«تنگنا» نشان می‌دهد که حتی اگر انسان بخواهد با اراده و امید پیش برود، شرایط بیرونی می‌تواند او را به جایی برساند که آزادی‌اش صرفاً یک توهم باشد.

یکی از جملات شاخص داستان:
«دیوارها آرام آرام نزدیک‌تر می‌شدند، یا شاید این ما بودیم که دیگر جایی برای رفتن نداشتیم.»
      

        آزادی واقعی، نتیجهٔ درک و پذیرش مسئولیت شخصی است.


یکی از جملات معروف کتاب:
«هدف از پرواز، رسیدن به جایی نیست؛ بلکه فهمیدن است.»
      

        عنوان «آفتاب‌گردان‌های کور» استعاره‌ای است از مردم و نسلی که نور و امید را گم کرده‌اند؛ آفتاب‌گردان به طور طبیعی به سمت خورشید می‌چرخد، اما این آفتاب‌گردان‌ها «کور»ند و حتی اگر خورشید هم بتابد، نمی‌توانند نور را ببینند.

یکی از جمله‌های ماندگار کتاب:
«آن‌ها می‌خواستند خورشید را از ما بگیرند، و ما یاد گرفتیم که با چشم‌های بسته زندگی کنیم.»
      

        مرز میان عقل و جنون بسیار باریک است و جامعه می‌تواند در یک لحظه برچسب دیوانگی به هر کسی بزند.

بی‌تفاوتی نسبت به رنج دیگران، دیر یا زود دامن خود انسان را می‌گیرد.

زندگی پر از پوچی و بی‌عدالتی است، اما فهم این حقیقت بدون عمل و تغییر، هیچ فایده‌ای ندارد.

چخوف با زبانی ساده اما تلخ، نقدی به سیستم‌های بسته و فاسد اداری و درمانی دارد.


یکی از جمله‌های معروف داستان:
«انسان آزاد است تنها زمانی که درونش آزاد باشد؛ و این را حتی پشت میله‌ها هم می‌توان فهمید.»
      

        «قلب سگ» می‌گوید که تحول واقعی انسان زمان‌بر و نیازمند رشد فرهنگی و اخلاقی است، نه صرفاً تغییرات سطحی و دستکاری فیزیکی.

داستان همچنین به تضاد میان عقل علمی و مسئولیت اخلاقی می‌پردازد: آیا هر کاری که علمی ممکن است، از نظر اخلاقی هم مجاز است؟

لحن طنز و هجو اثر، پوچی و خطرات یک جامعهٔ ایدئولوژیک را برجسته می‌کند.


یکی از جمله‌های معروف کتاب:
«ویرانی، اول از همه در سر آدم‌هاست.»
      

        نقد اجتماعی نسبت به ظاهرسازی و فشار هنجارها، که افراد را وادار می‌کند برای زنده ماندن، خودِ واقعی‌شان را پنهان کنند.

اثر، تصویری از افسردگی و خودویرانگری می‌دهد که به شکل بی‌رحمانه‌ای صادق است.


یکی از جمله‌های معروف کتاب:
«من تمام عمرم را در ترس از انسان‌ها گذراندم، بی‌آنکه بفهمم چگونه باید یکی از آن‌ها باشم.»
      

        پیام پنهان کتاب این است که حتی در بدترین شرایط، زندگی هنوز می‌تواند معنا و لذت داشته باشد، اگر کسی جرأت کند آن را ببیند.


یکی از جمله‌های معروف کتاب:
«در جهانی که همه برای مردن آماده‌اند، زنده ماندن شجاعانه‌ترین کار است.»
      

        قهرمان داستان میان دنیای رؤیاهایش و واقعیت بیرحم، گرفتار است؛ اما این رؤیاها همان چیزی هستند که زندگی‌اش را تحمل‌پذیر می‌کنند.


یکی از جمله‌های معروف کتاب:
«چه خوشبخت است کسی که حتی یک خاطرهٔ زیبا برای همیشه در قلبش دارد، تا در سخت‌ترین لحظات زندگی به آن پناه ببرد.»
      

        نقدی است بر جامعه‌ای که گاهی با بی‌توجهی و یا قضاوت‌های سطحی، باعث می‌شود چنین افرادی از دید دیگران پنهان بمانند.


یکی از جمله‌های تأمل‌برانگیز کتاب:
«بزرگ‌ترین جنایت‌کارها، آن‌هایی نیستند که دیده می‌شوند، بلکه آن‌هایی هستند که در سایه‌ها پنهان می‌مانند.»
      

        فلسفه‌ی کتاب بر این است که انسان حتی در لحظه‌ی سقوط، ارزش و کرامت دارد و قانون نباید حق زندگی را از او بگیرد، چون مجازات اعدام نه تنها جرم را ریشه‌کن نمی‌کند، بلکه روح جامعه را هم زخمی می‌کند. هوگو می‌خواهد خواننده حس کند که پشت هر جرم، یک انسان با داستان و احساسات خودش وجود دارد.

یکی از جمله‌های معروف این کتاب:
«اعدام، قتل است؛ اما قانونی.»