بسم الحق؛
مختصر و بسیار بسیار بسیار مفید و مستند و متقن.
در ۱۳۶ صفحه، تاریخ معاصر ایران را ورق بزنید و از اطلاعات کلی و جزئی کتاب که البته همراه با سند و مدرک (و مقادیری سوگیری) است لذت ببرید.
من در سن ۲۲ سالگی خواندمش و همچنان منتظر فرصتی‌ام که دوباره بخوانمش.
      

        بسم الحق؛
۱. «چراغ‌ها...» به معنای دقیق کلمه، یک «برشی از زندگی» است. یعنی شما نباید انتظار غافلگیری، تعلیق و هیجان خاصی را داشته باشید. اگر اهلش باشید، باید خودتان را همراه کنید با راوی داستان «کلاریس» تا شما را با زندگی روزمره و به‌شدت زنانه‌ی خود همراه کند.

۲. از خوبی‌های این رمان، آشنایی با حال و هوای دهه‌ی ۴۰ خورشیدی، آبادان و ارامنه‌ی ایران است. به بیانی دیگر متوجه می‌شوید که وضعیت یک خانواده‌ی ارمنی، در آبادان دهه‌ی ۴۰ خورشیدی به چه صورت بوده است!

۳. دروغ چرا؟ از اینکه این رمان، برنده‌ی این همه جایزه شده تعجب کردم. نه اینکه «بد» باشد. خیر. فقط در این «حد» نبود.

۴. اگر به خاطر شرکت کردن در چالش بهخوان نبود، مطئنم به این زودی (حدود یک ماه) تمامش نمی‌کردم. بس که بعضی جاها کند و کسل‌کننده  پیش می‌رفت داستان.

۵. از همه‌ی ضعف‌ها و کمبودها که بگذرم، از قدرت قلم نویسنده لذت بردم و هرچند دوباره «چراغ‌ها...» را نخواهم خواند، اما در فرصتی مناسب، «عادت می‌کنیم» را آغاز خواهم کرد.
      

        بسم الحق؛
سال‌ها پیش خواندمش. الان که بهش فکر می‌کنم می‌بینم چیز زیادی ازش توی ذهنم نمانده. به جز صحنه‌ی غرق شدن مهاجران که الحق و الانصاف نفس‌گیر بود.
به جز این، نویسنده، حال و هوای روزهای انقلاب و نخستین روزهای پساانقلاب را خوب درآورده بود. در حدی که می‌توان خواندن این رمان را به یک جوانِ بی / کم‌اطلاع از انقلاب اسلامی پیشنهاد کرد.
      

        بسم الحق؛
۱. مضمون بعضی از رمان‌ها را می‌شود در یک واژه خلاصه کرد. واژه‌ی مورد نظر من برای این رمان «خودباختگی» است. خودباختگی یک فرهنگ، یک تمدن و یک شخص در مقابل فرهنگ و تمدن و اشخاص بیگانه.

۲. اگر می‌خواهید بفهمید جهان غرب با چه ابزارها و شیوه‌هایی ملت‌ها و تمدن‌های سنتی را مقهور و مغلوب خود ساخت، این رمان و جلد اول آن (همه‌چیز فرو می‌ریزد) را بخوانید و به‌طور ویژه به قدرت شگفت‌انگیز دین پی ببرید.

۳. حتی خود نویسنده (که آفریقایی‌تبار است) در شیوه‌ی روایت، متأثر از رمان‌های غربی است. با همان توصیف‌های بیجا و خسته‌کننده که مرد می‌خواهد خواندنشان و پرت نکردن کتاب از پنجره به بیرون.

۴. آخر رمان ماسمالیزه شده. هم توسط دوستان زحمتکش ممیزی (شاید هم مترجم) و هم توسط خود نویسنده.

۵. در کل برای درس «بومی‌نویسی» و معرفی فرهنگ خودی به دیگران از طریق داستان، سرمشق بدی نیست.
      

        بسم الحق؛
۱. در روزگاری زندگی می‌کنیم که هرچند داستان‌های دینی بسیاری نوشته شده و می‌شود، اما داستان‌هایی که ایده و پرداخت خلاقانه داشته باشند به‌ندرت یافت می‌شوند و این کتاب، از جمله‌ی آن «به‌ندرت»هاست که از زاویه‌دید و راوی تازه‌ای به زندگی امام هشتم (ع) پرداخته است.

۲. ده داستان کوتاه این مجموعه هرچند مستقل از هم قابل خواندن و فهمند، اما با پل‌هایی نیز به هم مرتبط شده‌اند تا در عین حال با یک مجموعه‌ی منسجم روبه‌رو باشیم.

۳. لحن و زبانی که نویسنده برگزیده، هم به فضاسازی آن دوران کمک کرده و هم برای مخاطب امروزی قابل فهم و ارتباط‌گیری است. شاید تنها در اندک‌مواردی نیاز به مراجعه به واژه‌نامه پیدا شود.

۴. تنها نقطه‌ضعفی که به ذهنم رسید (و باعث شد نیم‌ستاره کم کنم) یکی انتخاب نام کتاب و دیگر، طرح جلد آن بود.

۵. مخاطب کتاب، هرچند نوجوانانند اما خواندش برای سنین بالاتر نیز می‌تواند جذاب و سودمند باشد.
      

        بسم الحق؛
۱. در دوسوم آغازین داستان، با شخصیت‌ها، جغرافیا، فرهنگ و آداب و رسوم آنها آشنا می‌شوید و تازه در یک‌سوم پایانی است که با آمدن «مرد سفید» داستان جان می‌گیرد و با همان جانِ تازه‌یافته ناگهان به پایان می‌رسد!

۲. داستان، دو ـ سه موقعیت غافلگیرکننده و شوک‌دهنده دارد. اما به قدری عادی و ساده به آنها پرداخته شده که آدم لجش می‌گیرد! چون نویسنده این‌طور موقعیت‌ها را زندگی کرده ولی نتوانسته جوری روایت کند که مخاطبِ ناآشنا با آن موقعیت‌ها را میخکوب کند.

۳. نویسنده انصاف را به خوبی رعایت کرده و جانب هیچ‌کدام از دوطرف متخاصم را کامل نگرفته و این مهم ترین ویژگی این کتاب بود به نظرم.

۴. ترجمه، روان، شیوا و در کل، قابل قبول است.
      

        بسم الحق؛
یک: رؤیای نیمه‌شب ، اولین رمانی بود که در زمینه‌ی داستان‌های تاریخی - مذهبی می‌خواندم و تجربه‌ای تازه بود.

دو: نویسنده در کشاندن خواننده تا آخر داستان، تقریباً موفق عمل کرده و به جز در یک‌چهارم ابتدایی داستان، توانسته داستانی جذاب و پرکشش بیافریند.

سه: درشت‌ترین ضعف داستان، که اندکی روی اعصاب بود، دانستن این نکته بود که «هاشم» همان است که ریحانه در خواب دیده. پس تعلیق در این مورد بی‌معناست. اما بزرگترین غافل‌گیری داستان سرنوشت ابوراجح بود که آیا زنده می‌ماند یا خیر؟

چهار: نویسنده در جاهایی از داستان، لحظات معنوی نابی خلق می‌کند که حتی ممکن است نمه‌اشکی هم به چشم خواننده بیاورد. لحظاتی که از حضرت موعود سخن می‌گوید و از دلبری‌های ایشان.

پنج: فضاسازی شهر «حله» و تصویر سبک زندگی مردم در آن دوره‌ی تاریخی بسیار موفق از آب درآمده و از این بابت باید به نویسنده آفرین و باریکلا گفت.

شش: کاش ناشر، همت کند و در چاپ‌های بعدی، با استخدام یک ویراستار و نمونه‌خوان دقیق، تناقض‌های املایی را برطرف کند و مثلاً جایی نوشته نشود «خانهٔ» و در جایی دیگر «خانه‌ی»!
      

        بسم الحق؛

یک: یک داستان نوجوانانه.

دو: مشتاقم داستانی نوجوانانه بخوانم / بنویسم که شخصیت نوجوان نداشته باشد. می‌شود آیا؟

سه: داستانی در ستایش طبیعت (فقط از نوع اروپایی البته!) در حدی که مخاطب را مجاب می‌کند که طبیعت، بر هر درد بی‌درمان دواست!

چهار: می‌شد داستان را با نصف حجم فعلی روایت کرد و به سرانجام رساند و آب هم از آبن تکان نخورد. اما امان از این روده‌درازی‌های نویسندگان اروپایی!

پنج: نمی‌دانم آیا موسیقی بی‌کلام بسیار زیبای «سکرت گاردن» ربطی به این داستان دارد یا نه.

شش: این ترجمه، بسیار  ناشیانه و برای نسل نوجوان نامناسب بود. خواستید بخوانید، بروید سراغ ترجمه‌های دیگر.
      

        بسم الحق؛
از 5 داستان این مجموعه، داستان های «صورت» و «نفرت، دوستی، خواستگاری، عشق، ازدواج» را به لحاظ ایده پسندیدم. اما همین دو داستان (جدا از ایده) و سه داستان دیگر (به طور کل) حوصله ام را سر بردند از بس که پر بودند از گزافه گویی های بی ربط و توصیفات بی تاثیر در پیشبرد داستان. جالب اینجاست که در مقدمه آمده که خانم نویسنده بارها با غول های ادبی از قبیل چخوف، تولستوی، فلوبر و... مقایسه شده!!
ترجمه ی ضعیف و ناشیانه ی مترجم نیز عامل دیگری بود برای اینکه خواندن این کتاب سه ماه (4 روز کم) به درازا بیانجامد.
      

        بسم الحق؛
از ایده ی رمان که به نظرم در حد متوسط است بگذریم، پرداخت ایده به لحاظ تعلیق و کشش داستانی نمره ی پایینی می گیرد. نویسنده تلاش کرده با خلق صحنه های دلخراش و چندش آور، اسکلت بندی ضعیف رمان خود را پوشش دهد که البته ناموفق بوده. وعظ و خطابه های گاه به گاه نویسنده  و چپاندن جمله‌های قصار در دهان شخصیت ها عوامل دیگری بودند که باعث شدند با بی میلی و اکراه این رمان را در طول چند ماه بخوانم.
ترجمه نیز چنگی به دل نمی‌زد و زیادی به متن اصلی (حتی رعایت علائم نگارشی) وفادار بود و همین باعث ایجاد حس بیگانگی خواننده با کتاب می شد. اگر خدای ناکرده روزی به سرم زد تا رمان را دوباره بخوانم، با ترجمه ی دیگری می خوانم!
      

        بسم الحق؛
بدون اغراق، این رمان یک دوره کلاس آموزشی داستان نویسی برای نوجوانان است و من این درس‌ها را از جناب «دویونگ» آموختم:
1. حضور دست‌کم یک قهرمان نوجوان الزامی است.
2. این قهرمان در سرتاسر رمان باید در تلاش برای رسیدن به هدفی مشخص باشد.
3. دغدغه و هدف قهرمان باید برای مخاطب ملموس، جذاب و با توجه به توانایی قهرمان قابل دسترسی باشد.
4. اشاره به موضوعاتی مانند تفاوت نسل‌ها که دغدغه‌ی مشترک بیشتر نوجوانان است باعث همراهی بیشتر مخاطب با داستان می‌شود.
5. وجود کنش فیزیکی در رمان جوان تقریباً واجب است و بسنده کردن به بیان مسائل احساسی نمی‌توان رمان نوجوان را پیش برد.

پ. ن: با وجود همه‌ی ویژگی‌های خوبی که درباره‌ی این رمان گفته شد و نشد، اشاره به نقاط ضعف این رمان هم ضروری است. مانند: تعدد زیاد شخصیت‌ها که برای مخاطب نوجوان ایجاد سردرگمی می‌کند و یا توصیف‌های گاه طولانی و ملال‌آور که حتی مخاطب بزرگسال را هم خسته و دل‌زده می‌کند. چه برسد به مخاطب نوجوان کم‌طاقت!
      

        بسم الحق؛
بی‌تردید، بهترین کتابی که در زمینه‌ی قیام کربلا خواندم، این کتاب بوده. چون تاریخ را نه تنها با توجه به منابع مکتوب که با در نظر گرفتن شرایط جغرافیایی و فرهنگی آن دوره نیز بررسی کرده است. روانت شاد استاد شهیدی عزیز.❤️
      

        بسم الحق؛
۱. پیش از هر چیز سفارش می‌کنم این رمان (و هر رمان دیگری) را با ترجمه‌ی خوب بخوانید. من با ترجمه‌ی‌ «رضا مشایخی» (نشر جامی) خواندم که هرچند کامم تلخ شد ولی داستان آنقدر جذاب بود که مرا مشتاق دوباره خواندن خود کرد. این بار با ترجمه‌ای بهتر البته.
۲. مانند بیشتر رمان‌های کلاسیک، پر است از اضافه‌گویی‌ها و توصیف‌های غیر ضروری. اما تحمل کنید و بخوانید. می‌ارزد!
۳. رمان، سرشار است از لحظات غافل‌گیرکننده و پایانی شگفت‌آور دارد که در حکم تیر خلاصی است بر پیکر نیمه‌جان خواننده!
۴. خود رمان از نظر من ۴ ستاره را به راحتی می‌گیرد. اما به خاطر این ترجمه‌ی افتضاح، به دادن ۲ ستاره بسنده می‌کنم.
      

        بسم الحق؛
۱. شاعر، بیشتر از اینکه روی مضامین تازه و عمیق فکر کند، تلاش خود را صرف نوآوری‌های زبانی کرده است.

۲. تک‌بیت‌های ناب به ندرت در این مجموعه به چشم می‌خورد.