سال گذشته در کلاس هرمنوتیک دکتر  امیر مازیار  که از سوی آموزشگاه شمسه برگزار شد با این کتاب آشنا شدم. کتاب در عین اختصار هیچ چیز را از قلم نینداخته است و طرح کلی هرمنوتیک را از اشکال اولیه کلاسیک تا هرمنوتیک گادامر و هایدگر" فلسفه کلی فهم" به شکلی واضح  ترسیم می‌کند. کاربرد کلمه "هرمنوتیک" اغلب معطوف به یکی از این سه معناست: 
"۱. هرمنوتیک کلاسیک که به معنای روش تفسیر متون خاصه متون مقدس با تاکید بر علوم ثلاثله‌ی نحو و بلاغت و جدل است به نحوی که فرآیند گفتار معکوس شود تا فهم متن صورت بگیرد. مقصود از معکوس سازی حرکت از متن یا  بلاغت به سمت گفتار و نتیجتا دستیابی به تفکر پساپشت گفتار برای درک نیت مولف  است. سردمدار این هرمنوتیک فردریش شلایرماخر متاله و فیلسوف همعصر با ایدئالیست‌های آلمانی است که کوشید تا هر چه بیش‌تر تفسیر متون، خاصه متن عهد جدید را  روشمند سازد.
۲. هرمنوتیک  ویلهلم دیلتای فیلسوف قرن نوزدهمی تاریخ اندیشی که در اندیشه طرح افکنی روشی کلی برای کار در حوزه علوم انسانی بود. او دریافته بود که پیشرفت و ارجمندی علوم تجربی مرهون روشمندی است و این مسئله او را بر آن داشت که در پی تدوین روشی برای علوم انسانی( فلسفه، ادبیات، تاریخ و علوم اجتماعی) باشد.
۳. هرمنوتیک در دایر مدار اندیشه مارتین هایدگر کلیت یافت و از قلمرو علوم انسانی فراتر رفت و به فلسفه کلی فهم تعبیر شد. به تعبیر وی  وجود یا همان اگزیستانس  از پیش غرقه در تفاسیر است  و هر مواجهه ای با  جهان از معبر زبان و زمان عبور می‌کند‌. این دو  بر وجه زمانمند و زبانمند فهم انسانی تاکید می‌کنند."
علاقمندان به ادبیات، فلسفه، علوم انسانی و دین پژوهی  با مطالعه این کتاب مهیای مطالعه کتب جدی تر در حوزه هرمنویتک خواهند شد.

      

        کاربرد عملی نقد ادبی در زمینه ادبیات داستانی. دکتر پاینده در این کتاب برخی از رمان‌های مهم ادبیات فارسی را بررسی کرده است البته با این پیش‌فرض که با کوشش برای تحلیل صحنه آغازین هر رمان، می‌توان به درونمایه،پیرنگ و معنا‌های احتمالی آن متن پی‌ برد. شیوه او برای درک معنا‌ یا معناهای احتمالی هر رمان، دیالوگ با متن از طریق طرح پرسش‌هایی است که از نظریه‌های ادبی سرچشمه می‌گیرند. حسن این کتاب در آن است که علاوه بر آشنا کردن مخاطب با مفاهیمی مثل "ضرباهنگ" یا "کشمکش" کاربست عملی آن توسط نویسنده را نیز نمایش می‌دهد. البته برخی قسمت‌های کتاب خالی از اشکال نیست اما در کل کاری بسیار قابل تحسین و مفید از آب در آمده و دوست‌داران ادبیات داستانی را خشنود خواهد کرد.

      

        مریم زندی یکی از شناخته شده ترین عکاسان ایران است  آنهم نه فقط در چارچوب مرزهای جغرافیایی که در فراسوی آن‌ها.
او با ثبت هزاران تصویر از اتفاقات پیش و پس از انقلاب۵۷، گام مهمی در اعتلای عکاسی مستند سیاسی-اجتماعی برداشت و پس از گذشت قریب به چهاردهه آن‌ها را در کتابی به همین نام(انقلاب۵۷)منتشر کرد. از آنجا که انتشار واقعیت به مزاج خیلی‌ها خوش نمی‌آید، بسیاری از تصاویر در نتیجه فرآیند کسب مجوز به دست نهاد ممیزی از مجموعه کنار نهاده شد(که البته انتظاری جز این نمی‌رود). با این همه بی‌شک همین تصاویر منتشر شده را باید غنیمت به شمار آورد. 
کتاب حاضر با عنوان "حکومت۵۸‌"، ادامه کتاب پیشین با عنوان " انقلاب۵۷" است و از دوران بهمن ۵۷ تا رویداد انقلاب فرهنگی را شامل می‌شود.
در این عکس‌های سیاه و سفید که برخلاف رنگشان بسیار هم‌زنده هستند روزهای پر تب و تاب انقلاب را می‌توان لمس‌کرد؛ روزهایی که هنوز تنور انقلاب گرم بود و خیابان‌ها محل سهم خواهی اقشار و احزاب مختلف. 
برخی عکس‌ها اختصاص به دیوارنویسی‌ها و پوستر‌ها و طرح‌های گرافیکی یافته است که به روشنی در آن‌ها می‌توان ردِ سرخ‌رنگِ چپ‌ را مشاهده کرد.
آن‌چه در این مجموعه تصاویر برای شهروند امروز به دلیل تناسب با حوادث جاری بیشتر به چشم می‌آید، تصاویر تظاهرات و اجتماعات بانوان برای مطالبه حقوق و آزادی‌های اجتماعی با شعار‌های برابری خواهانه است.
در رابطه با مریم‌زندی یک نکته دیگر باید مطرح شود، او پس از مدتی به دلیل ممانعت‌ها و آزار‌های عده‌ای به قول خودش به فضاهای بسته‌تر کوچید و از سال ۵۹ پروژه ارزشمند دیگری به نام "چهره‌ها" را آغاز کرد که در طی آن از شخصیت‌های فرهنگی هنری ایران معاصر تصاویر ارزشمندی را به ثبت رسانده و حافظه جمعی فرهنگ ما را تثبیت کرده است.
جالب این است که جامد‌اندیشان هیچ از سنگ‌اندازی و کارشکنی در مسیر او عافل نبوده‌اند ولی این بانوی هنرمند و توانا همواره مسیر خود را ادامه داده است؛ در این باره خود او می‌گوید:
((یکی از دفعاتی که باز عکس‌هایی ازچهره‌های ادبی را برای کسب مجوز نمایشگاه به ارشاد فرستاده بودیم، آقای الف. به صاحب گالری پیغام داده بودند که به این خانم بگویید چرا عکس این‌ها را می‌گیرد و چرا برای این‌ها می‌خواهد تبلیغ کند؟ بگویید برود عکس گل و بلبل بگیرد!
و من، اگرچه یک بار دیگر برای عکاسی به خیابان‌ها رفتم، حالا دیگر مشغول عکس گرفتن از گل و بلبل هستم!))
      

        اتاق آبی نوشته بسیار خوشخوانی است؛ من با سهراب مختصر آشنایی داشتم و چون عرفان تند و تیز شرقی‌اش دل و دماغم را می‌آزرد حس می‌کردم با او کاری ندارم. به پیشنهاد دوستی اتاق آبی را خواندم و اکنون به احترام سهراب کلاه از سر بر می‌دارم و تمام قد تعظیم می‌کنم. در قلمش نوعی صفای بکر هست که بیداد می‌کند. پدر آمرزیده با کلمات جادو می‌کند؛ سهراب در اتاق آبی حکایت خانه و زندگی‌ بهشتی‌شان را در کاشان بیان می‌کند و در جای جای روایتش به اساطیر شرق و غرب اشاره می‌نماید. کلماتش بقدری لطیف و تداعی گرند که گویی خواننده آن‌ها را در زیر سرانگشتان خود احساس می‌کند؛
روایاتش همه نغزند و پرمغز:
((مذهب شوخی سنگینی بود که محیط با من کرد و من سالها مذهبی ماندم بی آن‌که خدایی داشته باشم. مدرسه خوابهای مرا قیچی کرده بود؛ مدرسه عروسک مرا رنجانده بود. معلم ما  آدمی بی رویا بود که پیدا بود زنجره را نمی‌فهمد. در پیش او خیالات من چروک می‌خورد...))
      

        "در باب براهنی و پروژه شعر زبانی"
داستان نویس ها می‌گویند رضا براهنی شاعر بود، شاعر ها می‌گویند داستان نویس بود! سیاست‌زده ها می‌گویند چپ بود و ناسیونالیست‌ها می‌گویند طرفدار استقلال آذربایجان و جعفر پیشه‌وری؛ معمولا هیچ جرگه‌ای او را گردن نمی‌گیرد. 
واقعیت این است که رضا براهنی همه اینها بود! غیر از این‌ها رضا براهِنی یک منتقد ادبی با سواد اما گستاخ بود که بی‌مماشات بزرگانی چون اخوان و نیما را به باد انتقاد(وحتی گاهی تخریب)می‌گرفت.
ما همه براهِنی را عمدتا به پروژه شعر زبانی می‌شناسیم که البته محاسن خود را دارد اما به عقیده من در عین غنی بودن در بُعد نظری، در مجموع خوب از آب در نیامده است. 
براهنی داستان هایی هم دارد که"راز های سرزمین من" و "ماجراهای آقای ایاز" از همین جمله‌اند؛ از وی کتابی به نام "قصه نویسی" در دست است که اصول داستان نویسی را می‌توان از آن آموخت.
در انتها طلیعه‌ی یکی از معدود شعر‌هایی از رضا براهنی که به دلم خوش نشست را با شما در میان می‌گذارم: 

دف را بزن! بزن! كه دفيدن به زير ماه در اين نيمه شب،/ شب
دفماهها
فرياد فاتحانه ي ارواحِ هايهاي و هلهله در تندري ست كه مي‌آيد/
آري، بِدف! تلالوِ فرياد در حوادث شيرين، دفيدني ست كه
ميخواهد فرهاد/
دف را بِدف! كه تندرِ آينده از حقيقت آن دايره، دميده، دمان است
و نيز دمان تر باد!/
دف در دفِ تنيده و، مه در مهِ رميده، خدا را بِدف! به دف روحِ
آسمان، به دف روحِ من بِدف!/
شب، بعد از اين سكوت نخواهد ديد/
من، بعد از اين شب توفاني/
تا صد هزار سال نخواهم خفت/
شب را بِدف! دفيدنِ صدها هزار دف!/
مهتاب را
با روح من بِدف!/ دف خود را رها نكن،/ تو را به لذت اين لحظه
ميدهم قسم، دفِ خود را رها
نكن!/
.....
اي كردِ روح!/
گيسو بلند!/
قيقاج ــ چشم!/
ابرو كشيده سوي معجزه ها، معجرِ هوس!/
خشخاش ــ چشم!/
خورشيد ــ لب!/
دزدِ هزار آتش، اي قاف! اي قهقهِ گدازه ي مس در تب طلا،/
دفدفدفِ تنورِ تنم را بدف!/ دف خود
را رها نكن!/
...
      

        از پروست می‌ترسیدم؛ هیچ وقت جرات نداشتم سنگ بزرگِ در جستجوی زمان از دست رفته را بردارم! هنوز پنجاه صفحه‌ از این اثر فشرده را نخوانده مبهوت کشش ادبیات پروست شده‌ام و یقین دارم ضرر کردم که پیشتر از او بی خبر بودم! همین...
      

        در مجموع کتاب های این پژوهشگاه به عقیده من یک ایراد بسیار مهم دارند و آن‌هم مواجهه ایدئولوژیک با اندیشه است. تقریبا در تمامی آثاری که از این مجموعه خوانده‌ام به وضوح می‌توان دید که نویسندگان مساعی خود را بر اثبات یک نتیجه پیشا حملی به کار گرفته‌اند. مقدمه اثر را بخوانید حتما! آقای مولف مدعی است این اثر مقدمه‌ای است بر مجلد بعدی که قرار است در آن مبانی تفسیری اسلامی مطرح شود!( که البته نمی‌دانم مجلد بعدی چاپ شده است یا نه!)در ادعای فوق پیش‌داوری بسیار ظریفی وجود دارد که می‌بایست به آن دقت کرد؛ این‌که مبانی تفسیری متعلق به جهان سنت قرار است در مقابل هرمنوتیک قرار بگیرد. پرسش این‌جاست که آیا این امر امکان دارد؟
به پرسش فوق دو گونه پاسخ می‌توان داد: پاسخی سطحی و پاسخی متضمن تامل و ژرف نگری بیشتر؛ پاسخ اول که همانا پاسخ سطحی تر است و در بدو امر جلوه می‌نماید این است که بله؛ مواجهه یا به عبارت بهتر مقابله سنت با مدرنیته و همه اعراضش ممکن است و هیچ دلیل قانع کننده‌ای به نظر نمی‌رسد وجود داشته باشد که به طور قطع امکان این گفت و گو و حتی استعلا جویی سنت بر مدرنیته را نفی کند.
در مقام ایضاح باید یاد آور شد که بله کار نشد ندارد؛ می‌توان این مواجهه و حتی مقابله را تصور کرد کما اینکه در سالیان گذشته حضرات این رویه را در پیش گرفته‌اند و همچنان در بر همان پاشنه می‌گردد و آب در همان هاون کوفته می‌گردد! اما مقصود از مقابله این است که آیا علوم غیرروشمند و بسیار ابتدایی تر سنتی واقعا قدرت تفوق بر علوم انسانی و فلسفه مدرن را دارند؟
به عقیده من پاسخ منفی است‌! چون تاریخمندی مهم ترین ویژگی معرفت بشری است! اندیشه بشری در دیالکتیک تاریخی خود را رفع می‌کند و مدام پیچیده‌تر و روشمند‌تر و تحقق یافته تر می‌گردد.
اما پاسخ دوم که خود به نحوی از بطن هرمنوتیک برآمده است بر آن است که سنت نمی‌تواند در مقابله با مدرنیته و اعراضش به تفوق دست یابد چرا که اصولا مفاهیم تاریخمندند و در سیری تاریخی تکامل یافته، متحقق می‌شوند؛ بر همین اساس هرمنوتیک یا به عبارتی فن تاویل و تفسیر روشمند که به نسبت مکاتب تفسیری سنتی بسیار متاخر تر، همه جانبه تر، سنجشگرانه تر، روشمند تر و تخصصی تر است طبعا بر تفسیر عمدتا بی مبنایی که در جهان سنت متداول بوده است چیره می‌شود!
البته این ابدا به معنای بری بودن هرمنوتیک و دیگر جوانب اندیشه و علوم انسانی مدرن از قرین بودن با خطا نیست اما به زندانیان ایدئولوژی و شیفتگان تئولوژی می‌بایست بی پرده بگویم از نفی مدرنیته آبی برای سنت گرم نمی‌شود! این قبیل نوشتجات هم از قبیل همان مساعی دون کیشوت واری است که اهل اندیشه با آن آشنایند.
      

        با دیدن جمله:" باید ادامه دهم، نمی‌توانم ادامه دهم، ادامه خواهم داد..." تصمیم گرفتم بخوانمش.
هنگاهی که متوجه شدم در بکت یاس و استیصال آدم جنگ زده و مفلوک مدرن را می‌توان دید حس کردم آنچه را دنبالش بوده‌ام یافته‌ام.
      

        تنها یک ابر نویسنده می‌تواند از پس چنین طرح دشواری بر آید؛ مونولوگ‌ها به حد اعجازند و بعید می‌نماید بعد از داستایِوسکی، نویسنده ای تا این‌پایه انسان شناس و روان شناس باشد. به زعم من این اثر اساسنامه انسان شناسی(انتروپولوژی) در ادبیات و مونولوگ نویسی است!
پانوشت:
با اینکه اثر را دست کم چهار سال پیش خواندم اما از نام شخصیت ها  رازومیخین، مارمالادف، سونیا و دونیا را دست کم هنوز به خاطر دارم. این کتاب در من اثری ژرف گذاشت؛ گویی در آینه جادویی کلمات نویسنده با خویشتن خویش روبرو شدم . رادیون راسکولنیکف تا به اینجا تنها شخصیتی است که خود را تقریبا بی کم و کاست در آینه افکارش یافتم.
      

        ادبیات داستانی آمریکای لاتین، خصوصا در ژانر داستان کوتاه برای من همیشه سخت و چالش برانگیز و در عین حال جذاب بوده است چون هر یک را  دست کم باید بیش از پنج بار می‌خواندم تا بفهمم و بعد از این که متوجه شدم این نویسنده‌های سخت گیر  چه می‌خواهند بگویند تازه معاشقه‌ام با متن آغاز می‌شد. به گمان من ادبیات روس با آن غنای ذاتی و ژرفای دست نیافتنی هم حریف ادبیات آمریکای لاتین نمی‌شود. 
مدت‌ها به این فکر می‌کردم که چه چیزی این نویسندگان خیال پرور عجیب و غریب را از دیگران متمایز می‌کند؟ پاسخی نمی‌یافتم تا اینکه در پیچ و تاب زندگی قدری بیشتر پا کوبیدم و فهمیدم هیچ کس نمی‌تواند جز چیزی را که حقیقتا درک کرده روایت کند! اگر نویسنده‌ای سراغ موضوعی برود که آن را در زیست فردی و جمعی خود تجربه نکرده و از سر نگذرانده، جز مشتی مهمل نخواهد نوشت!
و راز اعجاب آوری ادبیات آمریکای لاتین برایم قدری گشوده شد؛ آمریکای لاتین سرزمین تلاقی تجربه های کهنه و نوست! سرزمین تجربه های بیگانه، محمل مواجهه‌های غیر منتظره  و ماجراهای شلوغ! سرزمین شگفتی ها و تحقق وعده های آخر الزمانی کاهنان معابد آزتک و اینکا! 
تصور کنید روزی در دهکده خود مشغول روزمرگی هستید که ناگاه بیگانگانی با  پرنده‌های چوبی عظیمشان که بر آب می‌پرند می آیند؛ کاهن معبد آفتاب تحقق وعده کهن ارواح را در آن می‌بیند که پایان دنیا را وعده می‌دهد! 
آن وعده تحقق یافت و دنیای رازآلود و منزوی آمریکای باستانی به پایان رسید؛ دنیای جدیدی آغاز شد که نشان از خشم ارواح و خدایان داشت. دنیایی که در آن فرزندان به جرم پدران به بردگی گرفته می‌شدند و بیگانگان که از جهان آنسوی آب ها آمده بودند همه را از خانه و سرزمینشان بیرون می‌راندند. 
روایت ها از معبر تجربه ها و تجربه ها از دالان روابط بیرون می‌آیند. در جایی از قول شوپنهاور خوانده بودم که همه آنچه ما از زندگی می‌دانیم از ارتباطمان با دیگران سرچشمه‌ می‌گیرد. با این اوصاف همین مواجهه میان انسان های مختلف با نژاد، فرهنگ، سنت و زبان متفاوت است که مایه باروری تجربه می‌شود؛ چه اینکه بعدها وقتی جای پای بیگانگان در قاره جدید محکم‌شد،  امتزاج میان  سفیدهای بیگانه، سرخ‌ها و سیاهانی که از آفریقا با همان پرنده های آب‌رو به ینگه دنیا آمده بودند دنیای جادویی ادبیات آمریکای لاتین را خلق کرد. دنیایی که در آن مرز میان رویا و واقعیت به باریکی مو بود و خواب را از بیداری به درستی نمی‌شد تشخیص داد. دنیایی که برای بسیاری به دوزخ می‌مانست و برای عده‌‌ی کمی بهشت! 
دنیایی که در آن تبار‌های اصیل محکوم به تحمل "صد‌ سال تنهایی" بودند.
ادبیات آمریکای جنوبی اما یک شاخصه مهم دیگر داشت که مرا مجذوب و شیفته خود می‌کرد و آن این بود که نوشته‌هایش همه روایت‌های زندگی بودند: خشن، گیج کننده، پیچیده، مبهم، رازآلوده و غیرقطعی! 
اثری که می‌بینید در نوع خود گنجینه ای بی نظیر است که در اصل توسط انتشارات آکسفورد به انتخاب روبرتو گونسالس اچه وریا تالیف شده و جناب کوثری خوش ذوق آن را به ما فارسی زبانان هدیه داده است. بی شک تجربه زیستن در دنیای ادبیات آمریکای لاتین متفاوت ترین تجربه ادبی کسانی خواهد بود که پیش از این، از چشیدنش محروم‌بوده‌اند...

پانوشت: 
مطالعه این اثر پیش از مواجهه با  هر یک از رمان‌های بلند و درخشان ماریوبارگاس یوسا، خورخه لوییس بورخس و گابریل گارسیا مارکز و... می‌تواند دل و دماغ خواننده فارسی زبان را آماده تر کند.
      

        باز می‌گویند فردای دگر/صبر کن تا دیگری پیدا شود/ کاوه‌ای پیدا نخواهد شد"امید"!/ کاشکی اسکندری پیدا شود...
شاعری با زبانی به استواری حماسه سرایان خراسان و شعری که آینه درد‌های مردم همزبان شاعر است! مهدی اخوان، بی شک اوج قله شاعران معاصر ماست و به زعم من برترین شاعر نیمایی؛ او تبلور رنج همزادان خود است! جاویدان باد نام و یاد شاعر "راه بی برگشت؛ بی فرجام"...
      

        گر بدین سان زیست باید پست/
من چه بی شرمم اگر فانوس عمرم را به رسوایی نیاویزم/
بر بلندِ کاجِ خشکِ کوچه بن بست/
گر بدین سان زیست باید پاک/
من چه ناپاکم اگر ننشانم از ایمان خود چون کوه/
یادگاری جاودانه بر تراز بی بقای خاک/
شاملو شاعر ژورنالیست روزگار ما، با شعری که از زندگی می‌گوید؛ شعری که بر خلاف سابق تنها "در دام گیس مضحک معشوقه پای‌بند" نیست و وارد مناسبات اجتماعی انسان فلک زده امروز شده و از مصیبت‌هایش می‌سُراید. انسانی که به قول خودش "بی شوق و بی امید/برای دو قرص نان/ کاپوت می‌فروشد در معبر زمان!"...
شاملو از جنس شاعران آرمان‌خواه چپ‌گراست؛ او عمیقا آرزو می‌کرد ما بهتر زندگی کنیم و تحقق این آرزو را در گفتمان چپ می‌یافت. به ایدئولوژی چپ باور داشت و آن را تنها بدیل استثمار سرمایه‌داری می‌دانست! آری، امروز اظهر من الشمس است که ایدئولوژی چپ شکست خورده اما یاد شکست قهرمانانه سوسیالیست‌های انسان‌پرست، آن ها را در شمار کسانی مثل پرومته که بخاطر انسان همه چیز خود را فدا کردند و با خدایان زرمند و زومند، پنجه در افکندند، تا همیشه  بر لوح خاطر رنجبران حک شد:
"  انسان خداست!/ حرف من این است/ گر کفر یا حقیقت محض است این سخن/ انسان خداست/ آری این است حرف من!"
      

        بی شک یکی از ارزشمند ترین فرهنگ‌های فلسفه موجود در کشور هست؛ برای اثبات این مدعا کافی است به نام مترجمین توجه کنید:
"شاپور اعتماد، غلامرضا اعوانی، بهاء‌الدین خرمشاهی،کامران ساسانی، ضیاء موحد، شهین اعوانی و شهرام پازوکی!"
#ترمینولوژی_فلسفه
      

        چرند و پرند محض! نویسنده خود را کشته تا با ژست بی طرفی نقد کند؛ اصولا تاختن بر هدایت برای حضرات رویه شده است. سال‌های زیادی از مرگ و زندگی صادق هدایت می­‌گذرد اما نام و یادش در افواه مردم مثل دم و بازدم یکسره می‌گردد؛ خاص و عام او را می­‌شناسند و منکر و مقبل حسرت قلمش را می‌­خورند. هدایت هر‌که بود و هر‌چه بود آن مایه قیمت داشت که به فرانسه و انگلیس و آلمانی ترجمه و خوانده بشود؛ مایه حیرت است که نویسنده‌نما‌های درباری و پا‌منبری­ های دو‌زاری به ضرب دگنک و قرتی قرشمال­‌گری‌های ایدئولوژیک سرشان را بی‌که درد‌بکند دستمال می­‌بندند و پا در کفش بزرگان می­‌نهند. لابد به سودای آن­‌که با تاختن بر استخوان نام‌داران اسم و رسمی به‌ه­م‌ بزنند.
خاص و عام گواهند که برای خود هدایت بینوا فرقی نمی‌­کرد مثل منی مجیزش را بگویم یا خوارش بدارم و همین هم از او آن هدایت رشک ‌برانگیز را ساخت؛ همین بی تفاوتی فصل ممیز هدایت از هله‌هوله‌های میرزا‌بنویس و قلم‌انداز‌های پر‌طمطراق شد. هدایت به اعتراف دوست و دشمن زمین‌گیر آزردگی روحی بود و خودکشی‌هایش برهان قاطعی بر این سخن که برای خوشایند عمر و زید نمی‌نوشت. اصالت و صداقت مگر کم‌چیزی است!؟ کدام یک از قلم‌بدستان را با وی از این‌ حیث قیاس توان کرد؟ از روزگار خود هدایت تا امروز، در میان فوج بی­کران میرزا‌بنویس ­ها که مثل خر‌مهره بازار را پر‌کرده ­اند کدامشان را می­‌توان «صادق تر از هدایت» دانست؟
علی ای‌حال، هیچ­‌کس منکر ضعف‌های گاه­ و­ بی‌گاه قلم هدایت نیست؛ او نه آن اسطوره ‌ای­ است که مریدان دو‌آتشه­ می­‌پرستند و نه آن ابلیسی که منکران بی‌انصاف لعنت می­ کنند. او که در برخی نوشته‌هایش مرز‌های زمان و مکان را در‌نوردیده، در برخی سخت لنگیده است. با این همه، آنقدر ارج و قرب دارد که در گیر‌‌و‌دار زمان نامش از دهان نیفتد و پیوسته داغ به دل مرتجعان بگذارد.
آدمیزاد شیر خام خورده است. هدایت هم در دوره‌­ای از زندگی­‌اش دم به تلۀ ایدئولوژی داد؛ البته بسیار زودتر از در وحل‌ماندگانی که هنوز هم به خود نیامده­‌اند از آن مرتبت عبور کرد؛ «پروین دختر ساسان»،«مازیار»،«آخرین لبخند»، «سایۀ مغول» و«آتش پرست» محصول دلدادگی او به ناسیونالیسم رمانتیک هستند. البته هدایت زمانی کوتاه هم داو بر سر اسبِ «توده»­ بست اما با پیش آمدن قائلۀ آذربایجان، خیلی زود رشتۀ امید از ایشان برید.
هدایت با «بوف کور» و «سه قطره خون» پدر داستان نویسی نوین فارسی شد. شأنیتش هم این بود که این شیوه را به تعالی رساند ورنه بودند کسانی که جلوتر از او طبع آزموده‌بودند. هدایت از جهاتی شبیه نیماست. نیما هم اشعار سست دارد اما نیما کجا و ما؟ نقد اسباب و لوازم دارد! برخی مثل خاله‌خانباجی‌های قجر دهان به لعن وی گشوده‌اند! خوب است از آقایان بپرسیم چطور است که کتاب‌هایش را به دست طبع نمی سپارید اما این همه لشکر برای یک تن مرده بی جان ردیف کرده­‎‌اید؟
اگر زبان و بیان هدایت این همه بی ارزش و قلمش این اندازه فشل است چه نیاز به این همه انکار؟! پس چرا این قدر قلم رنجه کرده، پشتش حرف ردیف نموده، کتابهایش را جمع و مجوز نشرشان را لغو نمودید؟ نه! درد شما نقد نیست! شمایان هنر را قدر نمی­‌نهید! وگرنه در قیمت بوف کور همین بس که نویسنده ای چون برتون محامدش شمرده­ و بی هنرانی چون شما مطاعنش گفته‌اند­­! شما فسیل­‌شدگان لیقه بسته، تنها زمانی هنر را بر­‌می­‌تابید که آلت دست مطامع و لفافه دروغ­‌ها و شعار‌­های رنگ‌ و‌ رو‌رفته‌تان بشود و الا این همه بگیر و ببند برای یک «بوف کور»؟ عجالتا بساط اختناق ممیزی­تان را جمع کنید که هر صناعت و هنری را در نطفه خفه‌نکند، آنوقت برای «نابغه»‌هایتان سوق عُکاظ دایر‌کنید تا نقد‌بازی‌کنند! برخی از این به اصطلاح منتقدین  در میان اهل کتاب و قلم اصلا آشنا نیستند و اگر اسم و رسمی ازشان مانده به لطف هوچی­‌گری‌های تلویزیونی و قیل و قال­ در جراید است. بسیاری شان فرق اکسپرسیونیسم و امپرسیونیسم را هم نمی‌­دانند و لب به نقد کسی که در جهان هنر مدرنیستی شهره خاص و عام است باز می­‌کنند. مشکل هدایت این است که پیش‌گام بود؛ او که در روزگار خودش هم فهمیده‌نشد چون یک مدرنیست تمام عیار بود، هنوز هم به درستی فهمیده نشده‌است. خب معلوم است که وقتی کسی چیزی را نفهمد از در مخالفت در می­‌آید و خودش را راحت می­‌کند و اصلا هم دنبال اصل مطلب را نمی­‌گیرد. 
همه این قلم اندازان جریان فخیمۀ ادبیات پایداری و ناقدان از تهی «سرشار» جمله با‌هم به اندازۀ پست‌ترین کار هدایت استواری فرم و عمق محتوا و کلهم اجمعین اندازه این یک نفر به تنهایی خواننده ندارند! کسانی که اگر پشتیبانی جریانات سیاسی را نداشتند نوشته‌هایشان خوانده‌نشده به تاریخ می‌پیوست! کسانی که دست بالا به اردو و عربی ترجمه می‌شوند! بایدشان گفت:
«برو این دام بر مرغی دگر نِه که عنقا را بلند‌ است آشیانه!» اگر با حلوا حلوا دهن شیرین می ‌شد که آقایان اکنون می‌بایست با رهنمود‌های فاضل‌مآبانه، شب شعر‌های مفصل، نهادسازی‌های عریض و طویل و حوزه‌های به اصطلاح هنریشان دسته دسته نویسنده و آرتیست تحویل مملکت بدهند! نه اینکه منتهی‌الآمال‌شان چند قلمدان­‌میرزای بی ­محتوای ادا‌دربیار باشد که ایده هایشان همه نخ نما شده و نوشتجاتشان را از روی دست این و آن کپیه گرفته‌­اند و ته ته هنرشان این است که با هیئات سیاسی بقچه­ کشان بروند و بیایند تا در بهشت شداد را نشانمان بدهند. الخالدُ مَن یُذکر؛ با این حساب از همین اکنون که نفس می‌­کشید شما مردگانید و نام ­آشنایانی چون هدایت، زندگان!
دست آخر باید گفت: «در زندگی زخم هایی هست که روح را آهسته در انزوا می­‌خورد و می‌تراشد. این درد­ها را نمی­‌شود به کسی اظهار کرد... و اگر کسی بگوید یا بنویسد مردم بر سبیل عقاید جاری و عقاید خودشان سعی می‌کنند آن­ را با لبخند، شکاک و تمسخر‌­آمیز تلقی بکنند...»
      

        سیاوش را تنها به "آرش کمانگیر" می‌شناسیم حال آنکه شعر‌های نغز فراوان دارد؛ از جمله شعر بسیار زیبایی که در سوگ ناظم حکمت سروده شده با نام "باور" که قسمتی از آن را با هم از نظر خواهیم گذراند:
باور نمی‌کند دل من مرگ‌خویش را/نه،نه من این یقبن را باور نمی‌کنم/تا همدم من است نفس‌های زندگی/ من با خیال مرگ دمی سر نمی‌کنم...