یادداشت‌های امیر عرب معصومی (12)

          جاده باریک آزادی که با نام راه باریک آزادی بیشتر شناخته می شود، در ادامه کتاب چرا ملت ها شکست می خورند نوشته شده است. پرسش کلی عجم اوغلو، مسئله توسعه است.
 او در اثر قبلی خود بدین موضوع پرداخت که چرا برخی کشورها توسعه می یابند و چرا برخی دیگر شکست می خورند؟
حال این بار پرسشی دیگر ذهن او را جلب کرده است: کشورها چگونه به سعادت اقتصادی و آزادی می رسند؟ چرا؟
او ریشه اصلی همه بدبختی های جهان را نبود آزادی می داند و باز بحثی بسیار بنیادی در علم سیاست، یعنی رابطه میان امنیت و آزادی را بررسی می کند. او برای تبیین بحث امنیت و سرشت ستیزگرایانه انسان، به هابز رجوع می کند و بر لزوم وجود لویاتان(دولت)، برای حفاظت از انسان در برابر انسان تاکید می کند و اعلام می دارد که اصولا در وضعیت بدون دولت، انسان نمی تواند آزاد باشد و یرای نشان دادن آن، از مثال هایی درباره کشورها یا شهرهای آفریقایی مانند لاگوس استفاده می کند. اما این نکته را هم یادآور می شود که همین لویاتان که انسان را از هرج و مرج نشان داده، می تواند آزادی انسان را محدود کند یا حتی آن را کاملا زیر پا بگذارد و تبدیل به لویاتان مستبد شود.
پس باید گفت که:
آزادی بدون امنیت به وجود نمی آید، امنیت را دولت فراهم می کند، اما خود دولت می تواند باعث سلب آزادی مردم شود.
در اینجا عجم اوغلو به سه نوع وضعیت کلی اشاره می کند: 
١. جامعه ای که لویاتان در آن شکل نمی گیرد و در هرج و مرج به سر می برد
٢. جامعه ای که لویاتان مستبد در آن وجود دارد و آزادی شهروندان را سلب کرده
٣. جامعه ای که توانسته لویاتان را به غل و زنجیر بکشد.

استدلال کلی نویسنده این است که برای رسیدن به آزادی، هم دولت و هم جامعه باید قوی باشد. دولت قوی برای مهار خشونت، اجرای قانون و تامین خدمات عمومی و یک جامعه قدرتمند که بتواند دولت قوی را کنترل و مقید سازد.
عجم اوغلو معتقد است که آزادی در جاده باریکی که تعادل میان قدرت دولت و جامعه است، بروز می یابد و در این جاده، هم امنیت تضمین شده و هم بهروزی اقتصادی

        

          اختناق ایران، روایت یک آمریکایی(مورگان شوستر) از تلاش و کوشش ایرانیان برای رسیدن به حقوق، آمال و آرزوهایشان است؛ ایرانیانی که قرن نوزدهم برایشان خوشایند نبود. شاهان اولیه قاجار مانند آقامحمدخان و مظفرالدین شاه هرچند که بر اساس الگوی سنتی پادشاهی ایرانی، شاهان ضعیفی به شمار نمی آمدند، اما با تلاقی تاریخ ایران با قدرت های اروپایی به خصوص روسیه و انگلستان، نتوانستند پاسخگوی مصائب و مشکلات جدیدی که صحنه توازن قدرت بین المللی را تغییر داده بودند باشند. انقلاب مشروطه به دنبال ایجاد نظام جدیدی برای پاسخ و واکنش مطلوب به همین تغییرات جدید بود. 
اوضاع مالیه ایران در هیچ دوره ای از زمان قاجار و حتی سلسله های قبل تر آن سر و سامانی نداشت. با وجود اینکه قدرت های اروپایی توانسته بودند با ایجاد نظام مالی جدید، دخل و خرج خود را مدیریت کنند، ایران همچنان با مشکل کسری بودجه و بی پولی روبه رو بود. مجلس دوم برای ساماندهی اوضاع نابسامان مالیه ایران اقدام به استخدام چندین مستشار آمریکایی به ریاست مورگان شوستر کرد.
مسئله جالبی که این کتاب برای من روشن کرد، میزان اختلاف قدرت، میان کشورهای اروپایی و دیگر سرزمین ها بود که با تصور ما در امروز تفاوت های زیادی دارد. قوام تمامیت ارضی و اقتدار دولت مرکزی ایران در قرن ١٩ و ٢٠ بسیار با هم تفاوت داشت. در آن دوره دولت های خارجی به خصوص روسیه در بدیهی ترین حقوق ایران نیز دخالت می کردند که اولتیماتوم برای اخراج شوستر یکی از آن ها بود. در واقع نقش عامل خارجی در عدم موفقیت مشروطه بسیار چشمگیر است. روس ها تلاش زیادی برای رسیدن به آب های آزاد می کردند و سیاست بریتانیا نسبت به ایران نیز در جهت حفظ جواهر خود یعنی هند بود. در این زمان بحران مراکش نیز بر سرنوشت ایران تاثیر گذاشت. انگلیسی ها که به اختلافات خود با فرانسویان پایان داده بودند، در اواخر قرن١٨ و اوایل قرن١٩ نسبت به افزایش قدرت و نفوذ آلمان ها به شدت احساس خطر می کردند. به همین دلیل دست روسیه را در ایران بیشتر باز گذاشتند تا مبادا اهرم قدرت روسیه را برای مقابله با آلمان از دست بدهند. مسائل بسیاری مانند احداث راه آهن نیز منوط به درگیری های خارجی بود. ایران خط آهنی به خود ندیده بود، مبادا که روس و انگلیس امتیازی سوق الجیشی به دست بیاورند یا از دست بدهند.
شوستر با این که فقط حدود ٨ماه امور مالیه ایران را بر عهده داشت، اما نسبت به پیشینیان خود بسیار کارآمدتر عمل کرد. خود او دلیل اصلی این اتفاق را به دست آوردن اعتماد مجلسیان به خاطر عزم و جدیت خودش در امور و روی خوش نشان ندادن به درخواست ها یا اعمال غیر منطقی نیروهای خارجی و عوامل مرتجع یا زیاده خواه داخلی می داند. شوستر وضعیت خزانه داری ایران در آن زمان را قرون وسطایی توصیف می کند. او قبل از سفر به ایران برای آشنایی بیشتر با آن، کتاب ادوارد براون درباره انقلاب مشروطه را خوانده بود. از جمله گروه هایی که برای آمریکایی ها بسیار ایجاد دردسر می کردند، بلژیکی هایی بودند که امور گمرکات را بر عهده داشتند.
بسیاری از افراد والامقام در آن دوره، عطش شدیدی برای پولی که یا نبود یا اگرم بود، به خاطر فساد یا منافع شخصی حیف و میل می شد داشتند. 

        

          این کتاب از منابع بسیار مهم درباره سیاست و اقتصاد در خاور میانه است که در دانشگاه های معتبر تدریس می شود.
این کتاب کشورهای موجود در خاورمیانه را به سه دسته:
1. RRLA(منابع غنی، جمعیت زیاد)(ایران، الجزایر و...)
2. RRLP(منابع غنی، جمعیت کم)(قطر، امارات و...)
3.RPLA(منابع کم، جمعیت زیاد)(مصر، مراکش و...)
تقسیم می کند و تلاش می کند تا شباهت ها و تفاوت های این کشورها را در این قالب تحلیل کند.

به نظر ملانی کامت، توسعه اساسا مقوله ای سیاسی است و هر تلاشی برای فهم مسیر های مختلف توسعه باید از سیاست آغاز شود.
 خاورمیانه در انتخاب استراتژی شروع توسعه به خصوص از دهه 50 و 60 میلادی، از الگوی دولت متولی توسعه یا به طور دقیق به سیاست صنعتی شدن از طریق جایگزینی واردات روی آورد.
پس از آن با بروز بحران های دولت بزرگ در اقتصاد، سیاست های تعدیل ساختاری در دهه 80م به اجرا درآمد منتهی نتواست به دلیل وجود دولتی بسیار بزرگ به درستی انجام شود و منجر به ایجاد شبکه های شبه دولتی شد.
        

          این کتاب در یک جمله: آیینه ای از انگلستان 1910 است. کلمه end در انگلیسی علاوه بر معنی فرجام، معنی مکان را نیز می دهد و در واقع فاستر با زیرکی از آن استفاده کرده تا پایان و تباهی خانواده ویلکاکس(صاحبان هواردز اند) را نشان دهد.
این کتاب حول محور سه خانواده  شکل می گیرد:
1. ویلکاکس ها: آن ها نماد محافظه کاری هستند. کسانی که ثروت خود را نه از ارث، بلکه از تجارت به دست آورده اند. چنین افرادی موتورهای محرکه پیشرفت مادی تمدن هستند. آن ها با رای زنان نیز مخالفند و مردسالار هستند.
2. شلگل ها: آن ها دورگه های آلمانی انگلیسی هستند که بر خلاف ویلکاکس ها نماد شهرنشین و لیبرال هستند. به سوسیالیسم توجه دارند و سرمایه آن ها از ارث است.
3. باست ها از طبقه کارگر هستند و در حالی که لئونارد منشی بیمه است آرزوهایی برای یک زندگی فرهنگی دارد. همسر او تنها برای مدت کوتاهی در رمان ظاهر می شود اما نقش مهمی در یکی از لحظات ملودرام آن ایفا می کند.
موضوع اصلی هواردز اند این است که وقتی روابط بین افرادی که نگرش ها و ارزش های فکری و طبقاتی بسیار متفاوتی دارند رشد می کند چه اتفاقی می افتد روابطشان نسبت به یکدیگر ممکن است برای تحمل تفاوت هایشان بین عقاید و روش هایشان برای زندگی مشکل ساز شود
آن خانه نمادی عرفانی است از انگلستان از زیبایی شکوه، استواری و نجابتی که به سرعت در حال ویرانی است و سوال چه کسی مالک آینده آن خانه خواهد بود؟ سوالی است که فاستر برای آینده اجتماعی و سیاسی الكلستان مطرح می کند.

این توضیح از صفحه اینستاگرام نقد کتاب نقل شده است.
        

          این کتاب حاصل کار رودی متی بر روی تز دکتری خود درباره اقتصاد سیاسی دوره صفوی و نقش ابریشم به عنوان یک کالای صادراتی و ارز آور برای دولت صفوی است. رودی متی این کار را با تشویق نیکی کدی از ایرانشناسان معروف انجام داد،چرا که اسناد هلندی بسیاری درباره فعالیت های کمپانی هند شرقی هلند در ایران عصر صفوی وجود داشت که مورد بررسی دقیقی قرار نگرفته بودند.
        

          آن قدر که من درباره تاریخ ایران از آثار رودی متی یاد گرفته ام، در کل دوره کارشناسی تاریخ و با خواندن کلی کتاب تاریخی یاد نگرفتم. متی واقعا یک مورخ جدی است. به زبان فارسی مسلط است و حتی یک همسر ایرانی دارد.
نگاه متی بر خلاف دیدگاه های رایج مانند آثار کاتوزیان که بر اساس نظریه به شدت غیر دقیق استبداد شرقی است، فهم دیگری از تاریخ ایران دارد. تقابل نیرو های مرکز گریز و مرکز گرا، جبر جغرافیایی فلات ایران، جایگاه شاه ایرانی و توانایی واقعی او و... همه اطلاعات جدیدی بود که به دانش تاریخی من اضافه کرد.
کتاب دو تا ترجمه داره که هر دو خوب هستند اما خب حسن افشار و نشر مرکز شناخته شده تر هستند
        

          من همیشه دوست داشتم زندگی توی شهرک هایی مثل شهرک نفت اهواز، دو هزار پارچین یا بوارده و بریم رو تجربه کنم. شهرک هایی که حد و مرز های مشخصی دارند و امکانات آموزشی، تفریحی، ورزشی و... در آن ها مهیا هست.
زویا پیرزاد این کار رو برای من انجام داد. 
من همیشه تصور خاصی از نحوه زندگی و کار ارمنی ها داشتم و فکر می کردم که با بقیه افراد، تفاوت های خاصی دارند ولی به قول خود کلاریس همچین فرقی هم نمی کنه.
شاید کتاب بتونه حتی این تاثیر آموزشی رو بذاره که بیشتر حواسمون به «مادر‌‌‌» باشه. کسانی که خیلی وقت ها از خود گذشتی می کنن، کارهای زیادی انجام می دن اما شاید به خاطر تکراری بودن این کار ها، ارزش و فشار این زحمات دیده نشه.
و این که باز سر و کله ی این کمونیست ها(آرتوش😂) تو آثار این دوره ها پیدا می شه. کسایی که می خوان یه دنیا رو با آرمان گرایی خودشون از ظلم و ستم پاک کنن.
        

          قبل از این که شروع به خواندن آثار خواهران برونته بکنم، تنها غرور و تعصب و إما جین آستین را خوانده بودم. دنیای این نویسندگان واقعا با یکدیگر فرق داشت. دنیای جین آستین دنیای رنگی تر با توصیفات بیشتری است که به خواننده تصویرسازی بهتری می دهد اما دنیای برونته خشن تر و سیاه تر است. و البته تشابه آن ها هم وجود یک نقش اول زن بود که حسن او، نه ظاهر یا طبقه بالای اجتماعی، بلکه افکار او بود.
نکته جالب دیگر در این کتاب اشاره بسیار زیاد نقش های اصلی به داستان های دینی مسیحیت است که برایم جالب بود که افراد در آن دوران چه تسلطی بر کتاب های مذهبی خود داشتند.

و چه ترجمه هایی بهتر از ترجمه های رضا رضایی👌.

در بعضی مواقع قدرت قلم برونته در به تصویر کشیدن وقایع خصوصا مدرسه لوور به حدی بود که واقعا خود را در همان مکان تصور می کردم
        

          تقریبا جزو اولینکتاب های مهمی بود که درباره تاریخ ایران در سن 17سالگی خواندم. تا قبل از آن بیشتر تاریخ معاصر را در بستر فضای تعصب آلود و سطحی مجازی پیگیری کرده بودم. اما خواندن این کتاب به من یک درس مهم داد. این که فهمیدم که هیچ نمی دانم.
این کتاب جزو کتاب هایی است که در نهایت باید مطالعه شود. یعنی یک ضرورت است. هر چند که نقدهای بسیاری نیز به این کتاب وارد شده است. نویسنده متهم به تحلیل تاریخ ایران از نگاه چپ و مارکسیستی شده است. به همین دلیل خواندن آثار منتقدان این شیوه تاریخ نگاری مثل آثار جواد طباطبایی و... مورد نیاز است.
یکی از دیدگاه های جالب نویسنده درباره علت وقوع انقلاب اسلامی، مبحث توسعه ناهمگون است که دلیل وقوع انقلاب را افزایش توسعه اقتصادی در کنار عدم توسعه سیاسی می داند.
        

          هابز از اصحاب مشهور نظریه قرارداد اجتماعی است. در این نظریه بر خلاف نظزات افلاطون و ارسطو، دولت چیزی طبیعی و فرای اختیار انسان نیست، بلکه عملی آگاهانه و ارادی توسط انسان برای رهایی از وضع طبیعی وحشیانه و خریدن امنیت با ایجاد دولت است. 
در واقع انسان آزادی خود را می دهد تا امنیت بگیرد. از نظر هابز نیز مهمترین کارویژه دولت همین تامین امنیته. 
از نظر هابز مردم هیچ وقت و تحت هیچ شرایط و دلیلی حق شورش بر حاکم را ندارند چرا که خلاف قرارداد ذکرشده است و امنیت را به خطر می اندازد.
 مطمئنا اینکه هابز در روزگار پر آشوب و فاقد امنیت جنگ داخلی انگلستان می زیسته، بر نوع تفکر او و توجه ویژه اش به امنیت و فداکردن آزادی به پای آن تاثیرگذار بوده. 

نظریات هابز یک نتیجه مهم داشت: 
او به استبداد و سکولاریسم پایه علمی می ده و با این کار به نظریه خاستگاه الهی شاهان ضربه می زنه. 

اولین اثر فلسفه سیاسی به زبان انگلیسی.
موضوع: سیاست قدرت و دولت
اولین شرح جامع دولت مدرن: ویژگی دولت مدرن: جدایی دین و دولت.
 دولت: انسان مصنوعی
هدف تشکیل دولت: حراست و دفاع از انسان
قدرت: سیال و فراگیر: تشکیل اساس کل زندگی اجتماعی و ایجاد حوزه های مختلف زندگی چون اقتصاد و...

مالکیت: پیدایش مالکیت نتیجه دولته. چون وقتی دولتی نباشه، جنگ و درگیری و آشوب بین همسایه با همسایه جریان داره و در صورت نبود امنیت و قانونی که دولت پشتوانه اون هست، مالکیت نیز معنای خاصی نداره..

عدالت: جایی که دولت نباشه، هیچ چیز در آنجا ناعادلانه نیست. یعنی اول باید یک قدرت اجبارگر وجود داشته باشه تا همه آدما رو به یک میزان به خاطر ترسی که از تنبیه شدن دارند رام بکنه.
        

          ماکیاولی، نخستین کسی بود که سعی کرد علم سیاست را بر پژوهش رفتار بشری تبیین کند نه پیش داروی های اخلاقی. او می دانست که نیرنگ و فریب جزئی جدا ناپذیر از دنیای سیاست است و در واقع دست شیادانی را که واقعیت سیاست را پنهان می کردند، رو کرد. بدنامی ماکیاولی به خاطر این گناه بود که او ساز و کار قدرت و حکمرانی را آشکار کرده بود. 
اندیشه های او زمینه نظریه رئالیسم در روابط بین الملل می شه. 

اهمیت اندیشه ماکیاولی هم همینه: از پیش داوری های اخلاقی و هنجاری قرون وسطی، به سمت واقعیت رفتارهای سیاسی می رود.
او بدون سانسور آنچه را که برای رسیدن به قدرت و حفظ آن نیاز هست را نشان می دهد.

از دید او فرقی میان پاپ های روحانی و دیگر امیران ایتالیا فرقی نیست. چون هدف اصلی جنگ ها و آشوب های بزرگان ایتالیا، کسب قدرت و گسترش حوزه فرمانروایی به هر وسیله است.

شهریاری: 1.ارثی 2.نوبنیاد
حفاظت: ارثی، راحت تر از نوبنیاد(خو گرفتن مردم، عدم نیاز به آزار مردمص58).

مردم فکر می کنن با اومدن شهریار جدید وضع بهتر میشه. ولی:
اصل طبیعی: شهریار جدید باید به مردم مهار بزنه و بر سرشان سربازهای خود را بگمارد.
        

          دو دیدگاه وجود داره. 
دید هنجاری یا تجویزی: از باید ها می گه. مثلا اینکه چه کسی باید حکومت کند؟. باید تورم را با افزایش نرخ بهره مهارکرد.
دیدگاه دیگه ای هم وجود داره که نسخه نمی پیچه، از بایدها صحبت نمی کنه، بلکه واقعیت ها را بیان می کنه.

ماکیاولی دیدگاه دوم را وارد سیاست کرده. کسانی که او را متهم به بی اخلاقی و مکر و حیله می کنند، این قضیه را نادیده می گیرند که ماکیاولی در واقع، واقعیت سیاست را نمایان کرد. یعنی چیزی که واقعا بود.