پنج از پنج قطعا!
نادر ابراهیمی با امثال این کتاب و آتش بدون دود و... کاری برای ایران و ادبیات داستانی‌ش کرد که به خاطر ندارم کس دیگه‌ای خواسته باشه یا تونسته باشه بکنه. جای چنین قهرمان‌سازی‌هایی تو هنر معاصر ما خالیه و این خلا بدجوری تو ذوق می‌زنه.
من هم می‌فهمم قهرمان‌سازی بی‌خودی چه مضراتی داره. ولی بذارید از خوبی‌هاش هم بگیم: حین خوندن این کتاب جاهایی بوده که سرم رو با افتخار بالا گرفتم با این که می‌دونستم داستان تو یکی از نکبت‌بارترین بخش‌های تاریح سرزمینم اتفاق افتاده. مدام خودم رو با قهرمان‌ها مقایسه می‌کردم و از اونجا که قهرماناش انسان هستن، ضعف‌های خودم رو می‌دیدم. خودم رو با شخصیت‌های منفی مقایسه می‌کردم و می‌دیدم اشتراکاتم رو. مهم‌تر از همه این که این جور آثار حس تکلیف و وظیفه نسبت به وطن رو تو آدم بیدار می‌کنه.
          

            تقریبا تا انتهای کتاب دوم خواندم و طاقت نیاوردم ادامه دادن را از بس که همه چیز هی نچسب‌تر می‌شد.
شخصیت‌ها انگار کاریکاتورند، نمی‌شود با آن‌ها رابطه برقرار کرد. اتفاقات در موارد بسیاری فایده‌ای در جلو بردن روایت ندارند و کاملا دست نویسنده برای آنچه می‌خواهد بگوید روست.
نثر هم از شاعرانگی آتش بدون دود فقط ادایش به همراه دارد و در موارد کمی شاعرانگی نادر در کتاب به خوبی جا گرفته.
البته از عمده دلایلی که این کتاب به دلم ننشست؛ صراحت و منبر رفتن‌های نادر درباره وطن پرستی و ناسیونالیسم دربرابر اعراب خلیج فارس بود که هم نفس موضوع و هم روش گفتن کاملا کودکانه بود.
به هرحال من انتظاری بیش از این داشتم و نتوانستم این کتاب را تحمل کنم ولی امیدوارم افرادی بخوانند و دوست داشته باشند.
          

            به‌ نام خدا

همیشه از خواندن کتاب‌های نادر لذت برده‌ام و در بین کتاب‌های خوانده شده‌ام بیش از همه، کتاب‌های این خدابیامرز را خط خطی کرده‌ام نه از بد بودن بلکه از شیرین و بامحتوا بودن همه‌ی کلمات و جملات مورد استفاده‌اش.

مرحوم ابراهیمی در چند مقدمه کتاب‌های داستانی‌اش نکاتی را در مورد داستان‌ها یادآور می‌شود من جمله همین کتاب:

«بر جاده‌های آبیِ سرخ» عینِ واقعیت نیست؛ چراکه، هیچ داستانی، نمی‌تواند عینِ واقعیت باشد، و هیچ واقعیتی هم نمی‌تواند عینِ واقعیتِ دیگر؛ اما «بر جاده‌های آبیِ سرخ»، تا آنجا که مدارک و منابعِ تاریخی رخصت داده‌اند، برپایه‌ی مجموعه بزرگی از واقعیات و مستنداتِ قابل اعتنای تاریخی بِنا شده است، و بیش از این، با سرسپردگیِ کامل به‌نَفْسِ حق و حقیقت.

وقتی که «آتش بدون دود» نادر را با لذت می‌خواندم قسمتی از کتاب برای‌م سوال برانگیز شد.(حافظه‌ام دقیق یاری‌ام نمی‌کند) در یکی از جلدها لحظه‌ای در میدان شکل گرفته‌ی مردمیِ اینچه برون یا شاید جایی دیگر شخصیتِ پسری، پدری را با گلوله‌‌‌ای از پای در می‌آورد. و این اتفاق در این کتاب «بر جاده‌های آبی سرخ» یعنی پدرکشی تکرار می‌شود. البته که نمی‌دانم برپایه همان مستندات که نادر گفته است نوشته شده یا قسمتی از داستان بوده است!

حاج مصطفی یکی از تاثیر گذارترین انسان‌های زندگیِ من  در جلساتِ قرآنی که در مقاطع مختلف برگزار می‌کردند؛ می‌گفتند  اگر بین پدر و فرزندی دشمنی به حق و درستی ایجاد شد که پدر مسیرِ خلاف حق در حال پیمودن هست و ریختن خون پدر حق و واجب بود هیچ‌وقت هیچ فرزندی اقدام به کشتن پدر نکند چون عمر فرزند کاسته می‌شود و روایاتی را کلاما برای ما بازگو می‌کردند.

حالا من فقط جلد اول از این ۵ جلد نوشته نادر خوانده‌ام و نمی‌دانم سرنوشت آخر کتاب چه خواهد شد.

واقعا پدر کشی سبب کوتاه شدن حیات و عمر انسان است؟! نادر بر پایه مستندات نوشته یا داستان ساخته است؟!

14 فروردین 1403
          

            این‌قدر که ذوق دارم بروم جلد دومش را بخوانم، تمرکزم را برای نوشتن یک یادداشت درست‌درمان درباره‌اش به هم می‌ریزد. 
فقط این را می‌نویسم که نادرخان در این کتاب‌ من را با تاریخ رفیق کرده است. صفوی، قاجاری و افشاری از این زاویه‌ای که او روایت می‌کند دوست‌داشتنی که نه، ولی خواندنی، نفس‌گیر و جذاب است. و از همه مهم‌تر منِ جنوبی مو به تنم سیخ می‌شود وقتی نادر از میرمهنای دغابی جنوب می‌نویسد. عشق می‌کنم وقتی بیگانه‌ستیزی‌اش را توصیف می‌کند. دلم می‌لرزد وقتی نطقش را قلمی می‌کند.‌ با روایت شوخ‌طبعی‌اش لبم به خنده باز می‌شود. دمت گرم آقانادر که ما را میرمهنا آشنا کردی. خدا رحمتت کند.
          

            زیبا و قشنگ مثل اتش بدون دود نویسنده.
آن کتاب در شمال و این در جنوب.
مقدمه نویسنده و گلایه هایش از بعضی ها  جای تامل دارد.
توصیه میکنم حتما این کتاب را بخوانید.
قلم آقای ابراهیمی دیگر پیدا نمی شود.
خدا رحمتش کند.