«حقیقت چیست؟
سخنی که از زبانِ لالی گفته می‌شود،
و کری می‌شنود،
و کوری بر کاغذ می‌آورد.»

شیخ شرزین در میانِ مردمِ نادان، از حقیقت می‌گفت. 
ولی شاید قبلش نمی‌دونست که تو دنیایی که منفعت در جهل و دروغه، خرد بزرگترین دشمنه.!
شرزین در جهانِ بی‌خرد سخن از خرد گفت و با مردمِ بی‌مهر سخن از مهر…

از خودم می‌پرسم
اونی که به حقیقت می‌رسه و سرکوب می‌شه،
بهای جهلِ دیگران رو می‌ده یا خردمندیِ خودش رو؟!

شیخ شرزین برای من شخصیتِ ارزشمندی شد، به نظرم خیلی خوبه که این کتاب رو بخونیم،
چون «به یزدان که گر ما خرد داشتیم/کجا این سرانجام بد داشتیم»…

و اين رو هم در نظر داشته باشیم که:
«رعیت صفر است_تا بدانی_رعیت را در شمار صفر آور، و بزرگان همه عددند، و سلطان و سالاران برتر شماره‌اند. سلطان نُه است و وزیران و چاکران و سالاران و دیوانیان هشت و هفت و شش و پنج و چهار و سه و دو و یک‌اند و رعیت صفر است.
با اینهمه بهایِ هر سلطان به رعیت است، 
و هیچ عدد بی صفر بزرگ نشود.
بدان که رعیت هیچ می‌نماید و بیش از همه است.»
-از متن کتاب
        

          بعد از پنج سال دوباره خوندمش و قلبم فشرده شد. از رنجی تاریخی و بغضی فرو خورده در طی سالیان دراز.
        

          شرزین: چه بنایی میخواستم برآورم در این ویرانه، و چنان کردید که بر پای خویش ایستادن نمیتوانم، و هردم در ظلمات خندقی یا چاهی فرو می افتم،  و از درد، اندیشه فراموش کرده ام.
        

          کارهای بیضایی فوق العاده اند. ولی این اثر چیز دیگریست
        

          « دانایی را نمی‌شود کشت »

قصه پر غصه تقابل خرد و بی‌خردی دستمایه کار بیضایی بزرگ قرار گرفته و خروجی اون شده طومار شیخ شرزین. اهل خرد و حقیقتگرایی که نه توسط جامعه پذیرفته میشه و نه توسط دربار و خشک مغزان چنبره زده به دربار.. روایت پر درد شیخ شرزین از نادانی و ناسپاسی مردمانی میگه که اهل مصلحت‌اند و نه حقیقت و معرفت. شکل روایت، پیام ماجرا و نثر بیضایی مثل همیشه درخشان و غنی بود. از اینکه در کارهای بیضایی بعضی جملات رو چند بار میخونم تا متوجه بشم یا مثل همین فیلم‌نامه با لغات جدیدی آشنا می‌شم که تا به حال نمی‌دونستم، بسیار خرسند و راضیم. 
در این مورد مطمئن نیستم ولی فکر می‌کنم " طومار شیخ شرزین" برداشت آزادی از ماجرای حسین ابن منصور حلاج هم میتونه باشه.
        

          طومار شیخ شرزین

همین ابتدای متن رک و پوست کنده بگویم که از مطالعه این فیلم نامه لذت بردم و از سرکار خانم حسین زاده بابت معرفی این اثر تشکر می کنم. این دومین کاری است که از بهرام بیضایی خواندم و حتی از اثر قبلی-تاریخ سری سلطان در ابسکون- با آن ارتباط بیشتری برقرار کردم.

حقیقت، دروغ و مصلحت. مرز اینها کدام است و چه کسی حاکم بر تعیین حدود آنها؟ با شور و شوق جوانی فریاد حقیقت خواهی سر دهیم یا با درنگی از سر تجربه و سرد و گرم چشیدن ایام، گاهی کفه مصلحت سنجی را سنگین تر کنیم؟ در تقابل راست فتنه انگیز  و دروغ مصلحت آمیز کدام باید مقدم شود؟ در پاسخ به هریک از این جواب ها سود فردی را در نظر بگیریم یا منفعت عموم جامعه؟ 

نبرد اسطوره ای و ابدی جهالت و دانایی موضوع جذاب این فیلم نامه است. "عیدی" و "صاحب دیوان" دو فردی هستند که با یافتن طوماری [در زمان حال مشغول مطالعه زندگی عجیب و عبرت آموز شیخ شرزین [در گذشتهمی شوند. نثر قدیمی و البته بانمک این اثر را باید با اندکی صبر و حوصله خواند،. اتفاقا همین آهسته خواندن موجب می شود تا در داستان غرق شوی و اندکی به دور از مشغله های روزانه به پای پرسش های مهم و اساسی شیخ شرزین بنشینی.

در مورد پرسش هایی که پیشتر بیان کردم خیلی می توان سخن گفت اما در این مجال قصد من صرفا ترغیب دوستان برای مطالعه این فیلمنامه  ٨٠ صفحه ای است.
        

          طومار شیخ شرزین تاریخ است، حال است، آینده است...
این فیلمنامه‌ی اصیلِ فارسی و ایرانی، زمانه و زندگیِ ما و گذشتگان و آیندگانمان است که رک و پوست کنده به ما نشان داده می شود.

        

          اگر قرار باشد از بین آثار بیضایی (که تقریبا همگی مضمونی مشترک دارند) یکی را انتخاب کنم، بی شک انتخابم طومار شیخ شرزین است.
        

          در حین خوندنش مدام داشتم تصاویری رو از فیلمی خیالی که از روش ساخته بودن مجسم می‌کردم. چقدر ادبیات پیش کسانی چون بیضایی غنی است. از واژه‌ها و ساختارهای زبانی‌ای استفاده کرده بود که باعث می‌شد هم به شدت حسودی کنم که ما هیچ‌وقت این‌طوری زبان فارسی رو یاد نگرفتیم،‌ هم احساس کنم چقدر شگفت‌انگیز می‌بود اگه می‌تونستیم این غنای زبان رو همچنان حفظ کنیم.
مضمون داستان کمابیش تکراری بود و چندان بدیع نبود. داستان خردمندی که در جامعه‌ی پر از جاهلان به‌سر می‌بره و بهای این زندگی جانشه، اما با اینکه مضمون تکراری بود در ظاهر، همچنان بهت‌زده می‌شدم از واکنش افراد در برابر حکمت و خرد شرزین.
        

          یکی از بهترین فیلمنامه هایی که تا امرز خوانده ام.
        

          طومار شیخ شرزین روایت خردمندی است به دام افتاده در میان بی‌خردان، حکایت رویایی دانش و نادانی، داستان تقابل افلا تعقلون‌ها و افلا تسلمون‌ها، سوگنامه‌ای دردناک برای آنچه که بر سر دانش و خرد و کتاب در این سرزمین رفته است.
«هرچیزی را ذکاتی است و ذکات عقل اندوهیست طویل.»
همه‌ی داستان در همین یک جمله است.
فیلنامه‌ای که آغازش مشتاق می‌کند به ادامه دادن و پایان درخشانش آه از نهاد هر کس برمی‌آورد.
کاری درخشان و به یاد ماندنی که خواننده را به فکر وامی‌دارد.