و نقد قرار داده باشد و امتیاز آن این است که با طنز فوق العاده پزشکزاد توام شده. فی المثل دقت بفرمائید که اتحاد یک خانواده اشرافی بزرگ تنها به یک صدای مشکوک بند بوده است :)
یا پزشکزاد به خوبی نهان‌روشی جامعه ایرانی را در رمان خود منعکس کرده است. در رمان شخصیتها آلوده همه نوع خطا و لغزشی هستند ولی در عین حال تنها نام بردن از آن عمل را روا نمی‌دانند و خلاف اخلاق می‌شمارند. یعنی انجام عمل ایرادی ندارد اینکه دیگران بدانند چنین عملی صورت گرفته ایراد دارد. و موارد دیگر که در راس آنها طرحِ خصلت توهم توطئه مردمان آن زمان است که در ادامه به آن هم اشاره ای میکنم.

سه)
نکته دیگری که در مورد این رمان باید ذکر کنم، زبان بسیار روان و خوبِ پزشکزاد است و همین امر سبب شده که کتاب بسیار خواندنی باشد. همانطور که خود پزشکزاد بارها گفته و آثارش گواهی می‌دهند، او پیوندی جدانشدنی با متون کلاسیک فارسی دارد و بیش از همه بزرگان ادبیات به شیخ اجل، سعدی متمایل است.
تاثیر پذیری از سعدی در دائی جان ناپلئون خود را نشان می‌دهد. هم زبان شسته رفته اثر و هم جنس شوخ طبعیهای آن گواه بر این ادعاست.

چهار)
آخرین نکته در ذکر خوبیهای این اثر، شخصیت‌پردازی و تیپ سازی پزشکزاد است که در این یک مورد واقعا کم رقیب است. در این رمان شخصیتی را پیدا نمی‌کنی که پرداخت درستی نداشته باشد و برخی از آنها مثل دائی جان، مش‌قاسم و اسدالله جاودان شده‌اند و در آخر اینکه شما چند شخصیت از داستانهای فارسی را می‌شناسید که از قالب متن ادبی خارج شده و به عنوان یک نماد در بین مردم شناخته بشود. همانطور که دن کیشوت در ادبیات جهان دارای چنین جایگاهی‌ست، دائی جان ناپلئون هم در ادبیات ایران و در میان مردم فارسی زبان به یک نماد تبدیل شده است. البته تاثیر سریال تقوایی در این میان را نباید نادیده گرفت که به نوعی این استعداد بالقوه اثر پزشکزاد را به فعلیت رساند.

پنج)
با اینهمه دائی جان ناپلئون چند اشکال عمده دارد .
مهمترین اشکالش این است که در بسیاری از فصول، بین یک رمانِ شاخص طنز و یک فکاهی نازل در تردد است. درست است که طنز پزشکزاد در این اثر جانانه است، خود من که اصولا آدم خوش خنده ای نیستم با این متن بارها و بارها قهقه زده‌ام ولی خب گویا او در بسیاری از موارد خصوصا در جاهایی که شخصیت اسدالله میرزا پررنگ می‌شود نتوانسته حد اعتدال را نگهدارد و با برخی از شوخیهای رکیک و نازل و تکرار آن، اثر را فدای خنده‌های آنی و زودگذرِ مخاطب کرده است که اگر این نبود حداقل اهل فن جدی‌تر با این اثر خوب برخورد می‌کردند.

شش)
از امتیاز شخصیت‌پردازی دائی جان ناپلئون گفتیم ولی در همین مورد ، نقد جدیی متوجه این اثر است. نقش زنها در این رمان بسیار کم است. زنهای رمان غالباً یا به واسطه جسمشان سوژه جنسی مردانند و یا افراد منفعلی که هیچ نقشی در پیشبرد داستان ندارند. مثلا زن آقاجان و دائی جان چه کاره‌اند واقعا؟ یا خود لیلی، فقط سوژه شخصیت اصلی ست و کلا منفعل است یعنی پزشکزاد خواسته است منفعل باشد او حتی در پایان بندی این حق را به لیلی نمی‌دهد که اظهار نظری کند، به نظر من پایان بندی اثر و دیالوگهایی که بین اسدالله میرزا و سعید رد و بدل می‌شود به شدت ضد زن است، و به نوعی توهین به آنان تلقی می‌شود.

هفت)
و اما آخرین نقد، نقد رایجی‌ست که به این اثر وارد می‌دانند و من نیز با نسبتی آن را قبول دارم و آن، این است که رمان با محوریت قرار دادن شخصیت دائی جان  ناپلئون و در درجه بعد مش‌قاسم و پرداختن به بیماری روانی آنها، بدبینی و سوءظن ایرانیان به انگلستان را یک نوع بیماری و توهم توطئه معرفی می‌کند. من نمی‌گویم پزشکزاد چنین قصدی داشته (نمیخواهم به دام توهم توطئه ای که خود او پهن کرده بیفتم😉) ولی عناصر روایی داستان ما را به این نقطه می‌رساند.

ادامه در اولین کامنت
          

            یک کتاب، دو معرفی
۱-سریال شهریار یادتون هست؟ یک جایی ایرج میرزا میگه ایراد شعرهای من چیه؟ شهریار جواب میده من اگه کتاب تو رو دست بچم ببینم میزنم پشت دستش. من نیز زیر هجده سال این کتاب رو دست آراد ببینم میزنم روی دستش. 
کتاب درباره یه خانواده قجره که به شازده بودنشون مفتخرن ولی هی گند میخوره توی این افتخار. 
محور اصلی داستان دایی جان بزرگ خانواده است که علاقه زیادی به ناپلئون داره و به خاطر جنگهایی که با انگلیس‌ها کرده(در خیال البته) خودش رو شبیه ناپلئون میبینه و برای خودش عاقبتی شبیه او پیش‌بینی می‌کنه. 
احتمالا چون بعیده برید یه کتاب هفتصد صفحه‌ای رو بخونید، سرچ کنید #دایی_جان_ناپلئون. یه لینک میاد که کل سریال رو کامل تعریف کرده. تقریباً کامل
اشتباه نکنید. اشتباهی در کار نیست. گفتم سریال نه کتاب...
۲- ادبا معتقدند که ادبیات باید به کمک سینما بیاد و فیلم‌سازها باید دست از خودخواهی بردارند و از رمان‌ها اقتباس کنند. اما چرا از رمان‌ها اقتباس نمی‌شه؟ چون رمان‌ها صحنه و  دیالوگ ندارند. البته اکثر رمان‌ها. ولی #ایرج_پزشکزاد نود درصد کتاب رو با دیالوگ و صحنه پیش برده. شخصیت‌ها همه در موقعیت‌ها معرفی میشن. بدون اینکه راوی خیلی بسط بده این معرفی رو.
سریال رو ندیدم. ولی چیزی که در ویکی‌پدیا خوندم تقریباً واو به واو کتاب بود. 
پ.ن محتوای کتاب مبتذل به نظر می‌رسه، ولی باید کتاب رو به دقت خوند. در همه‌ی ابتذالش یه کتاب نقادانه است به اشرافیت پوشالی و...
پ.ن۲ کتاب خیلی خوب شروع می‌شه. به قول معروف قلاب چخوف رو داره. یقه‌ی مخاطب رو می‌گیره. البته که اطناب هم داره. ولی خسته‌کننده نیست. خواننده همراه میشه با شخصیت‌ها. و البته یه پایان خیلی خوب. البته دوتا پایان داره. یک جایی که نقطه‌ی اوج داستانه. و فصل آخر که سرگذشت شخصیت‌ها رو روایت می‌کنه. با توجه به پیرنگ داستان این پایان وصله اضافه نیست. ولی به نظر من پایان کتاب آخرین گفتگوی اسدالله و سعیده.
پ.ن۳ نثر خیلی روان و خوش‌خوانه
پ.ن۴ پایان خوب لزوماً پایان خوش نیست
پـ.ن ۵ وقتی معرفی شخصیت‌های سریال رو خوندم خورد توی ذوقم. آدمهای توی ذهن من اصلا شبیه شخصیت‌های سریال نبودند.
          

            شاید این کتاب چندان وجوه ادبی نداشته باشد و یک داستان ساده بنظر برسد اما شخصیت سازی های آن فوق العاده اند. چنان که به محض ورود هر شخصیت جدید به داستان در چند کلمه کاملا در ذهن خواننده جای خودشان را پیدا می کنند. من سریال دایی جان ناپلئون را (هنوز) ندیده ام. اما در طی خواندن کتاب با ورود هر شخصیت جدید نام بازیگر آن نقش را از مادرم جویا می شدم تا تصویری که از ماجرا در ذهنم شکل می گیرد حتی الامکان به تصاویر سریال نزدیک باشد! و از آنجایی که بعد از سوال من، مادرم تا چند دقیقه همچنان با خودش لحن "مومنت...مومنت" گفتن اسدالله را تکرار می کرد می توان حدس زد که ناصر تقوایی هم برای داستان پزشکزاد چیزی کم نگذاشته است. 
می گویند هر نویسنده از خاطراتش کمک می گیرد آن را با تخیل ترکیب می کند و در نهایت اثری خلق می کند. دایی جان ناپلئون، ماجرای عشقی خواهر زاده ی مردی است که عشقش به ناپلئون – همانطور که از نام کتاب نیز بر می آید- او را مجنون کرده.  داستان از دید او روایت می شود و در کمال ناباوری، پایانی شبیه دیگر سریال های ایرانی ندارد! اما همین پایان من را به فکر وا داشت که کدام بخش های این داستان متاثر از زندگی شخص پزشکزاد بوده است و از آنجایی که نام کوچک پسرکِ راوی داستان، خواهرزاده ی دایی جان  ناپلئون، در هیچ کجای کتاب به چشم نمی خورد، این کنجکاوی بیش از پیش تقویت می شد.
در مجموع کتاب باوجود حجم تقریبا زیادش بسیار روان و خوشخوان بود و موخره ی آن –شاید با وجود کلیشه ای بودن- احساسات خواننده را در پایان داستان تشدید می کرد و تمامی هنر نویسنده بی شک در جمله ی پایانی خلاصه شده بود. من خواندن این کتاب را به دوستانم توصیه می کنم.
          

            اگر با دنیای کتاب آشنا باشید و از آن دست آدم‌هایی که نمی‌توانید بدون مکث از جلوی ویترین کتاب‌فروشی‌ها بگذرید حتما نام دائی‌جان ناپلئون را شنیده‌اید و کتابش را دیده‌اید. یک سال پیش بود که من هم فقط دیده بودم و شنیده بودم! نه از انتظار برای ۱۳‌ مرداد ساعت سه یک ربع کم خبری بود نه از حس و حال عجیب پایان این کتاب که یادآوری‌اش هر خواننده‌ی عاشق را سرشار از احساسات مختلف می‌کند. راستش را بخواهید من فقط یک معیار برای اینکه کتابی را در کنج قفسه‌ی قبلم جا بدهم قائلم! آن هم اینکه آن کتاب توانسته باشد خاطراتی را برایم رقم بزند که از توصیف آن‌ها عاجز باشم و فقط با یادآوریشان به گوشه‌ای خیره شدم و لذت ببرم! دائی‌جان ناپلئون برای من از آن دست کتاب‌هاست!
۲۰ صفحه‌ی اول کتاب را که بخوانید گمان می‌کنید با یک رمان عاشقانه طرفید. و البته پزشک‌زاد در توصیف موقعیت‌های عاشقانه قلمی روان دارد. در جای خود به خوبی از اشعار بهره می‌برد و اگر اندکی آشنایی با اشعار حافظ و سعدی داشته باشید از کشف ابیات پشت واژه‌هایش کاملا کیفور می‌شوید.
نمونه‌اش در اولین پاراگراف کتاب: 
"من یک روز گرم تابستان، دقیقا در یک سیزده مرداد، حدود ساعت سه و ربع کم بعد از ظهر عاشق شدم. تلخی‌ها و زهر هجری که چشیدم بارها مرا به این فکر انداخت که اگر یک دوازدهم یا یک چهاردهم مرداد بود شاید اینطور نمی‌شد!"
ترکیب "زهرِ هجر" مطمئنا وام‌گرفته‌شده از بیت خواجه‌ است: 
"درد هجری کشیده‌ام که مپرس
زهر هجری چشیده‌ام که مپرس "

البته این استفاده از ابیات کاملا متعادل است(برعکس کتاب "حافظ ناشنیده‌پند")
اگر موضوع علامت زدن پاراگراف‌ها را جدی‌تر گرفته بودم مصداق‌های بیش‌تری در اینجا می‌آوردم و عمیقا به شما خوانندگان گرامی توصیه می‌کنم بدون مداد و فیش کتاب نخوانید!

طنازی نویسنده در همین پاراگراف اول معلوم است. اینکه چقدر دقیق عاشق داستان ساعت و دقیقه‌ی به دام افتادنش را در خاطر دارد لبخند برلبانتان می‌آورد و همینطور نحس بودن سیزده نشان‌ دهنده‌ی این است که نویسنده به احوال جامعه و اعتقادات عموم بی‌توجه نیست. (در پایان داستان متوجه خواهید شد که اتفاقا احوال جامعه موضوع اصلی این کتاب است)
در واقع دائی‌جان ناپلئون یک کاریکاتور است! 
یک کاریکاتور از واقعیات زندگی اجتماعی ایرانیان در زمان نوشتن داستان. 
چرا می‌گویم کاریکاتور؟
چون بیانی همراه با اغراق دارد. مثل یک کاریکاتور چشم‌ها سه برابر دهان است و پیشانی دو برابر اندازه‌ی عادی! ولی کسی نمی‌گوید نباید اینطور باشد چون سبک کار همین است و اگر جز این باشد دیگر کاریکاتور نیست. نویسنده از این شیوه‌ی طنزپردازی بسیار استفاده کرده‌ است. 
در متن مهم است که نویسنده بتواند خواننده را با خود همراه کند و پزشک‌زاد به خوبی توانسته است. اینکه مش‌قاسم تهمت جاسوسی خودش برای انگلیسی‌ها را بپذیرد یا دائی‌جان حاضر باشد دق کند ولی نپذیرد انگلیسی‌ها اصلا به او فکر هم نمی‌کنند اصلا عجیب و غیرقابل باور جلوه نمی‌کند. 
خواننده آنقدر با داستان همراه پیش می‌رود که اصلا متوجه نمی‌شود چه شد که جنگ‌های ممسنی و کازرون از جنگ‌های ناپلئون بناپارت هم بزرگ‌تر شد!
شخصیت‌پردازی داستان به خوبی انجام شده ‌است. اینکه میرزا اسد‌الله اینقدر خوش‌گذران و اهل سانفرانسیسکوست به خوبی در آخر کتاب توجیه می‌شود. 
یا وجود شخصیتی تائیدکننده مثل مش‌قاسم در کنار دائی‌جان که شخصیتی خودشیفته دارد.

زبان هر شخص در داستان مختص خود اوست.
اگر دیالوگی از داستان را به شما بدهند و بگویند از کدام شخصیت است تشخصیش کار سختی نیست و در واقع پزشک‌زاد از نحوه‌ی بیان به اندازه‌ی خود موقعیت‌ها برای ایجاد طنز بهره می‌گیرد و معلوم است دیالوگ‌ها را بسیار با دقت نوشته‌ست.
دقت کنید که تکیه کلام دکتر ناصر‌الحکما که "سلامت باشید" است چقدر رندانه‌ است!

ما نمود هر یک از شخصیت‌های داستان را می‌توانیم در اطراف خودمان ببینیم. 
افرادی که به اصالت نژادی خود بسیار می‌بالند مانند دائی جان و جناب سرهنگ یا افرادی مثل آسِد ابوالقاسم که فقط یک روضه‌خوان‌ست و هیچ اعتقاد عمیق دینی ندارد و دین کاسبی‌اش است و مردم هم به او اعتماد دارند!
یا مش‌قاسمی که در مورد همه چیز  به گمان خودش اطلاعات دارد. از او اگر دربار‌ه‌ی اژدها بپرسی داستان شکار اژدها با بیل در راسته‌ی غیاث‌اباد توسط شخص شخیص خودش را تعریف می‌کند. گوئی فقط تجربه‌ی خاطرخواه شدن را نداشته است که البته با توضیحاتی که او درباره‌ی عشق می‌دهد انگار از جدال با اژدها خطرناک‌تر است . (گفت‌وگوی سعید با مش‌قاسم عشق جزو جذاب‌ترین قسمت‌های داستان بود که هنوز هم با خواندنش می‌خندم 😂)
با خواندن داستان می‌توان خیلی بهتر بعضی از انسان‌ها و زمینه‌های رفتارهایشان را درک کرد. 

داستان بسیار خوش‌خوان است طی یک هفته راحت خوانده می‌شود و اگر به دنبال یک داستان طنز با لایه‌های عمیق هستید حتما بخوانیدش.
          

            اگر قرار باشه کارکرد ادبیات داستانی این باشه که جامعه ای رو به خودش نشون بده، دایی جان ناپلئون اون رمانی که همه ما در اون هستیم.
البته مهمان مامان اثر هوشنگ مرادی کرمانی هم هست که به نوعی نسخه بعد از انقلاب دایی جان ناپلئون است. ولی ما میتونیم خودمون و همه طیفهای از جامعه که می‌شناسیم رو تو این رمان ببینیم. 
          

            کتاب قشنگیه، تابستون خوندمش و خیلی ازش خوشم اومد.
صمیمی بود و دلچسب.
فضای داستان رو خیلی پسندیدم و خیلی از قلم ایرج پزشکزاد لذت بردم.
          

            اهل کتاب طنز نیستم چون معمولا نه خنده دارند و نه حتی سرگرم کنند. قبل از این کتاب، تصورم از داستان طنز چیزی در حد نوشته های مهرداد صدقی بود که با تک تک سلول هام ازشون متنفرم اما دایی جان ناپلئون واقعا بامزه بود. قبلا سریالش رو دیده بودم قبلا سریالش رو دیده بودم و فکر نمی کردم کتابش به اون خوبی باشه اما غافلگیر شدم. کتاب به مراتب بهتر بود و این که کتابی بتونه بیشتر از فیلم آدم رو بخندونه اتفاق عجیبی در طنز نویسیه.
چه اهل طنز هستید و چه نه، خوندن این کتاب رو پیشنهاد می کنم.

تتمه: اسدالله دوستت داریم. :)
          

            تابستانِ امسال که تصمیم گرفتم تجربه کتاب‌ صوتی را امتحان کنم، رفتم سراغِ کتاب دایی‌جان ناپلئون.
هم به‌خاطر محتوای طنز که برای اولین کتاب صوتی مناسب دیدم و هم تعاریفی که از کتاب شنیده بودم.
تجربه بدکی نبود ولی محتوای کتاب بیشتر شبیه فیلم‌فارسی‌های قبل از انقلاب بود که سعی داشت سبکی از زندگی که تلفیق مضحکی از (سنت و دین‌داری) و (مدرنیته و دین‌زدگی) بود را به خورد مخاطب دهد.
 
اما خط مشخص داستان، خلق شخصیت‌های مختلف، تعریف دیالوگ‌های مخصوصِ شخصیت‌ها و حفظ آن تا پایان قصه و طنزپردازی‌ و شوخی‌هایی که انصافا لحظات مفرحی برای مخاطب می‌سازد از نقاط قوت کتاب بود.

بهرحال اگر دنبال کتابِ طنز هستید این کتاب پیشنهاد خوبی است.
          

            بر خلاف فیلم و تئاتر درآوردن یک رمان طنز کاری سخت است چه اینکه عمده مطایبه‌ها در تصویر است و ادابازی
اما حقیقت مرحوم پزشک زاد خوب درآورده کار را با چند شخصیت محوری که گلشان مش قاسم و میرزا اسدالله است...
هرچند بخشی از شوخی‌های در موضوعات پایین تنه است اما ادب و متانت در ادبیات نویسنده موج می‌زند و این خود به شیرینی روایت کمک کرده است چه اینکه داستان شبیه پسته خندانی است که پیدا و پنهان دارد