مدام با خود تکرار کنید«افسردگی یک گناه یا ضعف نیست که باید به آن اقرار کرد یا آن را پوشاند. این پدیده یک تجربهٔ انسانی است. »

این دوهه[بین دو جنگ جهانی] به معنای واقعی عصر خودکامگی بود، بویژه که ظهور پیروزمندانه دیکتاتورهای ظاهراً پویا در چند کشور اروپایی و ژاپن برای روشنفکران ناسیونالیست در سراسر خاورمیانه جاذبه فراوانی داشت. بنابراین تمام الگوهای تغییر و توسعه که در برابر رضا شاه قرار داشتند چه در نظر و چه در عمل چیزی جز خودکامگی نبود.

در اواخر دهه نخست 1300، دولت جدید جامعه مدنی را در ایران از بین برد و هیاهوی ربع اول قرن بیستم را به سکوت ملال آوری تبدیل کرده بود.

تمام این تغییرات پایه های سیاسی و اقتصادی قدرت روحانیت را سست کرد، ضمن آن که با افزایش برتری ایدئولوژی رسمی حکومت که ملی گرایی غیر مذهبی ایرانی مبتنی بر نظام نیرومند پادشاهی بود، احکام اسلامی به چالش کشیده شد. رضا شاه در واقع چه در انجام جداگانه هر یک از این اقدامات و چه در جهت کلی آنها، خواسته های دیرینه مشروطه خواهان ایرانی را برآورده می ساخت و رژیم او به این دلیل باعث خشنودی فراوان ایشان بود، ضمن این که فعالیت و عمل گرایی او تضاد شدیدی با انفعال و درماندگی و عجز شاهان قاجار داشت.

در دو دهه میان کودتای اسفند 1299 تا کناره‌گیری رضا شاه از سلطنت در شهریور 1320، ایران دستخوش دگرگونی ژرفی شد. برخی جنبه های این دگرگونی برای همه بخوبی آشناست. تشکیل یک دولت نوین نیرومند که می توانست قدرت خود را بر سراسر کشور و همهٔ جمعیت آن اعمال کند. این دولت نوین به عنوان عامل تغییر، اجرا و تقویت برنامه کار نخبگان ملی گرا، و بدون کمک و گاه برخلاف تمایلات لایه های میانی و سنتی جامعه نظیر«علما»، اصناف و خوانین عشایری و «آقا ها» رشد پیدا کرد و گسترش یافت و یک جامعه به ظاهر اروپایی و متجدد از لحاظ فرهنگی و فکری و بیانی را شکل و پرورش داد.